Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh Trung học cơ sở

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh Trung học cơ sở

1. MỤC LỤC CHƯƠNG I. TỔNG QUAN 1. Cơ sở lý luận 2. Phương pháp nghiên cứu 3. Mục đích nghiên cứu CHƯƠNG II .MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh: 2. Các hoạt động tự học: 3. Thực trạng việc bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh ở trường THCS hiện nay 4. Thực hiện việc bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh cấp THCS tôi đang áp dụng trực tiếp trên lớp và lớp dạy học từ xa qua trang mạng xã hội Facebook; Gmail 5. Kết quả đạt được CHƯƠNG III.KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ 1.Kết luận: 2. Đề xuất, Kiến nghị TÀI LIỆU THAM KHẢO 1
2. Thông qua việc dạy học của thầy, học sinh nắm vững tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, hình thành năng lực và thế giới quan. Từ đó mà phương pháp tự học của học sinh được hình thành và phát triển . Hoạt động kiểm tra đánh giá của thầy ảnh hưởng đến hoạt động tự kiểm tra đánh giá của trò. Trong quá trình tự tìm ra kiến thức, người học tự tạo ra một sản phẩm ban đầu, có thể chưa chính xác, chưa khoa học. Nhưng thông qua trao đổi với bạn bè và kiểm tra kết luận của thầy, người học tự kiểm tra để sửa sai hoặc hoàn thiện sản phẩm của mình. Nếu quá trình này diễn ra thường xuyên sẽ hình thành năng lực tự kiểm tra đánh giá của học sinh, làm cho năng lực tự học ngày càng phát triển. Qua hoạt động dạy học, người thầy còn hướng dẫn học sinh đọc SGK và tài liệu tham khảo làm cho năng lực tự đọc, tự nghiên cứu của học sinh ngày càng được hình thành và phát triển. Đây cũng là con đường quan trọng để người học tiếp thu tri thức, để người học có thể tự học suốt đời. - Ảnh hưởng của phương pháp học tập của trò“Phương pháp học tốt giúp ta phát huy được tài năng vốn có; phương pháp học dở sẽ cản trở tài năng phát triển”. Năm học 2018-2019 tôi lựa chọn đề tài sáng kiến: “Bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh Trung học cơ sở” để nghiên cứu, với mong muốn được góp phần nhỏ bé vào quá trình đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS hiện nay. 2. Phương pháp nghiên cứu 2.1 Nghiên cứu lý luận • Nghiên cứu các văn kiện của Đảng và nhà nước, luật giáo dục đào tạo có liên quan đến việc dạy và học Toán ở trường phổ thông. • Nghiên cứu các sách báo, tạp chí có liên quan đến nội dung đề tài. • Nghiên cứu các công trình có liên quan trực tiếp đến đề tài. 2.2 Nghiên cứu thực tiễn Tìm hiểu thực trạng việc áp dụng dạy học từ xa khi bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh cấp THCS hiện nay. 3
3. CHƯƠNG II MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Bồi dưỡng năng lực tự học môn Toán cho học sinh: 1.1 Năng lực nghe giảng và ghi chép bài giảng hợp lý Nghe giảng và ghi chép là những kỹ năng quan trọng của học sinh trong quá trình học tập nói chung và trong học toán nói riêng. Kết quả của việc nghe giảng và ghi chép ngoài việc thể hiện năng lực nhận thức, tư duy của người học còn thể hiện ở kỹ năng tự học của người đó. Để rèn luyện kỹ năng nghe