SKKN Một vài giải pháp giúp học sinh hứng thú học phân môn Thường thức mĩ thuật trong môn Mĩ thuật

Nội dung text: SKKN Một vài giải pháp giúp học sinh hứng thú học phân môn Thường thức mĩ thuật trong môn Mĩ thuật

1. Sáng kiến kinh nghiệm: MỘT VÀI GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH HỨNG THÚ HỌC PHÂN MÔN THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT TRONG MÔN MĨ THUẬT A/ ĐẶT VẤN ĐỀ: I/ Lý do chọn đề tài: Mĩ thuật là một nghệ thuật tạo ra cái đẹp nhằm phục vụ nhu cầu vật chất và tinh thần của con người (Mĩ là đẹp, thuật là cách thức, là phương pháp). Những gì trong giới tự nhiên và trong đời sống xã hội đem lại sự thích thú, sự khoái cảm đều được coi là cái đẹp: như cảnh đẹp chùa Hương Tích, cảnh đẹp chùa Tây Phương, kim tự tháp Kê-ốp , một tác phẩm hội hoạ đẹp, một công trình kiến trúc, điêu khắc đẹp Ngay từ buổi bình minh của nhân loại, khi con người phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên và sự nhận thức thế giới thực được mở rộng, thì con người đã biết ngưỡng mộ và đưa cái đẹp vào phục vụ cuộc sống với ý thức tự giác. Cũng từ đó mĩ thuật luôn gắn bó khăng khít với lịch sử phát triển của con người và ngày càng đạt tới mức độ nghệ thuật cao. Từ những văn hoá trang trí đơn sơ, mộc mạc, đến những hoạ tiết tinh vi, phong phú như trên mặt trống đồng Đông Sơn Từ những công trình kiến trúc đơn giản đến những công trình kiến trúc đồ sộ như kim tự tháp Hay những tác phẩm nghệ thuật dân gian đến những tác phẩm hội hoạ hiện đại Trải qua nhiều thời đại cho ta thấy những nền nghệ thuật đặc sắc, độc đáo của Mĩ thuật Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung. Ngày nay, theo đà phát triển mạnh mẽ về kinh tế, thì nhu cầu của xã hội chúng ta về kiến thức văn hoá - nghệ thuật ngày càng trở nên cần thiết. Để đáp ứng yêu cầu học tập nâng cao trình độ học vấn, nâng cao trình độ văn hoá - thẩm mĩ của học sinh, góp phần thực hiện đường lối giáo dục, đào tạo có hiểu biết rộng, tay nghề cao và đời sống tinh thần phong phú. Trong chương trình giảng dạy Mĩ thuật của các trường THCS có các phân môn: vẽ tranh, vẽ theo mẫu, trang trí nhằm đào tạo các em có một kĩ năng nhất định về Mĩ thuật. Nhưng trong đó không thể thiếu phân môn “ Thường thức Mĩ thuật”. Đây là một phân môn rất quan trọng, bởi vì học sinh học tập bộ môn Mĩ thuật không chỉ rèn luyện kĩ năng, sự sáng tạo, khả năng cảm thụ thẩm mĩ (cái đẹp) mà còn một số lượng kiến thức nhất định về sự phát triển Mĩ thuật của thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng. Từ Mĩ thuật cổ đại đến Mĩ thuật đương đại, Mĩ thuật nước nhà cũng như Mĩ thuật nước ngoài. Bồi dưỡng khả năng thưởng thức tranh nghệ thuật nói chung, tranh dân gian Việt Nam và tranh vẽ của chính các em nói riêng. Thông qua phân môn này, học sinh thêm yêu mến và tự hào về nền nghệ thuật của dân tộc và thế giới. Trên cơ sở đó thấy được trách nhiệm của mình về việc trân trọng, yêu quí và giữ gìn những giá trị của cha ông để lại. Nhưng hiện nay việc giảng dạy mĩ thuật nói chung và phân môn thường thức mĩ thuật nói riêng chưa được phát huy bởi nhiều nguyên nhân đó là trình độ của giáo viên, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học, trường lớp thiết bị dạy học còn nhiều hạn chế và bất cập. Do vậy, tình trạng chung của giờ thường thức mĩ thuật 2
