Sáng kiến kinh nghiệm Bài tập về Hiđrocacbon dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Bài tập về Hiđrocacbon dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình

1. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT NGÔ SĨ LIÊN ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM  BÀI TẬP VỀ HIĐROCACBON DỰA VÀO SỐ NGUYÊN TỬ CACBON TRUNG BÌNH Người thực hiện: Lê Thanh Toàn Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục . Phương pháp dạy học bộ môn: Hóa học  Phương pháp giáo dục Lĩnh vực khác Có đính kèm : Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác 1
2. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay Năm học: 2011 – 2012 2
3. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Lê Thanh Toàn 2. Ngày tháng năm sinh: 10/3/1981 3. Nam, nữ: Nam 4. Địa chỉ: Tổ 14, Ấp 5, Xã Sông Trầu, Huyện Trảng Bom,Tỉnh Đồng Nai 5. Điện thoại 0613 866 499 ( CQ) ; ĐTDĐ 0983 984 454 6. Fax: E-mail: letoanteach@gmail.com 7. Chức vụ: Giáo viên – Thư kí hội đồng trường THPT Ngô Sĩ Liên 8. Đơn vị công tác: Trường THPT Ngô Sĩ Liên II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân Hóa học - Năm nhận bằng: 2004 - Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm Hóa học III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy môn Hóa học - Số năm có kinh nghiệm: 08 3
4. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hóa học là một trong những môn khoa học tự nhiên được đưa vào giảng dạy rất sớm trong giáo dục phổ thông (lớp 8 bậc THCS). Việc giảng dạy Hóa học trong trường phổ thông phải thực hiện được 3 nhiệm vụ cơ bản sau: - Nhiệm vụ trí dục phổ thông: Cung cấp một nền học vấn Hóa học phổ thông nhất, hiện đại và là cơ sở để tìm hiểu về nền sản xuất hiện đại, hiểu được vai trò của Hóa học đối với kinh tế, xã hội và môi trường. - Nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức: Từ những kiến thức và kỹ năng trong bộ môn Hóa học mà học sinh có phương pháp nhận thức Hóa học và phát triển trí tuệ, biết kết hợp tư duy cụ thể và tư duy trừu tượng, các lập luận chặt chẽ và logic hơn. - Nhiệm vụ đức dục: Hình thành thế giới quan khoa học, thái độ đúng đắn với thiên nhiên và con người; với kinh tế, xã hội và môi trường. Xác định công thức phân tử của hợp chất hữu cơ và các yêu cầu có liên quan là loại bài tập lớn xuyên suốt phần Hóa học hữu cơ. Số nguyên tử cacbon trung bình ( n ) giúp chúng ta giải quyết được loại bài tập này, không những vậy nó còn có nhiều ý nghĩa trong những lĩnh vực khác. Đứng trước sự chuyển mình của nền giáo dục nước nhà nhằm đưa chất lượng giáo dục ngày càng tiến cao hơn, xa hơn thì thay đổi phương pháp dạy và học là một trong những yếu tố quan trọng quyết định tới chất lượng giáo dục. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn, học sinh chủ động lĩnh hội tri thức. Để thực hiện được như vậy, trong thời lượng bài viết này tôi xin đề xuất một phương pháp giải loại bài tập này. Đây là một trong số rất nhiều phương pháp, nhưng tôi vẫn cho rằng “Bài tập về hiđrocacbon dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình” là phương pháp chủ đạo. Qua đó, chúng ta sẽ hiểu được vai trò của số nguyên tử cacbon trung bình ( n ) trong việc giải bài tập Hóa học hữu cơ. 4
5. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay Bài viết này dựa trên cơ sở những kiến thức và kinh nghiệm đã tích lũy được trong quá trình học tập và công tác. Qua đây tôi xin chân thành cảm ơn tới các thầy cô giáo, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành bài viết này. Rất mong được sự phê bình, đánh giá, đóng góp của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp. II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng Cả ngành giáo dục cùng toàn dân đang phát huy nội lực, khắc phục mọi khó khăn đưa chất lượng giáo dục tiến xa hơn, cao hơn bắt nhịp