giảng và ghi chép hợp lí cho học sinh. Người giáo viên cần hướng dẫn học sinh: - Cách kết hợp giữa việc vừa nghe giảng vừa ghi chép. - Nghe giảng với thái độ độc lập và có phê phán; ghi chép hoặc thắc mắc những chỗ còn hoài nghi hoặc chưa hiểu để hỏi bạn và thầy. - Nghe giảng đồng thời phải tư duy tích cực, khẩn trương: Liên hệ những kiến thức đang nghe với kiến thức đã học để tìm ra mối liên hệ. - Ghi chép bài giảng theo ý hiểu của mình, có thể dùng các ký hiệu toán học hoặc chữ viết tắt để tiết kiệm thời gian ghi chép dành thời gian cho việc nghe giảng. 1. 2 Năng lực đặt câu hỏi trong tự học toán Trong học tập thì việc đặt câu hỏi là thao tác thường xuyên diễn ra. Khi dạy học, giáo viên phải giúp học sinh biết cách tự mình đặt câu hỏi, yêu cầu học sinh phải tự mình suy nghĩ, động não để tự tìm câu trả lời cho câu hỏi đó. Trong quá trình suy nghĩ để tìm câu trả lời, có thể vấn đề cần hỏi đó được giải quyết ngay, nhưng cũng có thể chưa giải quyết ngay được, lúc này học sinh cần tiếp tục suy nghĩ, đến khi bản thân cảm thấy không trả lời được thì hỏi bạn hỏi thầy. Trong lúc nghe thầy hoặc bạn trình bày, người học vẫn phải giữ vai trò chủ thể tích cực, chủ động để có thể tìm ra cho mình câu trả lời thỏa đáng nhất. 1. 3 . Năng lực ghi nhớ các tri thức toán học 5
4. cao quá trình tự học của người học. Từ sự đánh giá này, học sinh rút ra được những bài học kinh nghiệm cho mình, dẫn tới sự điều chỉnh để lần sau thực hiện kế hoạch tự học tốt hơn. 1. 7 . Năng lực giao tiếp với thầy với bạn trong quá trình tự học Trong nhà trường làm việc theo nhóm là cách tiếp cận được sử dụng rộng rãi, trong đó các thành viên kết hợp với nhau để thực hiện nhiệm vụ của mình với những phương pháp ý tưởng khác nhau. Qua hoạt động nhóm, học sinh rèn luyện được sự tập trung chú ý. Học được cách đặt câu hỏi, học được kỹ năng giao tiếp với thầy, với bạn, Để có thể giao tiếp với bạn ,với thầy được hiệu quả giáo viên cần hướng dẫn học sinh: • Tham gia tích cực các hoạt động nhóm do thầy tổ chức. Cần tham gia các hoạt động một cách bình đẳng, tự chủ và sáng tạo. Tuyệt đối không lệ thuộc, ỷ lại vào suy nghĩ và kết quả làm việc của bạn. • Tự giải quyết các vấn đề theo sự hướng dẫn của thầy và tham gia của bạn. Biết đưa các câu hỏi, thắc mắc của mình với thầy và bạn một cách hợp lý để được giải đáp một cách thỏa đáng. 2. Các hoạt động tự học: 2. 1 Hoạt động làm mẫu Người thầy hướng dẫn cách học tại lớp, cách ghi chép một bài, một vấn đề trong sách giáo khoa có thể làm mẫu về cách tìm phương pháp giải bài toán, khai thác bài toán. 2. 2 Hoạt động giao lưu Hoạt động giao lưu giữa thầy và trò, giữa trò và trò để hiểu rõ ý từ trong từng câu chữ, từng đoạn trong sách giáo khoa, trong tài liệu tham khảo. 3. Thực trạng việc bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh ở trường THCS hiện nay Việc dạy cho học sinh tự học mới bắt đầu được các nhà trường quan tâm. Phương pháp chủ yếu để dạy học vẫn là “ thuyết trình, giảng giải”. Việc dạy học như vậy gây nên ở người học tính ỷ lại, trông chờ vào người khác mà quên đi sự 7