2. là đơn điệu nhàm chán, học sinh thường có thái độ thờ ơ với giờ học này. Điều đó cho thấy việc đổi mới phương pháp dạy – học trong trường THCS đối với phân môn này còn chậm chạp, chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành giáo dục đào tạo nước ta hiện nay. Để khắc phục vấn đề này các giáo viên mĩ thuật cần phải đưa ra các phương án thích hợp làm cho giờ học thường thức mĩ thuật trở nên sinh động, tạo sự hứng thú cho học sinh khi học phân môn này. Muốn đạt được mục đích đó, trước hết những người làm công tác giảng dạy phải là những con người yêu nghề có tinh thần nhiệt tình trong công tác giảng dạy, có lòng nhiệt huyết với thế hệ trẻ, quan tâm đến các em học sinh, bồi dưỡng cho học sinh tinh thần ham hiểu biết, đức tính hiếu học, ý thức trân trọng các tác phẩm công trình mĩ thuật. Trăn trở với những điều trên, tôi đã chọn đề tài "MỘT VÀI GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH HỨNG THÚ HỌC PHÂN MÔN THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT TRONG MÔN MĨ THUẬT" để đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy thương thức mĩ thuật trong môn học Mĩ thuật. II/ Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 1. Đối tượng: đề tài này có thể áp dụng cho HS khối 6,7,8,9 2. Phạm vi nghiên cứu: HS trường THCS Quang Trung và một số trường khác. + Trong trường: phân loại học lực học sinh và tìm hiểu thái độ học tập của học sinh. + Trường khác: tìm hiểu việc giảng dạy mĩ thuật THCS và kết quả học về phân môn thường thức trong mĩ thuật III/ Phương pháp nghiên cứu: 1. Đọc tài liệu: nghiên cứu tài liệu có liên quan đến đề tài 2. Điều tra: Qua dự giờ đồng nghiệp rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Qua thực nghiệm của bản thân dạy trên lớp và qua kiểm tra chất lượng của học sinh để dề ra những giải pháp thích hợp. IV/ Cơ sở lý luận: Dựa theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá góp phần tích cực quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục THCS. Mĩ thuật ở trường phổ thông nói chung và THCS nói riêng chủ yếu là giáo dục thẩm mĩ; tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên, của con người tạo ra. Qua đó vận dụng những hiểu biết về cái đẹp vào sinh hoạt và học tập hàng ngày. Phân môn thường thức mĩ thuật ở THCS cung cấp cho học sinh một lượng kiến thức cơ bản nhất định giúp các em hiểu được cái đẹp của đường nét, hình mảng, đậm nhạt, màu sắc và bố cục thông qua các tác phẩm, các công trình mĩ thuật. Yêu thích phân môn này các em sẽ tìm thấy vai trò to lớn của mĩ thuật trong đời sống và xã hội. Ngoài ra, các em còn đựơc tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của các hoạ sĩ, các nhà điêu khắc nổi tiếng Việt Nam và thế giới. Để đạt được mục đích trên, người dạy mỹ thuật cần sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực nhằm chuyển tải nội dung, ý nghĩa của các tác phẩm mỹ thuật đến với học sinh để học sinh biết rung động, cảm xúc trước cái đẹp. Qua đó tạo cho học sinh sự phát triển cân đối, toàn diện về tâm hồn, trí tuệ, 3
