Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 5

1. “BIỆN PHÁP RÈN ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5” I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học đã được các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lí chỉ đạo cũng như giáo viên trực tiếp giảng dạy đặc biệt quan tâm. Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu tìm con đường ngắn nhất để đạt chất lượng và hiệu quả cao. Con đường này không có sẵn, không bằng phẳng mà đầy chông gai, khúc khuỷu, gập ghềnh với sự đan xen giữa cái chung và cái riêng, cái cũ và cái mới. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) bao gồm cả hai mặt: Phải đưa vào các PPDH mới đồng thời đồng thời tích cực phát huy những ưu điểm của PPDH truyền thống. Lý luận dạy học đã khẳng định không có phương pháp vạn năng, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và sự kế thừa thể hiện khá đậm nét (thuyết trình , vấn đáp là những phương pháp rất xưa cũ nhưng hiện tại vẫn được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ đậm nhạt khác nhau). Đổi mới PPDH là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng tạo giữa kinh nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của PPDH hiện đại. Với cách nhìn từ phương pháp mới, giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến PPDH nói chung và môn Tiếng Việt lớp 5 nói riêng nhằm gây hứng thú học tập, tạo niềm tin, niềm vui bằng sự hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt: nghe, nói, đọc, viết để học sinh giao tiếp. Thông qua việc dạy Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy. Tiếng Việt là tiếng ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế ấy, có đọc được thì mới hiểu được nội dung. Vì thế phân môn Tập đọc có vị trí đặc biệt trong chương trình Tiểu học. Nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một kĩ năng quan trọng hàng đầu của học sinhTiểu học đồng thời làm cơ sở, nền móng cho mọi sự phát triển. Đọc trở thành nhiệm vụ cấp thiết của mỗi người đi học. Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần, từ đây họ biết tìm hiểu, đánh giá cuộc sống, nhận thức các mối quan hệ tự nhiên, xã hội. 1
2. Nhờ đọc mà con người bày tỏ ý kiến của mình. Từ đó con người có điều kiện tự học và hiểu biết các môn học khác. Như vậy có thể khẳng định rằng đọc là cầu nối của mọi tri thức, của mọi môn học. Đọc chính là học, học nữa, học mãi, đọc để tự học, học cả đời. Bởi vậy dạy cho học sinh biết đọc, đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa rất quan trọng. Trong thực tế hiện nay, ở trường Tiểu học việc dạy đọc, bên cạnh những thành công, còn nhiều hạn chế. Học sinh của chúng ta chưa đọc được như mong muốn, kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. Các giờ Tập đọc thì hầu như học sinh chỉ mới biết đọc đúng, đọc trơn, số lượng học sinh biết đọc diễn cảm tốt còn rất hữu hạn. Giáo viên tiểu học còn lúng túng khi dạy Tập đọc đồng thời những phương pháp cụ thể hướng dẫn rèn đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học cũng rất ít được quan tâm. Vậy để giúp học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm, hiểu và cảm thụ được bài văn, bài thơ thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng mới đó là “Mọi học sinh đều phải tích cực tham gia vào hoạt động học tập”. Do đó với mong muốn làm thế nào để chất lượng đọc đúng, đọc diễn cảm của học sinh lớp 5 ngày càng nâng cao, tôi đã chọn đề tài “ Biện pháp rÌn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Thông qua đề tài này, tôi mong muốn được góp phần vµo viÖc d¹y nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy - học môn Tiếng việt nói riêng. 