Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh học bài và làm bài tập ở nhà cấp THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh học bài và làm bài tập ở nhà cấp THCS

1. Tác giả: Đinh Xuân Quyết – THCS Điện Biên TÊN ĐỀ TÀI: SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH HỌC BÀI VÀ LÀM BÀI TẬP Ở NHÀ CẤP THCS GIÁO VIÊN : Đinh Xuân Quyết PHẦN THỨ NHẤT MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài a) Cơ sở lý luận: Toán học là môn khoa học tự nhiên gây nhiều hứng thú cho học sinh, nó là môn học rất quan trọng không thể thiếu trong quá trình học tập, nghiên cứu và cả cuộc sống hàng ngày. Một nhà toán học và sư phạm nổi tiếng đã nói: ” Toán học được xem là một khoa học chứng minh”. Nhưng đó chỉ là một khía cạnh, toán học phải được trình bày dưới hình thức hoàn chỉnh. Muốn vậy người học phải nắm vững các kiến thức toán học từ thấp đến cao, phải học toán thường xuyên liên tục, biết quan sát , dự đoán phối hợp và sáng tạo, phải tự lực tiếp thu kiến thức qua hoạt động đích thực của bản thân. Ngày nay học sinh luôn được tiếp cận với nhiều kiến thức khoa học tiên tiến ,với nhiều môn học mới lại đầy hấp dẫn nhằm hoàn thiện và bắt kịp công cuộc đổi mới , phát triển toàn diện của đất nước. Trong các môn học ở trường phổ thông, toán học được xem là môn học cơ bản, là nền tảng để các em phát huy năng lực của bản thân trong việc tiếp thu và học tập các môn khoa học khác. Tuy nhiên để học sinh học tập tốt môn toán thì giáo viên phải cung cấp đầy đủ lượng kiến thức cần thiết, cần đổi mới các phương pháp dạy học, làm cho các em trở nên yêu thích toán học hơn, vì có yêu thích mới dành nhiều thời gian để học toán. Từ đó các em tự ý thức trong học tập và phân bổ thời gian hợp lý đảm bảo yêu cầu học tập của thời đại mới. b) Cơ sở thực tiễn: Muốn đạt kết quả cao trong học tập môn toán, ngoài sự tập trung chú ý trong nghe giảng, tích cực phát biểu ý kiến, hoc sinh còn cần phải chăm chỉ học bài và làm bài ở nhà. Ông cha ta có câu “văn ôn , võ luyện” hay Bác Hồ đã dạy” học phải đi đôi với hành” . Nếu ta chỉ học tập trên lớp mà không ôn bài, không vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập cũng như liên hệ với thực tiễn cuộc sống thì trước hết là tư duy kém phát triển ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành nhân cách con người . Vì rằng như ĐêCác và Leibnitz đã nói “ Giải toán là một nghệ thuật thực hành giống như bơi lội , trượt tuyết hay chơi đàn. Có thể học đựơc nghệ thuật đó, chỉ cần bắt chước theo những mẫu mực đúng đắn và thường xuyên thực hành. Không có chìa khoá nào thần kì để mở mọi cửa ngõ, không có hòn đá thần kì để biến mọi kim loại thành vàng”. Do đó vấn đề học bài và làm bài tập ở nhà trở thành vô cùng quan trọng đối với tất cả học sinh. Hiện nay, do thay đổi chương trình và phương pháp giảng dạy nên vấn đề học bài và làm bài tập ở nhà cần phải đặt lên vị trí hàng đầu. Vấn đề này trở thành một chuyên mục mà nhiều thầy cô giáo phải quan tâm. Nhưng học bài và làm bài tập ở nhà như thế nào cho đạt được kết quả cao trong học tập lại là một việc làm không đơn giản. Bởi vì nó là một Năm học 2012 - 2013 1
2. Tác giả: Đinh Xuân Quyết – THCS Điện Biên vấn đề trọng tâm mang tính chất tổng hợp lại phụ thuộc nhiều yếu tố khách quan cũng như chủ quan. Không thể áp dụng máy móc cho tất cả các bài học, bài tập hay các đối tượng mà phải linh hoạt, uyển chuyển theo nội dung kiến thức cần truyền thụ, theo trọng tâm yêu cầu của từng bài giảng để phù hợp với cách học nhằm đạt hiệu quả tốt nhất. 2. Mục đích nghiên cứu: Chỉ ra những hoạt động cụ thể học sinh cần phải làm gì. Chỉ ra những phương pháp học bài và làm bài tập ở nhà. Nâng cao chất lượng học tập. