SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học các dạng bài phong cách ngôn ngữ môn Ngữ văn Lớp 10 - Vũ Quốc Chánh

Nội dung text: SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học các dạng bài phong cách ngôn ngữ môn Ngữ văn Lớp 10 - Vũ Quốc Chánh

1. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 SỞ GD - ĐT GIA LAI TRƯỜNG THPT TÔN ĐỨC THẮNG TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN VÀO DẠY HỌC CÁC DẠNG BÀI PHONG CÁCH NGƠN NGỮ - NGỮ VĂN LỚP 10 Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh Chức danh: Tổ phĩ Năm học: 2012 - 2013 Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:1
2. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 Phần một: ĐẶT VẤN ĐỀ I. lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, cùng với một số mơn khoa học khác, thực trạng dạy học Văn được đề cập nhiều trên các phương tiện thơng tin đại chúng. Trong đĩ đặc biệt nhấn mạnh đến tỉ lệ học sinh yếu, lười học, chán học ở bộ mơn này ngày càng cao, kéo theo kết quả khơng mấy khả quan qua các kỳ thi tốt nghiệp THPT và thi vào Đại học, Cao đẳng. Vì vậy, vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học cũng như việc làm tăng sự hấp dẫn và hứng thú từ học sinh đến với bộ mơn này đang là một vấn đề cấp bách. Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội nĩi chung, giáo dục nĩi riêng, ngành khoa học cơng nghệ thơng tin (CNTT) phát triển đã mở ra nhiều ứng dụng và tiện ích mới. Báo hiệu một chân trời mới khơng chỉ cho giáo dục, mà cịn cho mọi ngành, mọi nghề trong xã hội. Nền giáo dục của kỉ nguyên thơng tin là một nền giáo dục cho mọi người, tạo điều kiện để mọi người được học tập , giúp cho mọi người biết cách học, biết cách tự học, học tập liên tục, học suốt đời, biết cách sử dụng rộng rãi những tiện ích của CNTT, truyền thơng mạng, máy tính và truy cập Internet. Việc đưa CNTT, Internet để tổ chức và triển khai quá trình dạy và học với những phương pháp và hình thức linh hoạt hơn : như soạn giáo án, thiết kế bài giảng điện tử, dạy và học trực tuyến, Điều đĩ khơng chỉ làm cho cơng việc của người giáo viên đơn giản, nhẹ nhàng hơn mà cịn tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người học. Ngày nay, các quốc gia trên thế giới đang khơng ngừng đầu tư để tăng dần và hiện đại hĩa các tiến bộ, tiện ích của CNTT vào việc dạy và học. Cĩ thể nĩi trong phương pháp dạy học hiện đại, khơng thể thiếu sự hỗ trợ đắc lực từ các thành tựu khoa học CNTT. Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:2
3. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 Trong những năm gần đây, ở các trường phổ thơng, phong trào soạn và dạy giáo án điện tử đã diễn ra khá sơi động. Cĩ một số giáo viên đã chịu khĩ học hỏi, tìm tịi và thu được những thành cơng bước đầu , tạo nên những giờ dạy mới mẻ, sơi nổi và đặc biệt cĩ hiệu quả cao. Tuy nhiên để phát huy tối đa ưu thế của các phương tiện mới, người giáo viên phải cĩ những kỹ năng nhất định về máy tính và Internet. Mặt khác khơng phải ai, cũng cĩ điều kiện thuận lợi để cập nhật nhanh chĩng kịp thời, những thành tựu, tiến bộ của khoa học CNTT. Do đĩ việc thiết kế giáo án điện tử, dù khơng cịn là điều mới mẻ, nhưng vẫn chưa được áp dụng rộng rãi đồng đều ở các bộ mơn. Riêng các giáo viên ngữ Văn, việc sử dụng thành thạo CNTT là khơng nhiều, đặc biệt đối với những thầy cơ lớn tuổi, thầy cơ dạy ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, chính vì vậy ở các trường phổ thơng; Ngữ Văn là một trong những bộ mơn mà giáo viên cịn nhiều hạn chế nhất trong áp dụng CNTT. Dạng bài Phong cách ngơn ngữ chiếm một vị trí quan trọng trong phân mơn Tiếng Việt ở chương trình Ngữ Văn trung học. Trước đến nay việc dạy