Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - Tham luận cho hội thảo "Người Việt có mê đọc sách?"

Nội dung text: Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - Tham luận cho hội thảo "Người Việt có mê đọc sách?"

1. VÀI GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VĂN HÓA ĐỌC - THAM LUẬN CHO HỘI THẢO "NGƯỜI VIỆT CÓ MÊ ĐỌC SÁCH?" Lời đầu tiên, xin cảm ơn Ban tổ chức đã cho phép tôi trình bày 1 số ý kiến chủ quan của mình về vấn đề tôi hết sức quan tâm vì sự quan trọng của nó đối với sự trưởng thành, hoàn thiện năng lực, nhân cách cho mỗi cá nhân và phát triển vững bền văn hóa dân tộc. Không làm mất thời gian quý báu của các bạn, tôi xin đi thẳng vào vấn đề này trên 1 số góc nhìn về văn hóa đọc, thực trạng, nhu cầu phát triển và giải pháp đề xuất cụ thể như sau: Thực trạng của văn hóa đọc hiện nay Để có câu trả lời cho vấn đề này trước tiên ta cần xem có bao nhiêu kênh thông tin, bao nhiêu cách tiếp nhận thông tin, các loại thông tin đã và đang được thể hiện. Trên thế giới từ khi người Sumerian khắc chữ lên đất sét cho đến nay, con người đã cho ra đời ít nhất 32 triệu quyển sách, 750 triệu bài báo, 25 triệu bản nhạc, 500 triệu bức ảnh, 500.000 bộ phim, 3 triệu cuốn băng, hàng tỷ trang web, vô số chương trình tivi, đoạn phim ngắn, Còn Việt Nam ta hiện đang có các kênh thông tin sau: - 713 đầu báo và tạp chí từ trung ương đến địa phương, từ ban ngành đến, hội đoàn và các tổ chức xã hội. Việt Nam ta với số dân hơn 85 triệu, trong đó 57% dưới 25 tuổi. So với các nước công nghiệp và phát triển thì số lượng báo chí này còn rất ít. - Internet có thể truy cập nhanh với băng thông rộng. - Truyền hình free to air, cable, VCD, DVD mọi lúc mọi nơi từ nhà riêng cho đến phòng chờ nơi công cộng. Bên cạnh các yếu tố tích cực, nhìn vào các vấn đề và thách thức để xác định giải pháp, xin chia sẻ thêm 1 số thông tin sau: • Một “khảo sát bỏ túi” nhanh về thói quen đọc và nội dung đọc: o với nhân viên và sinh viên (lứa tuổi 20 – 30) ▪ 70% cho biết chỉ học chứ không đọc tham khảo thêm ▪ 12% cho biết có đọc các sách, truyện khác ngoài chuyên môn ▪ 80% không đọc sách 1 năm qua ▪ 98% không đọc sách tuần qua. ▪ 100% nói gần như chẳng để ý đến thơ. ▪ Một số có đọc thì tiếp nhận rất hời hợt và thiếu phản biện, thiếu tư duy, tiếp nhận thông tin đơn chiều kiểu đọc tiểu thuyết chỉ thấy
2. anh này yêu chị kia, chị kia yêu anh nọ, các câu chuyện tình tay ba, tay tư, mà không hề nhận được tính logic của cuộc sống qua nhân cách, thái độ, hành xử và diễn biến tâm lý, các kết cuộc của nhân vật, o Lướt web và mobile thì đang là nhu cầu và thú vui lớn của người Việt nói chung và giới trẻ nói riêng. Tỷ lệ truy cập internet tăng lên rất nhanh, các báo điện tử lớn như vnexpress, dantri.com.vn có đến hơn 5 triệu lượt truy cập mỗi ngày; tuy nhiên con số này vẫn tập trung cao ở các thành phố và trên bình diện rộng còn nội dung quan tâm khi truy cập cũng còn là vấn đề đáng bàn. o Với cộng đồng: ▪ Qua 2 lần chờ chuyến bay, tình cờ để ý tôi nhận thấy: ▪Ở lần thứ nhất tại Việt Nam: đếm nhanh với hơn 50 người trong đó có 8 người nước ngoài (6 Âu và 2 Á) thì 4 người Âu và 2 người Á đều đọc sách, 2 người Âu còn lại trò chuyện cùng nhau. Trong khi đến hơn 40 người Việt thì chỉ có 3 người đọc báo, số còn lại lang thang chờ, ngủ, xem TV hay lơ đễnh, làm những chuyện cá