5. - Lập mỗi nhóm giành riêng cho một khối lớp: Mở công khai cho học sinh vào học và trao đổi bài ,lấy tài liệu tự học - Đăng Phân phối chương trình bộ môn Toán cho học sinh theo dõi. - Dạy học kiến thức cơ bản: + Tôi hướng dẫn từ xa chung cho học sinh học tốt các bài trong sách giáo khoa. + Tôi chia sẻ các tiết giảng mẫu , bám sát phân phối chương trình và theo từng tuần để học sinh tìm kiếm , tự học dễ dàng qua điện thoại thông minh hoặc máy vi tính hạn chế học thêm tràn lan. + Tôi tìm tài liệu cho học sinh tự học theo chuyên đề với phần kiến thức song song với kiến thức các em học buổi chính khoá làm thêm để củng cố và nâng cao kiến thức. - Dạy học nâng cao: Khi đã học cơ bản tốt rồi tôi sẵn sàng giúp đỡ ,tháo gỡ những khó khăn khi các em tự học thể hiện: + Hoà đồng với học sinh, kết bạn với các em ,sẵn sàng giúp đỡ bất cứ lúc nào khi học sinh gặp khó khăn trong tự học . Hình thức giúp học sinh như hỏi bài qua trang mạng Facebook hoặc Zalo hay Gmail. Tôi có thể giảng bằng hình thức chụp ảnh , ghi âm, quay video ,hay phát trực tiếp giải quyết những khó khăn học sinh đang mắc phải Tất cả học sinh mọi nơi khi đã kết bạn và theo dõi trang mạng dạy học của tôi đều học được ít nhiều những bổ ích mà tôi đăng tải Nhiều em đã quên đi những trò chơi vô bổ khi lướt mạng xã hội hay chát tào lao mất thời gian tôi đánh vào tâm lí của mọi người là thích lên mạng hơn là ngồi đọc một cuốn sách hay Bởi dạy học sử dụng công nghệ thông tin có tính thẩm mỹ, khoa học sáng tạo , phát triển tư duy tích cực cho người học. + Khi lập lớp dạy học qua mạng xã hội có nhiều học sinh đã tương tác hỏi bài cô không chỉ ở lớp mình đang giảng dạy mà có cả các học sinh khắp nơi hỏi bài. + Những lúc rảnh rỗi Cầm điện thoại thông minh và bên bàn vi tính,bàn làm việc tôi say xưa cùng các em giải những bài toán Cô vui và trò mừng Cô thêm yêu nghề còn học trò thêm ham học hỏi và yêu quý bộ môn Toán hơn. 9
6. - Các hoạt động bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh đang áp dụng và thấy có kết quả tốt Sau 3 tháng áp dụng tôi và học trò cũng như phụ huynh học sinh đang cuốn vào công việc của mình. + Giáo viên : Tìm lọc tài liệu , đăng tải tài liệu bổ ích cho học sinh thu thập và tự học ; Cập nhật câu hỏi hàng ngày của học sinh và phản hồi kịp thời; đôn đốc nhắc nhở học sinh chú ý học tập Kích thích tinh thần tự học, yêu quý bộ môn + Học sinh: Tin tưởng và có động cơ học tập, biết xác định mục đích học tập, có ý thức vươn lên ,thi đua và tiến bộ Tránh xa các trò vô bổ như điện tử, chát bừa bãi trên mạng xã hội, biết tự học tự tìm tòi và mạnh dạn nêu ý kiến của mình mong cô là người bạn đồng hành với mình trong quá trình tự học. + Phụ huynh học sinh: Cũng được cuốn vào việc học của con em, từ đó nâng cao trách nhiệm nuôi dạy con cái và biết cách quản lí con cái ; trao đổi thoải mái với cô giáo trực tiếp dạy kèm con mình, tự tin khi được gửi con qua lớp học từ xa với nội quy riêng cũng nghiêm ngặt và dưới sự quản lí của cô giáo. - Các đồng nghiệp, học sinh, phụ huynh theo dõi trang Facebook :Tên nick (Thu Hoàng ) sẽ thấy các hoạt động dạy học từ xa được công khai và vẫn đang hoạt động hiệu quả. - Một số hình ảnh và các hoạt động tự học và kết quả sau 1 năm áp dụng sáng kiến. KẾT QUẢ TỰ HỌC 11
