Sáng kiến kinh nghiệm Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy – học Ngữ văn 6 - Hoàng Thị Hương Lan

doc 24 trang Sơn Thuận 07/02/2025 200
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy – học Ngữ văn 6 - Hoàng Thị Hương Lan", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

  • docsang_kien_kinh_nghiem_hieu_qua_cua_phuong_phap_tich_hop_kien.doc

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy – học Ngữ văn 6 - Hoàng Thị Hương Lan

  1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN CƯ KUIN TRƯỜNG THCS VIỆT ĐỨC - - - - - SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG DẠY - HỌC NGỮ VĂN 6  Giáo viên: HOÀNG THỊ HƯƠNG LAN Tổ: Ngữ Văn Đắk Lắk tháng 3 năm 2014
  2. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ cần viết tắt Chữ cái viết tắt Giáo dục GD Dạy học DH Giáo viên GV Học sinh HS Sách giáo khoa SGV Nhà xuất bản giáo dục NXB GD Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 3
  3. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ Sở Lí Luận Của Vấn Đề. * Quan điểm tích hợp trong dạy học nói chung. Theo từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”. Theo từ điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Trong tiếng Anh, tích hợp được viết là “integration” một từ gốc Latin (integer) có nghĩa là “whole” hay “toàn bộ, toàn thể”. Có nghĩa là sự phối hợp các hoạt động khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống để bảo đảm sự hài hòa chức năng và mục tiêu hoạt động của hệ thống ấy. Tích hợp là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong lĩnh vực khoa học giáo dục (GD), khái niệm tích hợp xuất hiện từ thời kì khai sáng, dùng để chỉ một quan niệm GD toàn diện con người, chống lại hiện tượng làm cho con người phát triển thiếu hài hòa, cân đối. Tích hợp còn có nghĩa là thành lập một loại hình nhà trường mới, bao gồm các thuộc tính trội của các loại hình nhà trường vốn có. Trong dạy học (DH) các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (Theo cách hiểu truyền thống từ trước tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: lồng ghép nội dung GD dân số, GD môi trường, GD an toàn giao thông trong các môn học Đạo đức, Tiếng Việt hay Tự nhiên và xã hội xây dựng môn học tích hợp từ các môn học truyền thống. Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung DH trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình DH. Đưa tư tưởng sư phạm tích hợp vào trong quá trình dạy học là cần thiết. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 5
  4. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 được những thắc mắc, phục vụ cho cuộc sống của mình và cộng đồng. Học theo hướng tích hợp sẽ giúp cho các em quan tâm hơn đến con người và xã hội ở xung quanh mình, việc học gắn liền với cuộc sống đời thường là yếu tố để các em học tập. Những thắc mắc nảy sinh từ thực tế làm nảy sinh nhu cầu giải quyết vấn đề của các em. Chẳng hạn “vì sao có sấm chớp?’, “vì sao không được chặt cây phá rừng?”, “vì sao .?.” * Quan điểm tích hợp trong dạy học Ngữ văn: Thiết kế bài dạy học Ngữ văn theo quan điểm tích hợp không chỉ chú trọng nội dung kiến thức tích hợp mà cần thiết phải xây dựng một hệ thống việc làm, thao tác tương ứng nhằm tổ chức, dẫn dắt HS từng bước thực hiện để chiếm lĩnh đối tượng học