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu: Nhiệm vụ khái quát: Nêu những phương pháp học bài và làm bài ở nhà theo nội dung chương trình mới. Nhiệm vụ cụ thể: - Tìm hiểu thực trạng học sinh. - Những phương pháp đã thực hiện - Những chuyển biến sau khi áp dụng - Bài học kinh nghiệm 4. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 6A4, 6A5 trường THCS Điên Biên. 5. Phương pháp nghiên cứu: - Tìm hiểu tình hình học tập của học sinh. - Phương pháp đọc sách và tài liệu - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm - Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp đàm thoại nghiên cứu vấn đề 6. Cơ sở nghiên cứu: Khối lớp 6 Trường THCS Điện Biên. PHẦN THỨ HAI NỘI DUNG 1.Thực trạng nảy sinh kinh nghiệm: a)Đặc điểm tình hình lớp: - Khối lớp 6 có số lượng học sinh không đồng đều về nhận thức gây khó khăn cho giáo viên trong việc lựa chọn phơng pháp phù hợp. Nhiều học sinh có hoàn cảnh khó khăn xa trường, thiếu cả về vật chất lẫn tinh thần do đó việc đầu tư về thời gian và sách vở cho học tập bị hạn chế nhiều và ảnh hưởng không nhỏ đến sự nhận thức và phát triển của các em. - Sau khi nhận lớp và dạy một thời gian tôi đã tiến hành điều tra cơ bản thì thấy: + Lớp 6A4: Số em lười học bài, lười làm bài tập chiếm khoảng 75%; số học sinh nắm chắc kiến thức và biết vận dụng vào bài tập có khoảng 25%, số học sinh biết phối hợp các kiến thức,kỹ năng để học toán chiếm khoảng 25%. Năm học 2012 - 2013 2
3. Tác giả: Đinh Xuân Quyết – THCS Điện Biên + Lớp 6A5: Số em lười học và lười làm bài tập chiếm khoảng 85%; số em nắm chắc kiến thức và biết vận dụng chiếm khoảng 15%, số các em biết phối hợp các kiến thức kỹ năng để học toán chiếm khoảng 24% b)Thực trạng học sinh: Đa số học sinh hay thỏa mãn trong học tập, các em cho rằng các kiến thức được trình bày trong sách giáo khoa là kết tinh của các nhà toán học đó là những kiến thức đầy đủ nhất và chỉ cần học thuộc lòng nó để vận dụng vào làm các bài tập là xong. Chính vì vậy học sinh tiếp thu một cách thụ động, không cần suy nghĩ maỳ mò để tự mình khám phá ra kiến thức mới như một khái niệm, một định lý hay một tính chất nào đó và những kiến thức đó không ăn sâu vào trí óc của học sinh, làm cho học sinh quen khi vận dụng vào làm các bài tập .Cụ thể qua điều tra ban đầu : Lớp TS Giỏi Khá T b Yếu Kém HS TS % TS % TS % TS % TS % 6A4 30 0 0 3 10 15 50 12 40 0 0 6A5 32 0 0 3 9,4 13 40 15 47 1 3,6 62 0 0 6 9,8 28 45 27 43,6 1 1,6 c)Nguyên nhân: - Các em chưa có ý thức tự giác trong học tập, chưa có kế hoạch về thời gian hợp lý khi tự học ở nhà. - Còn ham chơi, học còn mang tính chất để lấy điểm, cha nắm vững hiểu sâu kiến thức toán học, không tự ôn luyện một cách thờng xuyên có hệ thống. - Trong lớp chưa thật tập trung chú ý vào bài giảng của thầy cô chưa chịu đào sâu suy nghĩ để phát triển ra các kiến thức mới. - Chưa biết sử dụng đúng sách giáo khoa, sách nâng cao vừa sức, còn hiện tượng dấu dốt không chịu học hỏi bạn bè. Để khắc phục những tình trạng trên nhằm nâng cao chất lượng cho học sinh và làm cho học sinh yêu thích môn toán hơn. Tôi đã tiến hành các biện pháp giáo dục dưới đây: I) Tự học, tự rèn luyện và tự giác trong học tập Ai cũng biết rằng “ ăn để mà sống, mà tồn tại” và không ai có thể “ăn thay” được. Muốn tồn tại ,muốn sống và phát triển thì bản thân con người trước hết phải “tự ăn” – “có thực mới vực được đạo”. Và rằng ai cũng hiểu muốn có trí thức thì mỗi con người đều phải tự học, tự rèn luyện không ai có thể học thay được cho mình, mà phải tự lao động để kiếm sống. Trong cuộc đời, bố mẹ, thầy cô giáo không thể nắm tay dẫn dắt,che chở cho các em mãi được. Do đó vai trò tự học tự rèn luyện giải bài tập là yếu tố cơ bản nhất