nhân. ▪Ở lần thứ 2 tại 1 sân bay ở châu Âu: Không đếm được số người, do quá đông, nhưng những người chờ thì khoảng 65% đều đọc sách, có 1 số ít ngủ và cuốn sách vẫn cầm trên tay hay đặt trên ngực, chỉ có 1 số rất ít không đọc sách vì bận công việc cá nhân. o Tại các hội chợ sách ở châu Âu, người ta bán vé vào cửa đến vài trăm USD (tại Thụy điển là 324USD/ vé) mà người vào vẫn nườm nượp. Qua tìm hiểu được biết ngay cả nông dân châu Âu cũng đọc rất nhiều sách hàng năm. Chẳng thế mà đi đâu cũng thấy họ cầm sách và họ nói chuyện rất hay, rất thuyết phục! - Điểm nhanh thông tin ở 1 số kênh thông tin quan trọng: • Theo nhận xét của nhiều bạn hữu và so sánh với các chuyến công tác nước ngoài, có thể thấy rằng thông tin báo chí của ta hiện nay rất giống nhau và không có sự khác biệt nhiều, từ từ ngữ cho đến cách trình bày. Chắc các bạn đồng ý với tôi rằng sẽ hay hơn và tốt hơn khi mỗi báo có 1 sắc thái riêng và dù thế nào báo chí cần phải là 1 kênh giáo dục, giới thiệu được thông tin có giá trị, những từ “đắt”, câu “độc”, vấn đề mới, có chiều sâu. Trước đây với các bài xã luận, các chuyên đề và phóng sự điều tra, báo chí vẫn thực hiện và thu hút được rất đông sự chú ý của công luận thì càng gần đây thông tin lại chỉ “nhờ nhờ”, mà nhiều người nói mua báo vì thói quen chứ chẳng thấy gì để đọc. Vì sao báo chí đã bỏ quên vai trò và trách nhiệm lớn là tính định hướng và giáo dục của mình mà phần lớn chỉ làm người đưa tin thuần túy. Và nếu
3. chỉ là đưa tin nhanh thì làm sao báo chí có thể cạnh tranh với web / Enews trong tương lai? • Có vẻ như văn hóa xem-nghe nhìn đang lấn lướt văn hóa đọc. Game show nhiều. Trò chơi truyền hình chiếm hầu hết thời lượng các kênh, nhưng nội dung thì sao chép, hời hợt, đã quá nhiều ý kiến và bài báo về vấn đề này. Người dẫn chương trình thì phần lớn thiếu vốn sống, do vậy chỉ phô diễn ngoại hình, động tác gây cười. Mà quan trọng hơn, các nghiên cứu khoa học cho thấy đã có dấu hiệu của thoái hóa tư duy, tạo tiền đề bệnh béo phì ở những trẻ em và người lớn dành quá nhiều thời gian với màn hình TV. • Nhiều người bảo báo chí truyền hình của chúng ta phải như thế đó là do thị hiếu số đông, nhưng thật sự làm công tác quản lý và lãnh đạo chắc cũng thừa hiểu rằng tính định hướng và khả năng giáo dục của truyền thông có vai trò đặc biệt quan trọng, đó chính là sức mạnh của truyền thông. Chính vì hiểu điều này mà các nhà kinh doanh đã khai thác triệt để qua các TVC chỉ 15”, 30” đã tác động lớn đến đối tượng mục tiêu mua hàng của mình. - Thật đau lòng khi biết rằng mới đây thôi ở 1 trường phổ thông ở tỉnh nọ ngay trên đất nước của chúng ta đã có quy định rằng “chỉ có giáo viên và học sinh giỏi mới được vào thư viện” với ý do để bảo vệ sách quý – đắt tiền. - Dù thế nào, hôm nay nhìn lại, nếu trước đây Hội sách hàng năm tổ chức với quy mô nhỏ thì năm nay, lần đầu tiên BTC đã chuyển đến 1 địa điểm mới, lớn hơn với số gian hàng tham gia nhiều hơn, người đến đông hơn. Đây cũng là tín hiệu đáng mừng và có thể xem là dấu hiệu chuẩn bị cho 1 sự đột khởi mới kích hoạt văn hóa đọc. Nhu cầu và lợi ích của việc đọc sách Giá trị của sách chắc cũng không cần bàn nhiều vì thực tế đã có nhiều người trở thành nhà học giả uyên không phải do được học ở các trường danh giá mà chính là vì đọc và nghiên cứu sách. Thậm chí còn học được nhiều nghế mới, cả