tập, nội dung môn học, đồng thời hình thành và phát triển năng lực, kĩ năng tích hợp, tránh áp đặt một cách làm duy nhất. Giờ học Ngữ văn theo quan điểm tích hợp phải là một giờ học hoạt động phức hợp đòi hỏi sự tích hợp các kĩ năng, năng lực liên môn để giải quyết nội dung tích hợp, chứ không phải sự tác động các hoạt động, kĩ năng riêng rẽ lên một nội dung riêng rẽ thuộc “nội bộ phân môn”. Ngày nay nhiều lí thuyết hiện đại về quá trình học tập đã nhấn mạnh rằng hoạt động của HS trước hết là học cách học. Theo ý nghĩa đó, quan điểm dạy học tích hợp đòi hỏi GV phải có cách dạy chú trọng phát triển ở HS cách thức lĩnh hội kiến thức và năng lực, phải dạy cho HS cách thức hành động để hình thành kiến thức và kĩ năng cho chính mình, phải có cách dạy buộc HS phải tự đọc, tự học để hình thành thói quen tự đọc, tự học suốt đời, coi đó cũng là một hoạt động đọc hiểu trong suốt quá trình học tập ở nhà trường. Quan điểm dạy học tích hợp hay dạy cách học, dạy tự đọc, tự học không coi nhẹ việc cung cấp tri thức cho HS. Vấn đề là phải xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa bồi dưỡng kiến thức, rèn luyện kĩ năng và hình thành, phát triển năng lực, tiềm lực cho HS. Đây thực chất là biến quá trình truyền thụ tri thức thành quá trình HS tự ý thức về phương pháp chiếm lĩnh tri thức, hình thành kĩ năng. Muốn vậy, chẳng những cần khắc phục khuynh hướng dạy tri thức hàn lâm thuần tuý đã đành, mà còn cần khắc phục khuynh hướng rèn luyện kĩ năng theo lối kinh nghiệm chủ nghĩa, ít có khả năng sử dụng vào đọc hiểu văn bản, vào những tình huống có ý nghĩa đối với HS, coi nhẹ kiến thức, nhất là kiến thức phương pháp. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 7
  5. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 Đây là quan điểm tích hợp mở rộng kiến thức trong bài học với các kiến thức của các bộ môn khác, các ngành khoa học, nghệ thuật khác, cũng như các kiến thức đời sống mà học sinh tích lũy được từ cuộc sống cộng đồng, qua đó làm giàu thêm vốn hiểu biết và phát triển nhân cách cho học sinh. 3. Các Biện Pháp Đã Tiến Hành Để Giải Quyết Vấn Đề. Thực tế cho thấy, áp dụng hình thức này, học sinh tỏ ra rất hào hứng với nội dung bài học, vốn kiến thức tổng hợp của học sinh được bổ sung nhẹ nhàng, tự nhiên nhưng rất hiệu quả. Mặt khác, các kiến thức liên ngành thông qua hình thức tích hợp này còn giúp học sinh có thêm căn cứ, cơ sở để hiểu rõ hơn nội dung, ý nghĩa của văn bản. Một số ví dụ trong các bài văn học thuộc Ngữ văn 6. Ví dụ 1: * Khi dạy bài “Con Rồng cháu Tiên”, để tạo hứng thú ngay từ lúc bắt đầu tiết học thì giáo viên sẽ cho học sinh xem video ca nhạc với các chủ đề viết về cội nguồn dân tộc để giới thiệu bài. Những bài hát được có thể sử dụng là: Lời ru Âu Lạc, Huyền sử Âu Lạc, Dòng máu Lạc Hồng, Nổi trống lên các bạn ơi * Khi kết thúc phần tìm hiểu nội dung giáo viên có thể cho học sinh xem phim hoạt hình về truyền thuyết “Con Rồng cháu Tiên” để chuyển sang phần tổng kết. * Trong quá trình giảng dạy, để giúp học sinh hiểu được thời đại lịch sử buổi đầu dựng nước thì giáo viên đặt câu hỏi tích hợp với kiến thức môn Lịch sử lớp 6 bài 12 tiết 13 Nước Văn Lang - Giáo viên hỏi: Hãy cho biết truyền thuyết mà chúng ta đang tìm hiểu nói về thời đại nào của nước ta? - Học sinh trả lời: Thời đại Hùng Vương - Giáo viên hỏi: Đất nước ta thời ấy có tên gọi là gì? - Học sinh trả lời: Hùng Vương lên ngôi đặt tên nước là Văn Lang. * Tích hợp kiến thức Địa lí: - Giáo viên hỏi: Kinh đô thời ấy đặt ở đâu? Địa danh ấy ngày nay là phường, thành phố nào? - Học sinh trả lời: Đóng đô ở Phong Châu ngày nay là phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. * Tích hợp kiến thức môn GDCD lớp 6 tuần 7 tiết 7 bài 6 (Biết ơn): Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 9
