SKKN Sử dụng bài tập để phát triển năng lực thực nghiệm cho học sinh trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào - Sinh học 10

Nội dung text: SKKN Sử dụng bài tập để phát triển năng lực thực nghiệm cho học sinh trong dạy học chương chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào - Sinh học 10

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT ĐINH BẠT TỤY  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC NGHIỆM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƢỢNG TRONG TẾ BÀO - SINH HỌC 10 Lĩnh vực: Phƣơng pháp dạy học Sinh học Tác giả: Trần Thị Hiền Tổ: Khoa học Tự nhiên Số điện thoại: 0342860158 Nghệ An, tháng 3 năm 2022
2. HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƢỢNG TRONG TẾ BÀO - SINH HỌC 10 24 1. Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10 24 1.1. Mục tiêu chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10 24 1.2. Phân tích cấu trúc nội dung chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10 25 2. Sử dụng bài tập để phát triển năng lực thực nghiệm cho học sinh trong dạy học chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10 26 2.1. Nguyên tắc sử dụng 26 2.2. Quy trình sử dụng 27 3. Kết quả thực nghiệm 31 3.1. Phân tích định lƣợng 31 3.2. Phân tích định tính 34 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 36 1. Kết luận 36 2. Kiến nghị 36 TÀI LIỆU THAM KHẢO 37 PHỤ LỤC 39
3. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài - Xuất phát từ chủ trương đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực Trong bối cảnh toàn cầu hóa - hội nhập quốc tế đòi hỏi con ngƣời phải năng động, sáng tạo và có khả năng thích ứng với sự thay đổi không ngừng của xã hội. Vì thế, giáo dục - bộ máy đào tạo nhân lực phải có sự thay đổi phù hợp với sự phát triển của thế giới. Đổi mới giáo dục đã, đang và sẽ diễn ra trên quy mô toàn cầu để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân về giáo dục và đào tạo tạo ra những thế hệ con ngƣời hiện đại, tích cực, chủ động, sáng tạo; vừa có kiến thức, kỹ năng, vừa có năng lực tự học suốt đời và có khả năng thích ứng với sự phát triển không ngừng của xã hội. Định hƣớng đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam đƣợc nêu rõ trong Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng ta: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Tiếp đó, trong chƣơng trình giáo dục phổ thông môn Sinh học dự thảo ngày 19 tháng 01 năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo có nêu mục tiêu chƣơng trình môn Sinh học là “ góp phần hình thành và phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung cốt lõi và năng lực chuyên môn. Môn Sinh học phát triển ở học sinh năng lực tìm hiểu tự nhiên, cụ thể là năng lực sinh học, bao gồm các thành phần là năng lực nhận thức kiến thức sinh học, năng lực tìm tòi, khám phá thế giới sống dưới góc độ sinh học và năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn thông qua việc hệ thống hoá, củng cố kiến thức, phát triển kĩ năng và giá trị cốt lõi của sinh học đã được học ở giai đoạn giáo dục cơ bản”. Vì thế, để thực hiện tốt về mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và mục tiêu chƣơng trình môn Sinh học mà dự thảo gần đây đã đề ra, hiện nay chúng ta cần có nhận thức đúng về bản chất của sự đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học cùng một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng này. - Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức chương Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào - Sinh học 10 Đối với môn Sinh học nói riêng, đặc thù là bộ môn khoa học có nhiều nội dung kiến thức gắn liền với thực nghiệm, đây là con đƣờng giúp ngƣời học hiểu bản chất, vận dụng lý thuyết hiệu quả, do đó sử dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đóng vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục của bộ môn Sinh học. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy và học bộ môn Sinh học trong nhiều trƣờng phổ thông chƣa đƣợc GV và HS chú trọng đúng mức, 1
4. Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào - Sinh học 10” nhằm góp phần vào việc phát triển NLTN cho HS. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất quy trình sử dụng BTTN để góp phần phát triển NLTN cho HS trong quá trình dạy học nội dung chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10; xây dựng bộ tiêu chí đánh giá NLTN của học sinh. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quy trình sử dụng BTTN chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về NL; NLTN; BTTN. - Điều tra thực trạng NLTN hiện có của HS và các biện pháp hiện nay mà GV phổ thông sử dụng để phát triển NLTN cho HS ở một số trƣờng THPT . - Phân tích nội dung kiến thức chƣơng trình Sinh học 10, nhất là chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào để làm cơ sở xác định những nội dung có thể sử dụng BTTN. - Nghiên cứu đề xuất quy trình sử dụng BT để phát triển NLTN cho HS trong dạy học chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10. - Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá NLTN của HS. - Triển khai thực nghiệm sƣ phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài đã đặt ra. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu các văn bản của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông nói chung và đổi mới hình thức, phƣơng pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá nói riêng; các tài liệu liên quan đến dạy học phát triển năng lực, năng lực thực nghiệm trong hoạt động nhận thức của ngƣời học bao gồm: sách giáo khoa Sinh học 10, sách lí luận và phƣơng pháp giảng dạy Sinh học và các website làm cơ sở khoa học cho đề tài. 5.2. Phương pháp điều tra cơ bản - Xây dựng phiếu điều tra cho GV, cho HS và tiến hành điều tra nhằm tìm hiểu thực trạng NLTN hiện có của HS hiện nay và các biện pháp GV sử dụng để nâng cao việc sử dụng BTTN trong Sinh học cho HS các trƣờng THPT hiện nay. - Điều tra kết quả của HS trƣớc và sau khi sử dụng BTTN của quá trình dạy học chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10. 5.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia 3