3. óc thẩm mỹ, sự hiểu biết để đạt đến mục đích cuối cùng là hoàn thiện nhân cách con người. V/ Cơ sở thực tiễn: 1. Thực trạng đối với việc dạy phân môn thường thức trong mĩ thuật. a. thuận lợi: Nhà trường luôn quan tâm và tạo điều kiện về cơ sở vật chất và tài liệu chuyên môn cho việc giảng dạy bộ môn, bản thân luôn tìm tòi nghiên cứu tài liệu tự nâng cao trình độ chuyên môn, luôn cố gắng đầu tư soạn giảng theo phương phương pháp mới để hướng học sinh học một cách tích cực, chủ động và sáng tạo. Sau đó tự rút kinh nghiệm của bản thân để có giải pháp thích hợp cho tiết dạy sau được tốt hơn. b. Những hạn chế khi giảng dạy phân môn thường thức mĩ thuật. Có thể nói phân môn thường thức Mĩ thuật là một phân môn tương đối khó dạy đối với các giáo viên mĩ thuật bởi khi giảng dạy phân môn này các giáo viên THCS thường gặp những hạn chế sau: * Lịch sử Việt Nam và thế giới vô cùng phong phú và đa dạng. Từ xã hội nguyên thuỷ cho đến ngày nay, mĩ thuật phát triển liên tục, không ngừng, loài người đã chứng kiến sự ra đời của nhiều trào lưu, nhiều phong cách nghệ thuật trải qua các thời kỳ khác nhau. Các tác phẩm mĩ thuật đa dạng được lưu giữ rất nhiều ở các bảo tàng mĩ thuật trên thế giới. Không ai có thể nói rằng mình đã được chiêm ngưỡng thưởng thức tất cả các tranh, tượng nguyên bản trong kho tàng đồ sộ đó của mĩ thuật Việt Nam và thế giới. Phần lớn chúng ta mới chỉ đựơc xem tranh, tượng đó qua các phiên bản, các ảnh chụp đen trắng hoặc màu rất nhỏ bé trong các tuyển tập tranh tượng ( ví dụ: tác phẩm Mô - na – li – da của Lê - ô - nađờ – vanh xi). Tuy là một giáo viên dạy môn mĩ thuật, tôi cũng như các giáo viên mĩ thuật khác không tránh khỏi các hạn chế đó. Do vậy chưa thể nói rằng mình đã hiểu biết một cách đầy đủ về nghệ thuật Việt Nam và thế giới. Hơn nữa, có những nền nghệ thuật cổ đã bị mai một hoặc chỉ còn tồn tại trên sách vở, thơ, văn đó là một khó khăn rất lớn khi giảng dạy phân môn này. * Cái hạn chế nữa của phân môn này là đồ dùng dạy học, tài liệu liên quan đến bài dạy Đồ dùng dạy học có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc dạy và học môn mĩ thuật nói chung và phân môn thường thức mĩ thuật nói riêng. Bởi nó là sự hiện diện của kiến thức – các đường nét, hình mảng, hình khối, đậm nhạt, màu sắc, bố cục, các công trình, các tác phẩm mĩ thuật nổi tiếng của các họa sĩ Nếu thiếu đồ dùng dạy học, học sinh khó có thể lĩnh hội đầy đủ kiến thức ngôn ngữ mĩ thuật nhất là phân môn này. Thế nhưng đây lại là mặt hạn chế lớn đối với các giáo viên khi giảng dạy phân môn này như việc sưu tầm tài liệu, tranh ảnh liên quan đến bài học là rất khó và tốn kém. Bởi vì có rất nhiều công trình, tác phẩm mĩ thuật, kiến trúc chỉ còn lại trong sách vở nên việc cho học sinh xem các tranh ảnh liên quan là điều khó thực hiện. Ngay cả việc các tác phẩm hội hoạ, điêu khắc, kiến trúc còn tồn tại được in trên sách báo bán trong các nhà sách thì giáo viên cũng không dễ gì sưu tầm được bởi vì: Tài liệu được in một cách rải rác không tập, mỗi cuốn sách lại in một tác phẩm hay một công trình nào đó. Ví dụ: giáo viên muốn sưu tầm tài liệu tranh ảnh về nhà Lý thì phải tìm và mua tới hơn 10 cuốn sách, tranh mới đủ cho một tiết dạy. Mỗi cuốn chỉ 4