  6. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 - Giáo viên hỏi : Việc Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt cho thấy trình độ làm vũ khí của nhân dân ta thời đó như thế nào? - Học sinh trả lời: Đã có sự tiến bộ, đã rèn sắt, đúc đồng phục vụ nhu cầu cuộc sống và chống giặc.? Theo em truyền thuyết Thánh Gióng phản ánh sự thật lịch sử nào của nước ta? ( Tích hợp kiến thức môn Lịch sử). - Giáo viên hỏi : Việc nhân dân lập đền thờ và hàng năm mở hội Gióng thể hiện điều gì? ( Tích hợp môn GDCD ) - Học sinh trả lời: Thể hiện lòng biết ơn của nhân dân dành cho người anh hùng đã xả thân đánh giặc cứu nước. - Giáo viên hỏi : Là một học sinh, em thể hiện lòng biết ơn với Thánh Gióng nói riêng và các anh hùng liệt sĩ nói chung như thế nào? (Tích hợp môn GDCD) - Học sinh trả lời: Học tập tốt; kêu gọi mọi người bảo vệ các di tích lịch sử, các đền thờ; giúp đỡ các gia đình thương binh, chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ, làm tốt công tác đền ơn đáp nghĩa - Giáo viên tích hợp môn Địa lí hỏi : Làng Gióng hay làng Phù Đổng hiện nay ở đâu? - Học sinh trả lời: Làng Gióng nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội. Gia Lâm là một huyện ngoại thành phía đông của thành phố Hà Nội. Đây là cửa ngõ phía đông của thủ đô. Ví dụ 4: Dạy bài “Bài học đường đời đầu tiên”, giáo viên tích hợp với môn GDCD tuần 10 tiết 10 bài Sống chan hòa với mọi người để giáo dục học sinh về sự chan hòa, yêu thương với mọi người xung quanh, điều đó vừa giúp ta có được niềm vui, có được nhiều bạn bè vừa có thể nhờ vả khi gặp phải bất trắc, tai ương trong cuộc sống. Cũng bài học này ta có thể tích hợp với môn GDCD tuần 29,30 tiết 28,29 “Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm” đến đoạn văn Dế Mèn trêu chọc chị Cốc để dẫn đến cái chết của Dế Choắt, giáo viên có thể giáo dục học sinh ý thức về việc bảo vệ bản thân mình chưa đủ mà còn phải biết yêu quý tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 11
  7. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 4. Kết Quả Thực Hiện. Các tiết dạy được thực hiện với lớp 6A trường THCS Việt Đức, qua thực tế dạy học, tôi thấy rằng việc kết hợp kiến thức liên môn vào để giải quyết một vấn đề nào đó trong một môn học là việc làm hết sức cần thiết, hữu ích. Điều đó đòi hỏi người giáo viên bộ môn không chỉ nắm chắc môn mình dạy mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức các môn học khác để tổ chức, hướng dẫn các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra trong môn học một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất. Khi thực hiện tiết dạy tích hợp với công nghệ thông tin như cho học sinh xem vi deo, xem hình ảnh, phóng sự về những địa danh, sự kiện, thông tin liên quan đến bài học thì học sinh đã rất hào hứng, phấn khởi