với nền giáo dục các nước trong khu vực và quốc tế. Phải thừa nhận chất lượng giáo dục đã có sự chuyển biến lớn, mặc dù như vậy nhưng cũng chưa được cải thiện là bao. Trước hết, chúng ta nói tới nhân tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng giáo dục chính là bản thân đội ngũ giáo viên. Chất lượng đội ngũ giáo viên cả về kiến thức và phương pháp chưa được đồng đều. Hiện nay, học sinh được tiếp cận với rất nhiều kênh thông tin mà giáo viên không đọc sách, tự nghiên cứu, tìm hiểu và tự hoàn thiện mình thì sẽ bị tụt hậu. Kinh nghiệm giảng dạy sẽ một phần giúp cho giáo viên có khả năng khái quát, tổng hợp, chắt lọc những kiến thức, phương pháp hay để truyền thụ phù hợp cho từng đối tượng học sinh. Trong khi đó, có rất nhiều phương pháp giải bài tập hay nhưng không phải giáo viên nào cũng nắm được và giới thiệu cho học sinh. Trong số những phương pháp giải đó, phương pháp nào là trọng tâm cần đưa ra cho học sinh trong từng thời điểm khác nhau, từng loại bài tập khác nhau , Về phương pháp truyền thụ, đa phần giáo viên đều có ý thức thay đổi phương pháp cho phù hợp với cách học mới, nhưng vẫn còn một bộ phận chưa kịp chuyển mình cùng với thời cuộc, vẫn còn dùng phương pháp truyền thống “thầy đọc – trò chép”, bài tập “thầy ra – lại thầy chữa”, các phương pháp áp dụng chỉ mang tính chất đối phó. Với vai trò là nhân tố trung tâm thì học sinh là người chủ động, tích cực, tự lực chiếm lĩnh tri thức. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn, là trọng tài khoa 5
6. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay học. Như vậy, nếu học sinh không tự giác trong học tập thì đó là một hậu quả khó lường. Có rất nhiều học sinh, giáo viên đưa ra một bài tập cơ bản nhưng không biết giải quyết bài toán bằng cách nào. Trên thực tế, lượng bài tập ở sách giáo khoa, sách bài tập và sách tham khảo khá nhiều. Các bài tập giải theo “số nguyên tử cacbon trung bình” chiếm một lượng không nhỏ. Sau đây là số liệu chứng minh: Bảng thống kê các bài tập ở SGK, SBT Hóa học 11 (Cơ bản và nâng cao) SGK SBT SGK SBT Loại sách Cơ bản Cơ bản Nâng cao Nâng cao Số bài tập định lượng 27 61 34 66 Số bài tập dựa vào số nguyên 03 19 5 18 tử C trung bình ( n ) % 11,11 31,15 14,71 27,27 “Bài tập về hiđrocacbon dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình” là một phương pháp quan trọng. Không nắm được phương pháp này học sinh sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi giải một lượng lớn các bài tập mà đặc biệt là bài tập Hóa học hữu cơ. Để học sinh có thêm phương pháp hay trong kho tàng kiến thức của mình, trong thời lượng có hạn tôi xin đưa ra một phương pháp nhỏ, hi vọng sẽ giúp ích phần nào cho các em trong qúa trình giải quyết các bài tập. 2. Thuận lợi và khó khăn a) Thuận lợi Học sinh đã sớm được tiếp cận sách giáo khoa mới, phương pháp học tập mới ở các lớp dưới. Một số học sinh có phương pháp tự học bộ môn tốt, yêu thích hóa học. Giáo viên đã có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác giảng dạy. Bản thân giáo viên luôn tìm tòi, học hỏi từ đồng nghiệp và tự nghiên cứu chuyên sâu kiến thức bộ môn Hóa học. Kiến thức sách giáo khoa Hóa học lớp 11 hiện nay đã được giảm tải, dễ hiểu và học sinh có thể tự học theo hướng dẫn của giáo viên. 6
7. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay Nhà trường luôn tạo điều kiện, khuyến khích để giáo viên tự bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm thực hiện tốt công tác giảng dạy của mình. b) Khó khăn Học sinh của trường đầu vào đa số có năng lực học tập chưa tốt, ý thức tự học chưa cao. Một bộ phận học sinh còn thụ động, có thói quen trông chờ vào giáo viên. Bên cạch đó, học sinh chưa xây dựng được ước mơ nghề nghiệp cho bản thân nên chưa có sự phấn đấu thích đáng trong học tập nói chung và môn Hóa học nói riêng. Giáo viên chưa có biện pháp thích hợp để khích lệ học sinh tự tìm tòi, nghiên cứu để nâng cao kiến thức giải bài tập hóa học cho mình. Các phương pháp giải toán hóa học được ứng dụng trong phạm vi rộng, gây không ít khó khăn cho học sinh khi tiếp cận các phương pháp giải bài tập. Dẫn đến, khi giải bài tập hóa học, học sinh còn lúng túng trong việc sử dụng phương pháp giải để đạt hiệu quả cao nhất. 7
8. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN “Xác định công thức phân tử của hợp chất hữu cơ” và các yêu cầu có liên quan là loại bài tập lớn xuyên suốt phần Hóa học hữu cơ. Có rất nhiều phương pháp xác định công thức phân tử, nhưng “Bài tập về hiđrocacbon dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình” là một phương pháp quan trọng, chủ đạo. Nhiều bài tập giải nhanh hơn bằng phương pháp này, có những bài tập chỉ sử dụng phương pháp này mới có thể giải quyết được. Trình bày phương pháp này cho học sinh là bắt buộc, nhưng tùy thuộc vào từng đối tượng học sinh, từng lớp học và từng ban học mà trình bày nội dung phương pháp như thế nào cho phù hợp. 1. Về phương pháp - Giáo viên trình bày các bước tiến hành của phương pháp. - Đưa ra ví dụ 1, giáo viên hướng dẫn học sinh làm từng bước để cả lớp nắm được phương pháp chung. - Đưa ra ví dụ 2, để học sinh cả lớp cùng làm. Sau đó gọi 1 học sinh làm bài tập, cho học sinh khác nhận xét, bổ sung. Sau đó giáo viên nhận xét, bổ sung, chỉnh lí và kết luận. - Luyện tập: Giáo viên đưa ra 4 bài tập, giao cho 4 nhóm. Đại diện mỗi nhóm 1 thành viên trình bày lời giải. Các thành viên còn lại nhận xét, bổ sung, đánh giá sau đó giáo viên tổng kết phương pháp giải bài tập. - Đưa ra phiếu học tập với các bài tập trắc nghiệm khắc sâu phương pháp giải bài tập. 2. Về áp dụng - Đối tượng áp dụng của phương pháp này là học sinh lớp 11. Đối với học sinh các lớp thường (không phải A1, A2) tranh thủ thời lượng ở các giờ luyện tập hoặc thực hành để hướng dẫn phương pháp cho các em trong 2 tiết (có thể sử dụng các tiết giảm tải). Đối với học sinh lớp chọn (A1, A2) nên hướng dẫn 8
9. Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay với thời lượng nhiều hơn để học sinh khắc sâu kiến thức có khả năng thi vào các trường Đại học – Cao đẳng sau này. - Thời điểm áp dụng phương pháp này là học kì 2 của lớp 11, cụ thể là từ “Bài ankan” của “Chương hiđrocacbon no”. II – NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Tôi đã tiến hành tổ chức truyền đạt 2 tiết về phương pháp này tới các học sinh lớp 11A1, 11A3 ở Trường THPT Ngô Sĩ Liên như sau: Hoạt động của thầy và trò Nội dung Xác định công thức phân tử (CTPT) dựa vào số nguyên tử cacbon trung bình. Hoạt động 1: Nghiên cứu phương pháp A. PHƯƠNG PHÁP giải bài tập - Đổi các số liệu ra số mol. - GV đưa ra phương pháp cũng như các - Đặt công thức phân tử chung. bước thực hiện phương pháp giải. - Viết phương trình phản ứng (nếu cần). - HS nắm bắt các bước để thực hiện giải - Xác định số nguyên tử cacbon (C) trung bài tập theo phương pháp. Từ đó, HS nêu bình ( n ). lên ý kiến của mình những vấn đề còn - Xác định số nguyên tử cacbon mỗi chất băng khoăn. (Trong đó: n1 < n < n2 với n1, n2 là số - GV đàm thoại với HS những vấn đề các nguyên tử C của hai chất cần tìm). em còn vướng mắc. - Kết luận về công thức phân tử. B. CÁC DẠNG BÀI TẬP Hoạt động 2: Bài tập xác định CTPT 1. Xác định CTPT của hai hợp chất hữu của hai hợp chất hữu cơ thuộc dãy cơ thuộc dãy đồng đẳng kế tiếp nhau đồng đẳng kế tiếp nhau VD1: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp X gồm - GV đưa ra ví dụ (VD) 1 và hướng dẫn hai ankan kế tiếp nhau trong dãy đồng HS giải bài tập theo các bước đã học. đẳng được 2,688 lít CO2 (ở đktc) và 3,06 - HS xung phong lên bảng trình bày lời gam H2O. Xác định CTPT của hai ankan. giải của mình. Bài làm nCO2 = 0,12 (mol), nH2O = 0,17 (mol) 9