SKKN Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Trung học Phổ thông huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

Nội dung text: SKKN Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Trung học Phổ thông huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

1. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Nga 1
2. MỤC LỤC Trang Lời cam đoan 1 MỞ ĐẦU 7 1. Lý do chọn đề tài 7 2. Mục đích nghiên cứu 8 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 9 3.1. Khách thể nghiên cứu 9 3.2. Đối tượng nghiên cứu 9 4. Giả thuyết khoa học 9 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 9 6. Phương pháp nghiên cứu 9 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 9 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 9 7. Phạm vi nghiên cứu 10 8. Cấu trúc luận văn 10 NỘI DUNG 11 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT 11 ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề 11 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài 11 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước 11 1.2. Một số khái niệm cơ bản 12 1.2.1. Quản lý 12 1.2.2. Quản lý giáo dục 13 1.2.3. Quản lý nhà trường 13 1.2.4. Kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng sống 14 1.3. Một số vấn đề về giáo dục KNS cho học sinh THPT 15 1.3.1. Tầm quan trọng của việc giáo dục KNS cho học sinh 15 THPT 1.3.2. Mục tiêu giáo dục KNS cho học sinh THPT 16 1.3.3. Nguyên tắc giáo dục KNS cho học sinh THPT 17 1.3.4. Nội dung giáo dục KNS cho học sinh THPT 18 1.3.5. Phương pháp giáo dục KNS cho học sinh THPT 20 1.3.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục KNS cho học sinh 20 THPT 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh THPT 21 1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động giáo 22 dục KNS 1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động giáo dục KNS 22 2
3. 1.4.3. Nội dung quản lý giáo dục KNS 22 Tiểu kết chương 1 25 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO 26 DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội huyện 26 Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.1.1. Điều kiện tự nhiên 26 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Hướng Hóa 26 2.2. Khái quát về tình hình phát triển giáo dục THPT huyện Hướng 27 Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.2.1. Quy mô giáo dục 27 2.2.2. Chất lượng giáo dục 28 2.3. Khái quát về quá trình khảo sát 29 2.4. Thực trạng về hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường 30 THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.4.1. Thực trạng KNS của học sinh các trường THPT huyện 30 Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.4.2. Thực trạng giáo dục KNS của học sinh THPT huyện 34 Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các 37 trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.6. Đánh giá chung về thực trạng giáo dục KNS và quản lý hoạt 43 động giáo dục KNS cho học sinh các trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 2.6.1. Đánh giá thực trạng 43 2.6.2. Nguyên nhân của những hạn chế 44 Tiểu kết chương 2 45 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 46 KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ 3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp 46 3.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp 47 3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các 47 trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp 50 3.5. Khảo nghiệm nhận thưc về tính cấp thiết và khả thi của các biện 51 pháp đề xuất 3.5.1. Đối tượng khảo sát 51 3.5.2. Phương pháp tiến hành khảo sát 51 3
4. 3.5.3. Mục đích khảo sát 51 3.5.4. Các biện pháp được khảo sát 51 3.5.5. Nội dung khảo sát 52 3.5.6. Kết quả khảo sát 52 Tiểu kết chương 3 53 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 55 1. Kết luận 55 1.1. Về lý luận 55 1.2. Về thực tiễn 55 2. Khuyến nghị 55 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo 55 2.2. Đối với Sở GD-ĐT và UBND tỉnh Quảng Trị 56 2.3. Đối với lãnh đạo các trường THPT huyện Hướng Hóa, tỉnh 56 Quảng Trị 2.4. Đối với các tổ chức, 57 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 4
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CBGV Cán bộ giáo viên CSVC Cơ sở vật chất CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ĐTN Đoàn Thanh niên ĐTNCSHCM Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm GDCD Giáo dục công dân GD-ĐT Giáo dục-Đào tạo GDKNS Giáo dục kỹ năng sống GDNGLL Giáo dục ngoài giờ lên lớp GTS Giá trị sống HS Học sinh HSTHPT Học sinh THPT KNS Kỹ năng sống NGLL Ngoài giờ lên lớp TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân 5
6. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng hợp mạng lưới trường, lớp và học sinh bậc THPT Bảng 2.2. Cơ sở vật chất Bảng 2.3. Chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THPT huyện Hướng Hóa Bảng 2.4. Nhận thức của học sinh về vai trò của việc GDKNS Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL, GV và HS về những KNS cần giáo dục cho HS THPT Bảng 2.6. Đánh giá mức độ hiểu biết của HS về các KNS Bảng 2.7. Khảo sát các nguyên nhân ảnh hưởng đến việc thiếu KNS của HS Bảng 2.8. Nhận thức của CBQL, GV về việc GDKNS cho học sinh THPT Bảng 2.9. Đánh giá mức độ thực hiện của GV đối với nội dung GDKNS Bảng 2.10 Đánh giá về hình thức GDKNS Bảng 2.11 Thực trạng về quản lý kế hoạch, nội dung, chương trình, hình thức thực hiện GDKNS của nhà trường Bảng 2.12. Thực trạng quản lý về đội ngũ thực hiện giáo dục KNS Bảng 2.13. Thực trạng quản lý sự phối hợp của các lực lượng giáo dục Bảng 2.14. Thực trạng quản lý các điều kiện hỗ trợ thực hiện hoạt động GDKNS Bảng 1.15. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động GDKNS Bảng 2.16. Những nguyên nhân dẫn đến hạn chế về quản lý hoạt động GDKNS cho học sinh Bảng 3.1. Đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 6
7. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới - kỹ nguyên của khoa học kỹ thuật và công nghệ. Xu thế toàn cầu hóa đã tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng không kém những thách thức. Đảng ta từng nhận định: kinh tế thị trường với sức mạnh tự phát ghê gớm của nó đã khuyến khích chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng, làm cho người ta chỉ chú ý đến lợi ích vật chất mà coi nhẹ giá trị tinh thần, chú ý đến lợi ích cá nhân mà coi nhẹ lợi ích cộng đồng, chỉ chú ý đến lợi ích trước mắt mà coi nhẹ lợi ích lâu dài. Chính điều này đã ảnh hưởng đến thế trẻ Việt Nam, đặc biệt là học sinh. Vậy làm thế nào để học sinh - những trẻ em đang còn ngồi trên ghế nhà trường – có đủ khả năng để vượt qua những khó khăn, thách thức đó? Câu trả lời chính là “Giáo dục kỹ năng sống” Bản báo cáo của Ủy ban quốc tế về Giáo dục cho thế kỷ XXI, trực thuộc UNESCO, nhấn mạnh: giáo dục là “kho báu tiềm ẩn” và đã đưa ra một tầm nhìn về giáo dục cho thế kỷ XXI dựa trên 4 trụ cột: “Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống và học để tự khẳng định mình” - đó là phương châm mà UNESCO khẳng định về mục đích của giáo dục. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 là: “ Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu: Đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt; Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ thuật thực hành, khả năng lập nghiệp ”. Chiến lược này tiếp tục được khẳng định tại Nghị quyết đại hội XII của Đảng, mục tiêu giáo dục đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em. Vấn đề giáo dục kỹ năng sống ngày càng được quan tâm hơn ở Việt Nam. Ngày 15/5/2008 Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo đã phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong giai đoạn 2008 – 2013; Ngày 22/7/2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã triển khai Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT để chỉ đạo và hướng dẫn thực hiện nội dung cơ bản của phong trào này: rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Ngày 28/02/2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai Thông tư số 04/2014/TT – BGDĐT qui định về quản lý hoạt động GDKNS và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa. Bộ Giáo dục – Đào tạo tiếp tục chỉ đạo việc tổ chức GDKNS 7
8. qua Hướng dẫn số 463/BGDĐT – GDTX ngày 28/01/2015. Nội dung nhấn mạnh: “Giáo dục cho người học những kỹ năng cơ bản, cần thiết, hướng tới hình thành những thói quen tốt giúp người học thành công, đảm bảo vừa phù hợp với thực tiễn và thuần phong mỹ tục Việt Nam vừa hội nhập quốc tế trong giai đoạn công nghiệp hóa đất nước. Nội dung GDKNS phải phối hợp với từng lứa tuổi và tiếp tục được rèn luyện theo mức độ tăng dần”. “ , tập trung giáo dục những kỹ năng cốt lõi, có ý nghĩa thiết thực cho người học như: kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và hợp tác, kỹ năng tự nhận thức và cảm thông, kỹ năng quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, kỹ năng tự học.” Chính vì vậy, với sáng kiến của UNICEF, năm 2011, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thực hiện dự án giáo dục KNS cho học sinh bậc THPT: “Giáo dục sống khỏe mạnh, kỹ năng sống cho trẻ và vị thành niên”. Chương trình đã được đưa vào nội dung giáo dục năm học 2010-2011. Trong thực tế hiện nay, nhận thức của một bộ phận đội ngũ cán bộ, giáo viên về GDKNS chưa cao; nhận thức của cán bộ quản lý các trường THPT về GDKNS, tích hợp GDKNS vào các môn học chưa đúng mức; tình trạng trẻ tuổi vị thành niên phạm tội có xu hướng tăng; bạo lực học đường vẫn còn diễn ra. Nhiều em học giỏi, chăm ngoan nhưng ngoài việc học để đạt điểm cao thì khả năng tự chủ và kỹ năng giao tiếp lại rất kém. Một số học sinh tự kỷ khi bị bố mẹ, thầy cô trách mắng hoặc khi gặp rắc rối trong cuộc sống. Các em có thể chửi bậy, đánh nhau, sa vào các tệ nạn xã hội, thậm chí liều mình bỏ cả mạng sống. Tất cả những vấn đề trên đều do các em còn thiếu kỹ năng sống trong giải quyết tình huống, đối mặt với stress, làm chủ cảm xúc, Tuy nhiên, hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn chưa có bộ giáo trình chính thống cho học sinh THPT mà chỉ lồng ghép vào một số môn học mà thôi. Công tác giáo dục ở nhà trường còn “nặng về dạy chữ, nhẹ về dạy người”. Vấn đề giáo dục KNS còn nhiều điều “bỏ ngỏ” và chưa được quan tâm đúng mức. Theo Giáo sư Văn Như Cương: “ việc giáo dục KNS cho học sinh còn nhiều bất cập”. Xuất phát từ những thực tế trên và nhận thức về vai trò của người quản lý trường học, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường Trung học phổ thông huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị” nhằm tìm ra những giải pháp tối ưu, phù hợp với tình hình thực tế các nhà trường, của địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức của học sinh và chất lượng giáo dục, đào tạo của địa phương. 2. Mục đích nghiên cứu 8