3. Thời gian địa điểm nghiên cứu Trong thời gian kể từ khi đăng kí đề tài (tháng 8/2014) đến khi hoàn thành đề tài (tháng 4/2015) tôi đã thực hiện nghiên cứu tại líp 5B trường TiÓu häc Vạn Ninh, Thành phố Móng Cái, Quảng Ninh. II. PHẦN NỘI DUNG 1. CHƯƠNG I: TỔNG QUAN 1.1. Cơ sở lý luận TËp ®äc lµ ph©n m«n cã vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt ë tiÓu häc. D¹y tèt ph©n m«n nµy kh«ng nh÷ng rÌn luyÖn cho häc sinh kü 2
3. n¨ng ®äc mµ cßn ph¸t triÓn cho c¸c em vèn tõ ng÷ phong phó, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c em häc tèt c¸c ph©n m«n kh¸c. RÌn luyÖn kü n¨ng ®äc cho häc sinh nh­: ®äc ®óng, ®äc nhanh, ®äc chÝnh x¸c, râ rµng, rµnh m¹ch, diÔn c¶m ®Ó häc sinh cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kiÕn thøc v¨n häc, vÒ ng«n ng÷ vµ ng­îc l¹i khi hiÓu ®­îc nh÷ng v¨n b¶n ®äc sÏ gióp häc sinh hiÓu ®­îc ®äc diÔn c¶m. V× vËy gi÷a viÖc ®äc ®óng, ®äc hiÓu vµ ®äc diÔn c¶m lµ hai qu¸ tr×nh cã liªn quan g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. Qua viÖc ®äc, häc sinh chiÕm lÜnh ®­îc v¨n ho¸ cña d©n téc, tiÕp thu ®­îc nÒn v¨n minh cña loµi ng­êi th«ng qua s¸ch vë. Qua viÖc ®äc, häc sinh biÕt ®¸nh gi¸ cuéc sèng x· héi, t­ duy. Còng qua ho¹t ®éng ®äc, t×nh c¶m, thÈm mü cña c¸c em ®­îc n©ng lªn cao, tÇm hiÓu biÕt cña c¸c em nh×n ra thÕ giíi xung quanh vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc còng cã chiÒu s©u h¬n. TËp ®äc lµ ph©n m«n mang tÝnh chÊt tæng hîp v× ngoµi nhiÖm vô d¹y ®äc cho häc sinh, nã cßn cã nhiÖm vô trau dåi kiÕn thøc vÒ TiÕng ViÖt cho häc sinh( ph¸t ©m, tõ ng÷, c©u v¨n, ®o¹n v¨n ), kiÕn thøc b­íc ®Çu vÒ v¨n häc( v¨n xu«i, v¨n vÇn, nh©n vËt ), kiÕn thøc vÒ ®êi sèng, vÒ gi¸o dôc t×nh c¶m, thÓ chÊt, thÈm mÜ. Sù ph¸t triÓn nhiÒu mÆt nµy t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trÎ ph¸t huy ®­îc mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng, tõ ®ã t¹o c¬ héi ®Ó sau nµy trÎ gióp Ých cho x· héi. Ph©n m«n TËp ®äc ë TiÓu häc nãi chung vµ ë líp 5 nãi riªng ®Æt ra mét nhiÖm vô quan träng: ®äc rµnh m¹ch, l­u lo¸t bµi v¨n( kho¶ng 120 tiÕng/ phót), ®äc cã biÓu c¶m bµi v¨n, bµi th¬ ng¾n, hiÓu néi dung, ý nghÜa bµi ®äc. Th«ng qua c¸c bµi v¨n, bµi th¬, häc sinh cµng thªm yªu c¸c miÒn quª cña ®Êt n­íc, ®ång c¶m víi mäi tÇng líp nh©n d©n, mäi con ng­êi trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam còng nh­ trªn thÕ giíi, biÕt quý träng, gi÷ g×n nh÷ng truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc ta. Ph©n m«n TËp ®äc cã t¸c dông m¹nh mÏ trong gi¸o dôc thÈm mÜ, gióp häc sinh thªm yªu c¸i ®Ñp, rung c¶m tr­íc c¸i ®Ñp trong thiªn nhiªn, c¸i ®Ñp trong v¨n ch­¬ng. M«n häc nµy gãp phÇn rÌn luyÖn cho häc sinh t­ duy trõu t­îng, t­ duy l«gic. Giê tËp ®äc, ngoµi viÖc rÌn ®äc, dÉn d¾t cho häc sinh c¶m thô tèt bµi