ngoại ngữ mới khi ở trong tù, điều đó cho thấy khí tiết của người có Tri thức. - Việt Nam đang hội nhập cùng thế giới, cơ hội nhiều, thách thức nhiều và cạnh tranh nhiều hơn. Trong đó, 1 kênh quan trọng để tiếp thu thông tin cập nhật, tinh hoa thế giới, văn hóa các nước, để kinh doanh và tiếp thị, tiếp cận khách hàng, nhân viên sở tại thành công đó chính là sách. Một người thành công mà ai cũng biết dù thích hay không, Bill Gates, trong tất cả các phát biểu của mình với cộng đồng đặc biệt với sinh viên ông luôn nhắc đến việc đọc. Mọi người đều mong muốn có tri thức dồi dào, cuộc sống thành công và hạnh phúc - đây là điều chính đáng mỗi người có thể có và cần được hưởng. Xã hội có số đông là người đạt được điều này sẽ là xã hội văn minh, quốc gia như vậy sẽ là
4. quốc gia mạnh. Hướng về mục tiêu này, mỗi người sẽ có những con đường khác nhau, qua thực tế tôi nhận thấy rằng để mỗi người đạt được điều này và để chúng ta có được nguồn nhân lực mạnh thực sự, cần một cuộc cách mạng, giải quyết đồng thời bốn việc mà tôi xin đưa ra theo mô hình tứ đỉnh của Kim tự tháp LTC mà tôi xin đề xuất như sau: - Rèn tâm - Luyện lực - Tích cực truyền thông. - Tương tác liên thông gắn với cộng đồng. Thứ nhất: Rèn tâm, điều này là điều đầu tiên cần làm, làm 1 cách nghiêm túc, thậm chí nghiêm khắc với chính mình. Đừng để cho mình trở nên nhỏ bé thấp kém đi vì nhân danh lý luận “vật chất quyết định ý thức” để chỉ chăm chăm vào vật chất mà quên yếu tố quan trọng đối với con người và sự phát triển cả quốc gia là ý thức và thái độ sống tích cực. Hãy giúp đỡ và tạo điều kiện cho các thế hệ sau mình 1 cách vô tư - vị tha - vô vị lợi với tất cả nhiệt tình, niềm say mê và tha thiết của mình để có được 1 thế hệ có năng lực cao hơn và nhân cách tốt hơn. Thực tế điều này đã có trước đây, ngay ở Việt Nam ba bốn mươi năm trước việc giáo viên kèm cặp hướng dẫn học sinh học thêm khi các em học yếu hay vì lý do gì đó phải nghỉ học là việc bình thường. Người dạy thì rất vô tư, vô vị lợi, người học thì luôn cố gắng vì nhận thấy trách nhiệm của mình và tình thương yêu của thầy cô, bạn bè. Có những giáo viên đạp xe cọc cạch cả chục cây số đến tận nhà học sinh để dạy, hay có những học sinh chân dép lê đến trường cả những ngày nghỉ lễ. Kết quả là sự trân trọng của xã hội dành cho qúy thầy cô và cũng nhiều nhân tài Việt nam đi ra từ nền giáo dục ấy. Thế hệ ấy thu nhập 1 tháng chỉ có ba bốn chục đồng nhưng dám mua cuốn sách đến trên dưới 10 đồng để đọc. Ngày nay, nhân danh quyền lợi cần có, có giáo viên giữ bài để dạy thêm, giờ chính khóa làm không hiệu quả, nhiều trung tâm mở ra, học sinh đến học khá đông, học phí đóng không ít, thế mà đề thi lộ nhiều nơi, bằng cấp giả như thật, tri thức được bằng cấp thật xác nhận lại có giá trị như giả, sự trân trọng với nghề giáo giảm đi và học sinh thì chất lượng thế nào chúng ta đều hiểu khá rõ. Tôi vẫn biết và vẫn tin rằng sóng biển lớp sau đè lớp trước, thế hệ sau luôn có những người giỏi hơn thế hệ trước nhưng nhận định theo luật số đông thì hơn bao giờ hết nhiệm vụ định vị lại, nghiêm khắc hơn trong học tập và giáo dục đề rèn nhân cách và đạo đức của chính từng giảng viên, giáo viên, học viên, học sinh là điều quan trọng cần quan tâm và đặc biệt cần thực thi. Đọc là 1 trong những phương thức Rèn tâm chủ động nhất mà mỗi người có thể thực hiện.