học các bài này chủ yếu vẫn được giáo viên tổ chức theo mơ hình truyền thống nghĩa là giáo viên bám sát sách giáo khoa, sách giáo viên, hướng dẫn học sinh giải các câu hỏi và bài tập trong sgk của học sinh. Từ đĩ khắc sâu và củng cố kiến thức về lý thuyết bài học cho học sinh. Việc đổi mới dạy học ở các giờ này cịn rất ít. Cĩ chăng, chỉ là sử dụng bảng phụ để đưa thêm ngữ liệu từ phần luyện tập, số giáo viên sử dụng giáo án điện tử trong các tiết học Tiếng Việt này là rất ít. Theo quan sát của bản thân, đây cịn là một vấn đề mới mẻ chưa được giáo viên và các nhà quản lý giáo dục quan tâm đúng mức. Thảng hoặc trên báo, trên mạng cũng cĩ những bài đề cập đến một khía cạnh, một mảng nào đĩ của vấn đề. Nhưng thực sự chưa cĩ bài nghiên cứu nào hay, đề tài khoa học nào đề cập trực diện và đầy đủ đến vấn đề Ứng dụng CNTT vào dạy học các dạng bài Phong cách ngơn ngữ trong ngữ Văn lớp 10. Đĩ cũng Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:3
4. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 chính là lý do tơi quyết tâm thực hiện chuyên đề: Ứng dụng Cơng nghệ thơng tin vào dạy các dạng bài Phong cách ngơn ngữ ở Ngữ văn lớp 10, trên cơ sở soạn và dạy thể nghiệm hai bài, ba tiết với giáo án điện tử Power Point . Với đề tài này, tơi đã từng dạy thực hành tại trường THPT Lê Hồn vào những năm học trước và giờ là dạy tại trường THPT Tơn Đức Thắng huyện Đức Cơ tỉnh Gia Lai, để rút kinh nghiệm cho bản thân. Đồng thời cũng tin tưởng chắc chắn. Đây sẽ là một tiền đề tốt, để tơi cĩ thể áp dụng cho những năm học tới, và khối lớp tiếp theo. Những mong gĩp phần đưa chất lượng dạy và học bộ mơn Ngữ Văn ở trường đi lên. I. 1. Cấu trúc đề tài gồm 3 phần: Phần một: Đặt vấn đề, Phần hai: Giải quyết vấn đề gồm 3 chương: - Chương 1 Cơ sở lý luận - Chương 2 Cơ sở thực tiễn, - Chương 3 Dạy các bài Phong cách ngơn ngữ với giáo án điện tử, Phần ba: Kết luận và đề xuất vấn đề. Phần hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. I. Chương 1. Cơ sở lý luận: I. 1. Dạy học văn với giáo án điện tử: Chương trình giáo dục phổ thơng ban hành kèm theo Quyết định số 16/2006 QĐ – BGDĐT ngày 5/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã nêu: “Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng mơn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”. Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:4
5. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 Trong quá trình đổi mới tồn diện nền giáo dục, yêu cầu đổi mới nền giáo dục yêu cầu đổi mới sử dụng trang thiết bị dạy học, phương tiện dạy học hiện đại mà đặc biệt là ứng dụng CNTT, tạo điều kiệ n cho giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học mới, kích thích tối đa năng lực chủ động sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh. Giúp các em thực hiện thuận lợi các hoạt động cá nhân độc lập, việc hoạt động nhĩm cũng chủ động, bền vững hơn. Việc đổi mới dạy học Ngữ văn trong nhà trường phổ thơng đã làm tăng tính tích cực hĩa hoạt động của học sinh dưới sự tổ chức hướng dẫn điều khiển của giáo viên: học sinh phải tự giác chủ động tìm tịi, phát hiện, giải quyết nhiệm vụ, nhận thức và cĩ ý thức vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức, kỹ năng đã thu được. Để thực hiện được các phương pháp dạy học mới, người giáo viên Ngữ văn hiện nay khơng thể khơng biết gì về CNTT, mặc dù nhìn bề ngồi, văn chương nghệ thuật cĩ vẻ xa lạ với máy mĩc, các phương tiện trang thiết bị hiện đại. Ngay từ năm 2006, tiến sĩ Đỗ Ngọc Thống đã phải thốt lên: “Đã đến lúc, nếu khơng muốn nĩi là quá muộn, cần nghiên cứu và triển khai việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy học ở bộ mơn Ngữ văn một cách rộng rãi, đúng hướng và cĩ hiệu quả” {1, 182}. Cũng theo thầy Đỗ Ngọc Thống, việc ứng dụng CNTT vào dạy học ở bộ mơn Ngữ văn cĩ thể đem lại những hiệu quả rất lớn: - “Thứ nhất, cơng nghệ thơng tin gĩp phần nâng cao tiềm lực của người giáo viên bằng cách cung cấp cho họ những phương tiện làm việc hiện đại” {1, 182} - “Thứ hai: cơng nghệ thơng tin gĩp phần đổi mới cách dạy. cách học, đổi mới phương pháp dạy học” {1, 184} Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:5
6. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 Năm 2008, trong tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình và sách giáo khoa lớp 12 (tài liệu dùng trong các lớp bồi dưỡ ng giáo viên thực hiện chương trình và sách giáo khoa lớp 12 tồn quốc), các tác giả cũng đã cĩ sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề “cơng nghệ thơng tin gĩp phần đổi mới phương pháp dạy học”. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học cĩ xác định: “Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học và đặc biệt lưu ý đến ứng dụng của cơng nghệ thơng tin” {2, 8}. Các tác giả đã khẳng định ưu thế của các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại. Trong đĩ chỉ rõ yêu cầu của CNTT, đĩng vai trị là phương tiện, thiết bị hỗ trợ đắc lực cho việc dạy và học. Đồng thời cũng đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CNTT ở trường THPT. Một trong những biểu hiện của việc ứng dụng CNTT, vào dạy học là soạn giảng bằng giáo án điện tử. Giáo án điện tử là giáo án được thiết kế qua máy vi tính chạy trên nền (hoặc được sự hỗ trợ) của một số phần mềm c ơng cụ nào đĩ và được trình chiếu nội dung cơ bản cho học sinh thơng qua hệ thống dạy học đa phương tiện (máy tính – máy chiếu đa năng – màn chiếu; máy chiếu hắt; đầu chạy đĩa CD – vơ tuyến truyền hình), mạng Internet, Vậy, yêu cầu đối với việc dạy học trong thời buổi hiện đại là phải gắn liền với sự đổi mới sử dụng trang thiết bị dạy học, trong đĩ cĩ ứng dụng CNTT, soạn dạy giáo án điện tử, cần phải là nhu cầu tất yếu đối với người giáo viên. Đồng thời, sử dụng CNTT, cịn cĩ những tác dụng lớn trong dạy học nĩi chung, dạy học Ngữ văn nĩi riêng. Đĩ cũng là điều đã được nhiều nhà nghiên cứu khẳng định và thống nhất. Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:6
7. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy các bài phong cách ngơn ngữ - ngữ văn lớp 10 I. 1. 1. Các dạng bài Phong cách ngơn ngữ trong chương trình Ngữ văn lớp 10 nhằm các mục tiêu cụ thể sau đây : - Nắm vững được các khái niệm ngơn ngữ sinh hoạt, phong cách ngơn ngữ sinh hoạt. - Nắm được ba đặc trưng cơ bản củ a phong cách ngơn ngữ sinh hoạt. - Nắm được khái niệm ngơn ngữ nghệ thuật, phong cách ngơn ngữ nghệ thuật, và các đặc trưng cơ bản của phong cách ngơn ngữ nghệ thuật. - Rèn luyện kĩ năng lĩnh hội và phân tích ngơn ngữ thuộc phong cách ngơn ngữ sinh hoạt. - Kĩ năng nhận diện, cảm thụ và phân tích ngơn ngữ nghệ thuật, các biện pháp nghệ thuật và hiệu quả của chúng. Để đạt mục tiêu trên, chương trình Ngữ văn 10 cơ bản cĩ hai bài Phong cách ngơn ngữ sinh hoạt và bài Phong cách ngơn ngữ nghệ thuật, theo phân phối chương trình của Sở Giáo dục và Đào tạo Gia Lai hiện hành đã phân bố cụ thể như sau : Bảng kê phân bố tiết day : Tuần Tiết Tên bài học 12 34 Phong cách ngơn ngữ sinh hoạt (Tiết 1) 14 42 Phong cách ngơn ngữ sinh hoạt (Tiết 2) 29 82 Phong cách ngơn ngữ nghệ thuật Các dạng bài Phong cách ngơn ngữ trong chương trình Ngữ văn lớp 10 thuộc loại bài vừa cung cấp lý thuyết lại vừa kết hợp với phân tích ngữ liệu thực hành. Trên cơ sở khảo sát phân tích ngữ liệu trong sách giáo khoa để hình Người thực hiện: Vũ Quốc Chánh – Trường THPT Tơn Đức Thắng – Đức Cơ Trang:7