v¨n, thÊy c¸i hay c¸i ®Ñp cña h×nh t­îng v¨n häc, chóng ta cßn cho häc sinh t×m bè côc ®Ó ph¸t triÓn ãc ph©n tÝch, t×m ®¹i ý ®Ó ph¸t triÓn ãc tæng hîp. Ngoµi ra cßn rÌn ãc t­ëng t­îng, ph¸n ®o¸n, ghi nhí Ph©n m«n TËp ®äc kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c ph©n m«n kh¸c cña ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt. Qua c¸c bµi v¨n, bµi th¬ chän läc, häc sinh võa c¶m thô ®­îc c¸i hay c¸i ®Ñp, võa häc c¸ch dïng tõ chÝnh x¸c, ®Æt c©u sinh ®éng, ®­îc luyÖn vÒ ng÷ ©m, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n. Häc ph©n m«n TËp ®äc, viÖc rÌn ®äc vµ c¶m thô bµi ®äc lµ hai yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu, hai yÕu tè nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, g¾n bã, hç trî ®¾c lùc cho nhau. C¶m thô tèt gióp cho c¸c em t×m ®­îc giäng ®äc thÝch hîp cho bµi ®äc, tõ ®ã c¸c em sÏ ®äc mét c¸ch hay, diÔn c¶m. Ng­îc l¹i, ®äc diÔn c¶m kh«ng tèt sÏ khã kh¨n viÖc c¶m thô bµi v¨n. Muèn cã kÜ n¨ng ®äc hay, diÔn c¶m, häc sinh ph¶i cã kh¶ n¨ng c¶m thô bµi ®äc ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Khi ®· cã kÜ n¨ng ®äc tèt, häc sinh sÏ hiÓu ®óng, c¶m thô s©u s¾c h¬n. Ph©n m«n TËp ®äc lu«n lu«n thÓ hiÖn sù g¾n bã chÆt chÏ qu¸ tr×nh ®äc 3
4. vµ qu¸ tr×nh hiÓu( hiÓu néi dung c¬ b¶n cña bµi ®äc qua hÖ thèng tõ ng÷, kiÓu c©u, bè côc vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n ®Ó ®äc ®óng, ®äc hay vµ tõ ®ã gióp häc sinh c¶m thô c¸i hay c¸i ®Ñp cña t­ t­ëng, t×nh c¶m, cña nghÖ thuËt ng«n tõ ®Ó thÓ hiÖn ra c¸ch ®äc, giäng ®äc, ®äc diÔn c¶m). §Ó ph¸t huy tÇm quan träng cña ph©n m«n T©p ®äc vµ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu m«n häc, mçi gi¸o viªn cÇn hiÓu s©u s¾c môc ®Ých cña m«n häc, bµi häc, nhËn thøc râ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña ph©n m«n. Mục đích của dạy tập đọc là hình thành kỹ năng đọc - một trong bốn kỹ năng (nghe - đọc - nói - viết) của năng lực thực tiễn hoạt động ngôn ngữ. Kỹ năng đọc được tạo nên từ bốn kỹ năng bộ phận, cũng là bốn yêu cầu về chất lượng của đọc, đọc đúng - đọc nhanh - đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung, những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Ở tiểu học ,các môn học có quan hệ mật thiết với nhau trong đó môn tiếng việt có một vị trí hết sức quan trọng đối với các em học sinh vì hoạt động đọc trong môn tiếng việt là một hình thức giao tiếp tích cực giữa người đọc và người viết .Trên thực tế chúng ta có thể thấy rằng ,hoạt động đọc diễn ra ở mọi lúc ,mọi nơi trong cuộc sống, đọc thông tin thư từ sách báo Đối với học sinh thông qua đọc các em nắm được kiến thức sơ giản và những hiểu biết về thiên nhiên ,cuộc sống con người ,văn hóa và vân học của Việt nam và nước ngoài. Đặc biệt đọc các tác phẩm văn học ,các em cảm nhận được cái hay ,cái đẹp trong cuộc sống và được bồi dưỡng thêm về vốn hiểu biết của mình 1.2. Cở sở thực tiễn Qua qu¸ tr×nh gi¶ng dạy ë tr­êng tiÓu häc, t«i nhËn thÊy viÖc rÌn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh trong giê häc chiÕm mét vÞ trÝ rÊt quan träng ®Æc biÖt ®èi víi häc sinh líp 5. T×m hiÓu vÒ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong viÖc rÌn ®äc diÔn c¶m cña häc sinh líp 5 qua giê TËp ®äc nãi chung vµ líp 5B tr­êng TiÓu häc Vạn Ninh nãi riªng. T«i thÊy häc sinh cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tèt gióp cho viÖc rÌn ®äc cã kÕt qu¶. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã lµ vÒ ch­¬ng tr×nh, tr×nh ®é häc sinh, sù quan t©m cña gia ®×nh, thÇy c« vµ b¹n bÌ. MÆc dï cã thuËn lîi nh­ vËy, thùc tÕ t«i thÊy kh¶ n¨ng ®äc cña häc sinh kh«ng ®ång ®Òu, mét sè em cã kh¶ n¨ng ®äc rÊt tèt chØ lµ sau khi nghe gi¸o viªn ®äc mÉu vµ h­íng dÉn lµ c¸c em cã thÓ ®äc kh¸ ®¹t mét t¸c phÈm. Song bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng em cã kh¶ n¨ng ®äc cßn h¹n chÕ mÆc dï ®· ®­îc h­íng dÉn tØ mØ. Nguyªn nh©n t×nh tr¹ng nµy cã c¶ nguyªn chñ quan vµ kh¸ch quan. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do nh÷ng lçi sai chung cña ®Þa ph­¬ng khi ph¸t ©m vµ do ph­¬ng ph¸p h­íng dÉn cña gi¸o viªn, nªn ch­a phï hîp víi toµn bé häc 4
5. sinh. Bªn c¹nh nguyªn nh©n, chÝnh lµ nguyªn nh©n chñ quan, tõ phÝa häc sinh c¸c em ch­a tÝch cùc rÌn luyÖn, chËm trong tiÕp thu kiÕn thøc. Tõ sù chªnh lÖch nh­ vËy, víi môc tiªu chung ®Æt ra ®èi víi gi¸o dôc, lµ ph¸t triÓn ®ång bé häc sinh vÒ c¸c mÆt. Trªn c¬ së båi d­ìng nh÷ng häc sinh kh¸ giái, khuyÕn khÝch quan t©m c¸c häc sinh yÕu, gióp c¸c em ®¹t tr×nh ®é chung. Tõ nh÷ng suy nghÜ nh­ trªn t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy ®i vµo “t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy®i vµo t×m hiÓu viÖc rÌn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh qua giê tËp ®äc ë líp 5”. T×m ra ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y mét c¸ch tèt nhÊt trong qu¸ tr×nh h­íng dÉn häc sinh ®äc diÔn c¶m vµ c¶m thô t¸c phÈm v¨n häc. §­a c¸c em th©m nhËp vµo thÕ giíi k× diÖu cña ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng. Tõ ®ã gi¸o dôc cho c¸c em c¸i hay, c¸i ®Ñp, båi d­ìng nh÷ng tinh thÇn ®óng ®¾n ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt n­íc con ng­êi. 2. CHƯƠNG II: NỘI DUNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1. Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc nói chung. Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh Tiểu học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú trọng. Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của các em nâng lên. Nhưng nhìn chung chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp đầu cấp để làm sao các em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp cuối cấp, giáo viên chỉ tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ chưa có biện pháp cụ thể để dành cho việc luyện đọc diễn cảm. * Thực trạng dạy học phân môn Tập đọc lớp 5B ở trường Tiểu học Vạn Ninh, Thành phố Móng Cái, Quảng Ninh. Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu khảo sát chất lượng phân môn Tập đọc của học sinh lớp 5, bản thân tôi nhận thấy: một số học sinh mới chỉ ở mức độ đọc đúng, đọc trơn. Có em chẳng cần quan tâm mình có đọc diễn cảm bài thơ, bài văn đó không mà chỉ đọc to, đọc nhanh là được. Qua tìm hiểu tôi rút ra được một số nguyên nhân sau: - Do cách phát âm theo phương ngữ, thường phát âm lệch chuẩn viết, cụ thể các em thường mắc lỗi sau: + Các lỗi phụ âm đầu: l/n. Ví dụ: nổi lửa/ lổi lửa; nấu nướng/ lấu lướng 5