và tự các em đã có thêm những cảm nhận, những hiểu biết mà bản thân tự khám phá về bài học. Khi tích hợp với các kiến thức liên môn, học sinh cảm thấy bài học thú vị hơn, có nhiều em reo lên vì mình vừa khám phá ra một điều mới mẻ. Đồng thời chúng tôi thấy rằng “tích hợp” là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Đặc biệt trong giáo dục, tích hợp kiến thức liên môn vào giải quyết các vấn đề trong một môn học sẽ giúp học sinh hiểu rộng hơn, sâu hơn về vấn đề đặt ra trong môn học đó. Trong thực tế chúng tôi nhận thấy khi soạn bài có kết hợp các kiến thức của các môn học khác sẽ giúp giáo viên tiếp cận tốt hơn, hiểu rõ hơn, sâu hơn những vấn đề đặt ra. Từ đó tổ chức hướng dẫn học sinh sẽ linh hoạt hơn, sinh động hơn. Học sinh có hứng thú học tập, tìm tòi, khám phá nhiều kiến thức và được suy nghĩ, sáng tạo nhiều hơn. Từ đó vận dụng kiến thức vào thực tế tốt hơn. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 13
  8. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 * Các kĩ năng sống được giáo dục: kĩ năng thể hiện sự tự tin giúp các em khi đóng vai đọc hợp tác một cách hiệu quả; kĩ năng hợp tác để làm việc theo nhóm có hiệu quả hơn. 3.Thái độ: - Giáo dục HS lòng tự hào về truyền thống anh hùng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Tinh thần ngưỡng mộ, kính yêu những anh hùng có công với non sông đất nước. 4. Tư tưởng Hồ Chí Minh - Tích hợp giáo dục tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh qua những việc làm, câu nói liên quan đến lịch sử, đến tinh thần đoàn kết của Người. - Quan niệm của Bác : nhân dân là nguồn gốc sức mạnh bảo vệ Tổ quốc.( Liên hệ) B/. CHUẨN BỊ : 1. Giáo viên: Nghiên cứu SGK, SGV, chuẩn kiến thức, giáo dục kĩ năng sống và tài liệu có liên quan, bảng phụ, phiếu học tập, tranh ảnh, máy chiếu, phim hoạt hình Thánh Gióng, các video về lễ hội Gióng. Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài. 2. Học sinh: Đọc SGK, soạn bài theo đinh hướng SGK và sự hướng dẫn của GV. - Tập vẽ bản đồ tư duy bài học. - Sưu tầm tranh ảnh, tài liệu liên quan đến bài học. - Nắm chắc kiến thức các môn Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân để giải quyết các tình huống mà giáo viên đặt ra trong bài học. C/. PHƯƠNG PHÁP: - Phương pháp: đọc diễn cảm, vấn đáp, nêu vấn đề, giải quyết vấn đề, đóng vai. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 15
  9. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 đánh giặc - Thánh Gióng lớn nhanh như thổi - Thánh Gióng vươn vai thành tráng sĩ cưỡi ngựa sắt đi đánh giặc và đánh tan giặc. - Vua phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên Vương và những dấu tích còn lại của Thánh Gióng. * Hoạt động 2: Tìm chi tiết về văn bản. II. Tìm hiểu chi tiết : ? Phần mở đầu truyện ứng với sự việc nào? 1. Sự ra đời của Gióng: ? Thánh Gióng ra đời như thế nào? - Bà mẹ ướm chân - thụ thai 12 tháng mới sinh ? Sự ra đời của Gióng có bình thường không? - Cậu bé lên 3 không nói, không cười, Điều đó có ý nghĩa gì? không biết đi; - HS trả lời. GV giảng: Theo quan niệm của dân gian, đã là bậc anh hùng thì phi thường, kì lạ trong mọi biểu hiện, kể cả lúc mới được sinh ra. Thể hiện sự kì vọng vào những việc làm có ý nghĩa của người đó. - Sự ra đời kì lạ dự báo về sau ? Ra đời kì lạ, nhưng Gióng là con