5. Thứ hai: luyện Lực bao gồm cả Thể lực Trí Lực, Khả năng và Kỹ năng. Luyện lực từ thể lực, cần sự kiên trì thể dục thể thao, ăn uống sinh hoạt điều độ mỗi ngày. Sức khỏe tốt từ việc ăn uống điều độ và kiên trì luyện tập thể dục mỗi ngày chứ không phải 1 tuần ăn 1 bữa cho no say hay 1 tháng tập thể dục suốt 1 ngày sẽ đủ sức khỏe. Cũng như vậy khả năng lãnh đạo, dự báo, kỹ năng sử dụng các công cụ hỗ trợ cũng cần được học, áp dụng và hoàn thiện mỗi ngày. Cần luyện cách tiếp nhận thông tin, phân loại, xử lý, hành động, giám sát, tái kiểm tra, điều chỉnh và lưu trữ thông tin toàn quá trình tạo thành cơ sở dữ liệu. Chính quá trình học tập, áp dụng, liên tục hoàn thiện mỗi ngày sẽ làm cho kiến thức ta có trở nên có giá trị qua các thành quả đơm hoa kết trái từ hành động thực tế nhất quán của mỗi chúng ta. Để khỏe về thể lực cũng như mạnh về năng lực từ đó chủ động thành công và cảm nhận hạnh phúc trong cuộc sống là uớc mơ của mỗi người. Để đạt điều này mỗi người cần tự đúc rút ra cho mình phương pháp học hỏi và chế độ luyện tập, thực hành phù hợp và học và tập là quá trình có thể và cần thực hiện suốt đời. Tư duy cao xa, hành động thực tiễn là lời gợi ý cho là quá trình trình này. Thành công, thu nhập, chắc chắn đến với người có năng lực và tìm được nơi phù hợp để thể hiện năng lực đó, bạn có thể làm công hay làm chủ, ngày nay đã có nhiều hình thức làm chủ, chắc chắn nếu có năng lực bạn sẽ có cơ hội, vấn đề đặt ra là bạn có thật sự có năng lực và phẩm chất cần thiết, phù hợp hay không? Nhớ rằng “dục tốc bất đạt” mọi việc cần thời gian, nhưng với thời hạn phù hợp thì phải có kết quả, rồi hiệu quả và là người có năng lực thật sự sẽ chủ động dự báo và kiểm soát hậu quả. Và 1 điểm nữa, việc chọn lựa đúng nơi thể hiện cũng là 1 phần về năng lực của bạn. Việc đọc và phản biện trong quá trình đọc để hoàn thiện mình tạo ra 1 nguồn năng lực to lớn cho quá trình Luyện Lực cho chính mỗi người. Thứ ba: Tích cực truyền thông, chắc chắn truyền thông là điều rất cần, song nhiều người chưa quan tâm đến điều này. Nếu để ý các bạn sẽ thấy 1 lãnh đạo giỏi là người truyền thông tốt, 1 giảng viên được sinh viên yêu mến và thích môn học là người truyền thông tốt, một nhân viên được phát triển và thăng tiến nhanh cũng là nhờ truyền thông tốt và ngay cả 1 sản phẩm thành công trên thị trường cũng là nhờ truyền thông tốt. Đã xa rồi cái thời “hữu xạ tự nhiên hương”, ngày hôm nay để thành công phải thực hiện tốt việc truyền thông, như đã phân tích ở đầu tham luận, truyền thông bao gồm cả hình thức, nội dung, ngôn ngữ, trình bày và thể hiện cho phù hợp với đối tượng mục tiêu. Không phải lúc nào, ở đâu từ các công ty MNCs, SMEs và ngay cả trong cuộc sống những ý tưởng hay, dự án tốt đều được ủng hộ và thành công, mà những ý tưởng - dự án đó được truyền thông – trình bày thế nào để được ủng hộ. Đọc nhiều sẽ giúp vốn từ phong phú, khả năng thấu cảm cao và từ đó truyền thông sẽ tích cực hiệu quả hơn. Điều này bổ