4. nhắc tới một công tình hoặc một tác phẩm nghệ thuật trong một mục lục nhỏ còn lại là những tài liệu không liên quan. Chính vì thế nếu mua thì người giáo viên phải bỏ ra một số lượng tiền không nhỏ để có thể giảng một tiết dạy mĩ thuật thời Lý. Như vậy muốn giảng hay, tốt và đầy đủ của phân môn này trong trường THCS thì người giáo viên hay nhà trường đó phải bỏ ra một số tiền lớn. Hơn nữa, có những tài liệu được in từ rất lâu khiến cho việc sưu tầm trở nên khó khăn. Ví dụ như cuốn “Mĩ thuật thời Trần” (nhà xuất bản văn hoá) đây là một cuốn sách hay, giáo viên có thể sử dụng phần lớn tiết dạy vào cuốn sách này. Thế nhưng không phải ai cũng sưu tầm được vì nó xuất bản năm 1977 mà không có tái bản. * Hơn nữa việc phải đầu tư thời gian, công sức để sưu tầm các tài liệu đòi hỏi phải có thời gian nên dẫn đến việc các giáo viên không quan tâm sưu tầm tài liệu mà chỉ dựa vào số lượng kiến thức, tranh ảnh ít ỏi trong sách giáo khoa và sách giáo viên để giảng dạy cho học sinh. Giáo viên thường bỏ qua, coi nhẹ phân môn này. Giáo viên thường cho rằng các phân môn trang trí, vẽ theo mẫu, vẽ tranh mới thực sự quan trọng, giúp cho các em cảm thụ thẩm mĩ và vẽ đựơc một bức tranh đẹp. Còn phân môn thường thức mĩ thuật chỉ nhằm giới thiệu một số công trình, tác phẩm mĩ thuật cho học sinh. Do vậy tình trạng chung hiện nay của giờ thường thức mĩ thuật là đơn điệu nhàm chán, học sinh thường có thái độ thờ ơ với giờ học này. Với những giờ học, giáo viên chỉ cung cấp một số lượng kiến thức bằng lý thuyết mà không cho học sinh xem hay chỉ xem một số ít hình ảnh nhỏ bé trong sách giáo khoa nên đa số học sinh sau khi học thường không nhớ đựơc những tác phẩm, công trình mĩ thuật của Việt Nam và thế giới. Nhưng cũng có rất nhiều giáo viên chịu khó quan tâm và sưu tầm tranh ảnh liên quan đến bài học. Tuy nhiên đa phần là những tranh ảnh trong sách báo, tạp chí có khung hình nhỏ bé chỉ phù hợp cho giáo viên tham khảo còn nếu dùng làm trực quan giảng dạy thì không phù hợp. Hiện nay công nghệ thông tin phát triển internet hỗ trợ rất nhiều cho việc tìm kiếm tài liệu minh họa nhưng một số tranh lại không có trên mạng hoặc là do trình độ sử dụng của giáo viên còn hạn chế hoặc là nếu tìm có thì cũng khó bởi giáo viên không thể in tranh màu khổ lớn để dạy được vì rất tốn kém hơn nữa trường thuộc xã miền núi nên việc đi lại in tranh cũng gặp nhiều khó khăn. Về phía học sinh đa phần là con em nhà nông kinh tế gia đình còn khó khăn, chưa có điều kiện tiếp xúc với công nghệ thông tin nhiều, sách báo còn hạn chế nên không có cơ hội tìm hiểu sâu hơn các tác phẩm, tác giả trong phân môn thường thức mĩ thuật nên khó khăn trong tiết học thường thức mĩ thuật. Trước tình trạng trên, là một giáo viên giảng dạy bộ môn mĩ thật để thực hiện một tiết dạy thường thức mĩ thuật và học sinh thích học môn thường thức mĩ thuật là điều quan trọng là là mục đích chính của phân môn thường thức mĩ thuật. 2/ Định hướng chung của đề tài: Sau khi học xong tiết thường thức mĩ thuật tôi làm trắc nghiệm nhỏ như sau Em hãy nêu suy nghĩ của mình qua tiết học vừa rồi? Em có thích học phân môn này không? 5