của một bà Gióng sẽ thành người anh hùng. mẹ nông dân chăm chỉ làm ăn và phúc đức. Em nghĩ gì về nguồn gốc của Gióng? - Gióng là con của người nông dân - HS suy nghĩ trả lời. GV giảng: Gióng là con lương thiện. Gióng là anh hùng của của người nông dân lương thiện; Gióng gần gũi với mọi người; Gióng là người anh hùng của nhân dân. nhân dân. Xuất thân bình dị nhưng rất khác thường, kì lạ. * Tìm hiểu phần 2 2. Gióng lớn lên và ra trận đánh giặc: ? Thánh Gióng cất tiếng nói khi nào? ? Tiếng nói đầu tiên của Gióng là tiếng nói đòi đi đánh giặc. Phân tích ý nghĩa của sự việc này? - GV cho HS thảo luận 3 phút, GV gọi bất kì đại diện của các nhóm trình bày. - Tiếng nói đầu tiên của Thánh Gióng ( GV giảng đại ý: - Ban đầu là lời nói quan là tiếng nói đòi đánh giặc. trọng, lời yêu nước. Lòng yêu nước là tình cảm Đây là chi tiết thần kì có nhiều ý lớn nhất, thường trực nhất của Gi óng, cũng là nghĩa: của nhân dân ta; ý thức lớn nhất là ý thức về + Ca ngợi ý thức đánh giặc cứu vận mệnh dân tộc. Lúc bình thường thì âm nước thầm lặng lẽ nhưng khi nước nhà gặp cơn nguy + Gióng là hình ảnh của nhân dân. biến thì đứng ra cứu nước đầu tiên. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 17
  10. Đề tài: Hiệu quả của phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy - học Ngữ văn 6 hương sát cánh cùng Gióng đánh giặc. Các em sẽ được học một bài về cây tre Việt Nam ở học kỳ II lớp 6. Ở nước ta, đến cả cỏ cây cũng thành vũ khí giết thù đúng như lời Bác Hồ: “ Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy, gộc”. * Tìm hiểu phần 3 3. Thánh Gióng bay về trời: ? Câu chuyện kết thúc bằng sự việc gì? - Đánh giặc xong, Gióng cùng với ? Vì sao tan giặc Gióng không về triều để nhận ngựa sắt bay về trời. tước lộc mà lại bay về trời? - Gióng không màng danh vọng. - GV cho HS thảo luận 3 phút, gọi học sinh trả - Dấu tích chiến công Gióng để lại lời và bình chốt ý: Chi tiết này thể hiện quan cho quê hương.( Cũng là để lại niềm niệm của nhân dân về người anh hùng: tất cả hạnh phúc, yên bình). đều phi thường; nhân dân muốn giữ mãi hình ảnh cao đẹp, rực rỡ của người anh hùng cứu nước. Bay lên trời Gióng là non nước, là đất trời, là biểu tượng của người dân Văn Lang. Dấu tích chiến công của Gióng để lại cho quê hương còn có cả ao, hồ, dấu chân ngựa của Gióng, tre đằng ngà - vũ khí Gióng dùng để đánh giặc ) ? Theo em truyền thuyết Thánh Gióng phản ánh sự thật lịch sử nào của nước ta? ( Tích hợp kiến thức môn Lịch sử tiết 13 bài 12 Nước Văn Lang). - Thời đại Hùng Vương, chiến tranh tự vệ đã huy động sức mạnh của cả cộng đồng cư dân Việt cổ tuy nhỏ nhưng kiên quyết chống mọi đạo quân xâm lược lớn để bảo vệ cộng đồng. Hiện còn đền thờ Thánh Gióng tại Gia Lâm, Hà Nội, hàng năm có lễ hội Gióng. ? Việc nhân dân lập đền thờ và hàng năm mở hội Gióng thể hiện điều gì?( Tích hợp môn GDCD tuần 7 tiết 7 bài 6 Biết ơn để giáo dục học sinh về lòng biết ơn, tinh thần đánh giặc cứu nước) ? Làng Gióng hay làng Phù Đổng hiện nay ở đâu? ( Tích hợp môn Địa lí – nói về địa danh huyện Gia Lâm, Hà Nội). - Học sinh trả lời: Làng Gióng nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội. Gia Lâm là một huyện ngoại thành phía đông của thành phố Hà Nội. Đây là cửa ngõ phía đông của thủ đô. Hoàng Thị Hương Lan trường THCS Việt Đức Trang 19