7. THÀNH TÍCH ĐẠT ĐƯỢC CỦA NHÓM HỌC SINH THAM GIA LỚP HỌC TỪ XA QUA MẠNG XÃ HỘI NĂM HỌC 2018-2019 - Giáo viên lập nhóm dạy qua nick Facebook ,mời phụ huynh học sinh tham gia và học sinh tham gia lớp học. - Giáo viên giao bài theo tuần ,đăng Facebook để phụ huynh và học sinh tải bài ,in ra học. - Giáo viên giải đáp bằng tin nhắn hoặc ghi âm, live stream bài toán giảng từ xa bất kì thời điểm nào khi học sinh cần. - Giáo viên miễn phí cho mọi hoạt động học tập của nhóm và cập nhật thông tin mới nhất về tình hình học tập của con để phụ huynh học sinh được biết . Hình thức học tập này đã phát triển được năng lực tự học qua sách ,qua mạng và giáo viên,học sinh,phụ huynh phối hợp nhịp nhàng, thân thiện,hiệu quả,tiết kiệm. Nên giảm bớt tình trạng dạy thêm tràn lan, xa tầm kiểm soát của gia đình ,của cấp quản lí. Tập trung rèn kĩ năng tự lập,tự lực ,tự học để các em bước vào cuộc sống tự tin và nhiều thành công hơn . • Kết quả qua theo dõi đại diện nhóm đạt được trong năm học 2018-2019: STT Họ và Tên – Lớp Danh hiệu học Danh hiệu học Danh hiệu học sinh cấp trường sinh cấp sinh cấp tỉnh 13
8. CHƯƠNG III KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ 1.Kết luận: Tự học có vai trò vô cùng quan trọng, không chỉ trong giáo dục nhà trường mà cả trong cuộc sống. Tự học không những giúp người học nâng cao kết quả học tập mà còn góp phần bồi dưỡng khả năng làm việc độc lập và sáng tạo. Làm 15
9. Tôi mong được tham gia đầy đủ các đợt tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao nghiệp vụ sư phạm, tập huấn về tin học , được dự giờ các tiết dạy mẫu của giáo viên bộ môn nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm. Về phía chính quyền, địa phương, gia đình học sinh : Cần phối hợp chặt chẽ với giáo viên, với nhà trường để giáo dục học sinh. Nhà nước, xã hội quan tâm về đời sống của nhân dân, nâng cao về kinh tế thì sẽ nâng cao về mặt nhận thức, có kinh tế thì sẽ có điều kiện chăm lo giáo dục con, em. Yên Lạc, ngày 22 tháng 5 năm 2019 Người viết Hoàng Thị Thu HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SÁNG KIẾN NHÀ TRƯỜNG HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SÁNG KIẾN HUYỆN YÊN THUỶ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách giáo khoa 6, 7, 8 , 9. 2. Sách giáo viên và các chuyên đề nâng cao Toán 6, 7, 8, 9. 3. Đổi mới phương pháp dạy học. 4. Phương pháp dạy học đại cương môn Toán 5. Giáo trình phương pháp dạy học những nội dung cụ thể môn Toán. NXB ĐHSP Hà Nội 2008. 17
10. TRƯỜNG THCS YÊN LẠC SÁNG KIẾN BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC MÔN TOÁN CHO HỌC SINH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ 19
11. nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Xây dựng nước ta trở thành nước vững mạnh có thể sánh vai với các cường quốc” trên thế giới. Đặc biệt toàn nghành giáo dục đang cùng nhau quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ năm học 2016-2017. Chú trọng việc đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá. Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, đẩy mạnh cuộc vận động “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức tự học, sáng tạo”. Như chúng ta đã biết, Sinh học là một môn khoa học thực nghiệm. Vì vậy học phải đi đôi với hành. Khi dạy học sinh về kiến thức sinh học 9 phần di truyền của MenĐen nhằm giúp học sinh bước đầu có một số kiến thức cơ bản về cơ sở vật chất, cơ chế, quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị. Hiểu được mối quan hệ giữa di truyền học với con người và ứng dụng của nó trong các lĩnh vực công nghệ sinh học, y học và chọn giống. Hình thành và rèn kĩ năng quan sát thí nghiệm, tư duy trìu tượng , phân tích, tổng hợp, vận dụng kiến thức lý thuyết đã học vào làm bài tập, liên hệ thực tế. Đặc biệt các bài tập di truyền là nền tảng cho các em bước vào học chương trình sinh học lớp 11, lớp12. Qua nhiều năm giảng dạy môn Sinh học lớp 9, khi học đến phần di truyền và biến dị, đa số học sinh như bị chừng lại. Theo phân phối chương trình phần lai một cặp tính trạng và hai cặp tính trạng của MenĐen 7 tiết, thời gian giành cho giải bài tập di truyền chỉ có 1 tiết, có nhiều thuật ngữ trìu tượng rất khó với học sinh, không xác định được giao tử, không viết kiểu gen và kiểu hình ở thế hệ lai. Nên các em thực sự lúng túng khi giải các bài tập di truyền, nhiều em còn bắt trước áp dụng một cách máy móc dập khuôn, còn nhầm lẫn giữa bài một cặp tính trạng và hai cặp tính trạng. Dẫn đến học sinh không tập trung suy nghĩ thảo luận, ít tham gia xây dựng bài, không khí lớp học buồn tẻ, lĩnh hội kiến thức học vẹt qua loa, đại khái nên nhanh quên không tổng hợp được kiến thức đã học. Mà kiểm tra 1 tiết, học kì, thi học sinh giỏi hay gặp phải. Vậy làm thế nào để đạt kết quả cao trong dạy và học bộ môn Sinh học? Đó là một vấn đề không đơn giản. 21
12. Năm học 2016-2017, tôi được nhà trường phân công giảng dạy môn Sinh học 9A,9B với tổng số 71 học sinh. Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy khả năng giải toán lai một cặp tính trạng của học sinh còn hạn chế, các em thường mắc những lỗi sau: - Không nắm vững các kiến thức lí thuyết, khái niệm, định luật cơ bản. - Không định hướng được cách giải. - Nhiều học sinh vẫn còn lơ mơ, chưa xác định được kiểu gen, giao tử còn nhầm lẫn bài tập lai 1 cặp tính trạng và 2 cặp tính trạng. - Một số em lười học bài. 1.2. Số liệu điều tra trước khi thực hiện: Sau khi học xong 6 tiết lý thuyết, tiết 7 trong PPCT tôi đã tiến hành kiểm tra 15 phút dạng đề trắc nghiệm về 1 cặp tính trạng của MenĐen theo 2 mã đề chẵn, lẻ và kết quả thu được như sau: Lớp TS Điểm giỏi Điểm khá Điểm T.Bình Điểm yếu Kém 9A 36 0 13 20 3 0 9B 35 0 4 18 13 0 TS 71 0 17 ( 23,9%) 38 (53,5%) 16 (22,6%) 0 Trên đây là một số khó khăn mà giáo viên gặp phải trong công tác giảng dạy phần di truyền Sinh học 9. Nên tôi đề ra một số biện pháp cần thiết để thực hiện. 2. Giải pháp thực hiện sáng kiến: 2.1. Tiếp cận, tìm hiểu học sinh: Tôi luôn tạo ra sự gần gũi với các em trong học tập cũng như trong giao tiếp. Tôi thường xuyên theo dõi để phát hiện học sinh nào chăm học, học sinh 23