quyết định thắng lợi. Mỗi thành công là 99% mồ hôi và nước mắt, chỉ còn lại 1% là bẩm sinh. Hướng dẫn học sinh học bài và làm bài tập ở nhà trước hết cần phải xác định cho các em ý thức học tập tụ giác. Cụ thể học tập vừa là quyền lợi vừa là nghĩa vụ; vừa là học vừa cũng là chơi vì chơi để mà học , học để mà chơi. Không câu nệ, gò bó các em, bắt các em phải học nhiều bằng cách ra nhiều câu hỏi và bài tập. Chỉ nên ra những câu hỏi trọng tâm, bài tậo đơn giản dễ hiểu, dễ nhớ đáp ứng với yêu cầu nội dung bài giảng là đủ. Như vậy tự học ở nhà , rèn luyện cho các em thói quen độc lập suy nghĩ, khong lùi bước trước những câu hỏi khó , bài tập khó. Năm học 2012 - 2013 3
4. Tác giả: Đinh Xuân Quyết – THCS Điện Biên II) Tinh thần vượt khó hăng say hứng thú trong học va làm bài: - Trước hết phải đề cao tinh thần ý chí vượt khó khăn, say sưa yêu thích môn học. - Học toán quả thật không phải chuyện dễ. Bởi vì toán học đòi hỏi tư duy lập lụan logic chính xác, chặt chẽ. Kết quả lại phải đúng với thực tế, yêu cầu cường độ học tập cũng như thời gian nhiều hơn so với các môn khác. Nếu không có tinh thần vượt khó thì không thể hoàn thành nhiệm vụ. - Một khái niệm, một định nghĩa, công thức, định lí, .chưa hiểu hay một bài toán chưa giải được có thể làm cho em chán nản , thiếu tự tin rồi đi đến nản chívà không muốn học môn toán. Hễ có giờ toán là các em lo sợ . Các thầy cô giáo phải hiểu tâm líhọc toán của học sinh để khắc phục nhược điểm” sợ học môn toán “. Mặt khác kiến thức toán học thực sự có mối liên hệ móc xích, hữu cơ xuyên suốt trong chương trình toán học ở tất cả các lớp - Không hiểu kiến thức cơ bản ở lớp dưới thì khó có thể lĩnh hội các kiến thức ở lớp cao hơn. Thông thường các em chưa thực sự thành thạo kĩ năng thực hiện các phép tính nên ảnh hưởng tới tiếp thu bài mới, đó là chưa nói đến việc giải các bài tập. Từ đó đâm ra ngại khó, lười học , lười suy nghĩ, và sẽ không hứng thú học toán. - Nhưng ở đời cũng không thiếu những ví dụ về những cái lúc đầu thì sợ, dần dần bớt sợ, đi đến làm quen,cuối cùng là thích là say mê. Khi đã bắt đầu yêu thíchtoán rồi thì sẽ tự giác học tập, say sưa học tập, nhưng cuối cùng học tập đạt kết quả cao, thì phải thường xuyên rèn luyện phương pháp học tập. Tất cả mọi công việc , không có lòng đam mê, hăng say và chịu khó thì không thể thành công. Công việc học toán cũng vậy. Do đó phải biết khơi dậy tinh thần sáng tạo, ý chí nghị lực phi thường của lớp trẻ , khích lệ các em hăng say trong môn học bằng cách ra bài tập và đặt câu hỏi từ dễ đến khó, khuyến khích cho điểm để các em phấn khởi. Cố gắng liên hệ các câu hỏi , bài tập thực tế, rút ra cái hay cái đẹp của toán học (có thể có) trong bài học để tạo nguồn cảm hứng, say sưa học tập môn toán. III) Cách học bài ở nhà: - Trước hết học sinh cần phải có phong cách khoa học trong học tập , tự rèn luyện cho mình các thói quen tốt sau đây: -Thói quen tập trung chú ý: nếu khi học các em biết tập trung chú ý thì hiệu suất học tập sẽ cao hơn, tránh vừa học vừa xem tivi, vừa nghe nhạc a) Thói quen làm việc theo thời gian biểu: Là học sinh biết tập cho mình tự lên thời gian biểu cho từng ngày, từng tuần , từng tháng việc lên thời gian biểu như thế giúp các em hình dung được các công việc phải làm và có phương án cụ thể điều chỉnh hợp lí khi cần thiết, phảu tập được thói quen giờ nào việc ấy. Việc hôm nay không để đến ngày mai. b) Thói quen “xào bài” - Giáo viên cần hướng dẫn học sinh xào bài khi học bài ở nhà theo trình tự: + Những kiến thức thu nhận được ở lớp cần phải được tái diễn trong bộ nhớ Bằng cách hồi tưởng lại những gì nghe thấy. Học sinh cần 9, 10 phút để hình dung lại toàn bộ nội dung bài giảng. Năm học 2012 - 2013 4