Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật lý 9 THCS – đạt hiệu quả - Trần Quang Nguyện

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật lý 9 THCS – đạt hiệu quả - Trần Quang Nguyện

1. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ 9 THCS – ĐẠT HIỆU QUẢ I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Vật lý là môn khoa học của thực nghiệm, vì vậy trong giảng dạy môn Vật lý làm thí nghiệm là một khâu có vai trò rất quan trọng, nó không chỉ làm tăng tính hấp dẫn của môn học, giúp học sinh hiểu sâu sắc các kiến thức lý thuyết mà còn làm tăng tính nhạy bén trực quan của học sinh. Việc lồng ghép các thí nghiệm vào trong các bài học Vật lý là một biện pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, góp phần tích cực trong hoạt động truyền đạt kiến thức cho học sinh. Đổi mới nội dung và phương pháp trong dạy học Vật lý phải gắn liền với việc tăng cường sử dụng thí nghiệm trong quá trình dạy học. Bên cạnh đó, có những bài có khối lượng kiến thức nhiều, hầu hết trong các bài đều có thí nghiệm. Nếu dạy theo PP truyền thống và với những thí nghiệm thật thì đôi khi sẽ không đủ thời gian. Mặt khác, với điều kiện cơ sở vật chất hiện nay thì các trường phổ thông cơ sở vẫn chưa có nhiều dụng cụ thí nghiệm để đáp ứng yêu cầu của bài học theo sách giáo khoa mới. Do đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin và tiến hành các thí nghiệm ảo trên máy vi tính là một giải pháp quan trọng trong việc giảng dạy, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng, sâu sắc, tin tưởng vào kiến thức mà mình chiếm lĩnh được, đồng thời tạo hứng thú học tập cho học sinh trong từng bài học. Trên cơ sở đó nên tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm “ Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật lý 9 THCS - đạt hiệu quả ”. Để thể hiện hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học các môn nói chung, môn Vật lý 9 nói riêng. 2. Thực trạng: a. Thuận lợi: Các thí nghiệm trong sách giáo khoa đa số là dễ thực hiện, và dụng cụ thí nghiệm ngày càng được chú trọng đầu tư ở các trường phổ thông cơ sở nên tạo điều kiện để giáo viên Vật lý dùng thí nghiệm thật truyền đạt kiến thức. Đội ngũ giáo viên trẻ nhiệt tình hăng say trong công việc giảng dạy và thực hiện tốt các thí nghiệm theo như trong sách giáo khoa mới. Việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy ngày càng được áp dụng nhiều như sử dụng Microsoft Powerpoint để soạn giáo án điện tử b. Khó khăn: Có những thí nghiệm thời gian thực hiện tốn nhiều thời gian, khó thực hiện. Thiết bị thí nghiệm không đồng bộ, chất lượng kém, sai số lớn Thí nghiệm xẩy ra trong các điều kiện đặc biệt: Buồng tối (đường đi của tia sáng), chân không, nhiệt độ cao Hiện tượng xẩy ra trong thí nghiệm quá nhanh hoặc là quá chậm. Thường thì khi gặp các trở ngại trên giáo viên sẽ phải dạy "chay" dẫn đến tốn thời gian và chất lượng giờ học không cao. II. NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: 1
2. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS + Dùng phần mềm Crocodile Physics mô phỏng hiện tượng “Phân tích ánh sáng trắng” trong chương trình Vật lý 9 phần Quang học trang 139, thiết kế một mạch điện đơn giản. Khi thực hiện các thí nghiệm ảo cần phải phân tích rõ cho học sinh biết các dụng cụ có trong thí nghiệm, tính lịch sử và khoa học của thí nghiệm. Giáo viên hướng dẫn cho một số học sinh (nhóm học sinh) có điều kiện về nhà tự làm lại thí nghiệm và đưa ra nhận xét. Để thể hiện rỏ hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học Vật lí 9 – THCS như thế nào ? Tôi sẽ tiến hành giới thiệu 2 phần mềm vật lí tạo thí nghiệm ảo rất có ít trong quá trình giảng dạy giáo án điện tử. * Làm việc với phần mềm Macromedia Flash 8 ( thiết kê thí nghiệm mô phỏng hoạt động của điamô – vật lí 9) Nhấp vào biểu tượng trên desktop và màn hình làm việc của chương trình: (sau khi đã cài đặt được phần mềm) Nhấn layer và vào thanh công cụ vẽ khung( nằm bên trái của màn hình) cho Dinamo : Lõi sắt non Cuộn dây Tiếp theo, nhấp chọn layer và vẽ thêm bóng đèn, dây điện, nắp và trục đinamô. Lưu ý là mỗi chi tiết để trên một layer khác nhau. Ta được như hình dưới : 3
3. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS Từ frame 1 đến frame 65 (tùy thích) Sau cùng là tạo chuyển động cho đinamô và hiệu ứng cho đèn sáng. Trong phần mô phỏng chỉ có nắp, trục và nam châm đinamô quay còn các chi tiết khác thì đứng yên. + Chọn Frame 5 của từng chi tiết và nhấn F6 để chép các chi tiết qua frame 5. + Sau đó bạn quay chi tiết 1 góc tùy thích. Làm liên tục cho đến khi hết 65 frame thì dừng lại. Bây giờ là chi tiết có thể quay được. Sau đây là hình minh họa cho nam châm quay qua từng 5 frame một: (Có thể nhấn Ctrl + Enter để kiểm tra) Việc còn lại là làm cho đèn sáng: + Ngay frame 1 của layer đèn, nhấp phải chuột chọn Create motion Twean + Vào Properties, chọn Shape ở mục Twean + Khi bạn thấy trên thanh công cụ như hình vẽ là được. + Sau cùng là chọn màu cho đèn sáng. ở đây là màu vàng: Chọn frame cuối, vào mục colour chọn màu vàng, xong. 5
4. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS Định dạng Nhấn vào file cần đây để xuất ra xuất file OK Mở bài giảng Powerpoint tạo nút liên kết Phải chuột Hyperlink. Chọn file xuất( thí nghiệm đinamô vừa tạo) ra lúc này ok. Bây giờ bài giảng của bạn có thể mô phỏng đinamô làm việc 7
5. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS Thanh công cụ chính Thẻ Contents Thẻ Parts Library Thẻ Properties Màn hình làm việc Hướng dẫn cách sử dụng các chức năng của phần mềm Crocodile Physics. + Các chức năng của thanh Menu ngang: Thanh menu ngang gồm có 5 menu đó là: File, Edit,View, Scenes, Help. - Menu File gồm các chức năng để quản lí, in ấn TN đang thiết kế. - Menu Edit gồm các chức năng để thiết kế, chỉnh sửa, sắp xếp TN. - Menu View gồm các chức năng điều khiển chế độ hiển thị của các dụng cụ và không gian thiết kế TN và chế độ hiển thị của chương trình. - Menu Scenes gồm các chức năng để quản lí các không gian làm việc (scene) của chương trình như thêm, bớt, chọn không gian làm việc. - Menu Help gồm các phần giới thiệu chương trình, bản quyền, phiên bản của chương trình và tài liệu hướng dẫn sử dụng chương trình. Thanh công cụ - Chức năng của các biểu tượng : 9
6. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS - Phần Properties: Phần này có chức năng thể hiện và thay đổi các thuộc tính của các dụng cụ và đối tượng được chọn. Màu nền Màu nền Tạo lưới cho màn hình làm việc Hiệu điện thế của pin Thiết kế thí nghiệm ảo : Hiện tượng tán sắc ánh sáng 11
7. Sáng kiến kinh nghiệm Vật Lí -THCS học của GV và học sinh, giúp HS dễ dàng tiếp thu kiến thức lâu, và bền. - Bên cạnh đó việc ứng dụng CNTT vào dạy và học vật lí giúp cho GV và HS tiếp cận phương pháp dạy học mới, không còn bị động trong quá trình giảng dạy, năng cao hiệu quả giảng dạy. - Là một GV giảng dạy bộ môn Vật lí gắn liền với thực nghiệm, tổ chức nhiều thí nghiệm trực quan, việc sử dụng thí nghiệm ảo thay thế cho thí nghiệm là một phương pháp hữu hiệu. Mặt khác với thời buổi CNTT lan rộng trong xã hội, và cả nghành giáo dục, nên việc áp dụng CNTT vào giảng dạy nói chung, môn Vật lí nói riêng là một vấn đề rất cần thiết. III. KẾT QUẢ VÀ VIỆC ỨNG DỤNG VÀO THỰC TIỄN 1. Kết quả đạt được Khi CNTT được sử dụng rộng rãi ở trường học trong năm học 2010 – 2011, tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm( có sử dụng thí nghiệm ảo) ở các lớp 9, và khảo sát ý kiến học sinh sau buối các buổi học. a. Năm học 2010 – 2011 Lớp Sỉ số Thích Bình thường Không thích 9A1 33 12 15 5 9A2 30 10 13 7 b. Học kì I ( 2011 – 2012) Lớp Sỉ số Thích Bình thường Không thích 9A1 35 30 5 9A2 34 25 9 9A5 34 30 4 - Năm học 2010 – 2011 từ việc có một vài giáo viên ứng dụng CNTT vào giảng dạy, hiện nay đã có rất nhiều giáo viên trong nhà trường đã tiến hành ứng dụng đễ giảng dạy dạy, riêng bộ môn Vật lí đa số giáo viên khi tiến hành giảng dạy trên powerpoint có sử dụng thí nghiệm ảo. Riêng năm học 2011 – 2012, tôi đã có một bài giáo án điện tử (có sử dụng thí nghiệm ảo) được vào chung kết hội thi cấp huyện. 2.Ứng dụng và triển khai a. Ứng dụng Việc ứng dụng các phần mềm thí nghiệm mô phỏng vào trong dạy học Vật lý là một cách làm hay, hiệu quả và hiện đại, khi mà các thí nghiệm thực không thể thực hiện được. Trước khi sử dụng phần mềm thí nghiệm mô phỏng giáo viên phải có được ý tưởng rõ rệt của việc sử dụng máy tính để giải quyết vấn đề gì ? Thiếu nó thì không thể có hiệu quả hay sẽ gặp nhiều khó khăn như thế nào trong tiết dạy ? Phải đầu tư thời gian đúng mức cho việc cập nhật các phần mềm vật lý mới để có nhiều sự lựa chọn khi thực hiện các thí nghiệm mô phỏng, lập trình được thì càng tốt. Không phải lúc nào cũng tận dụng triệt để thí nghiệm ảo để truyền đạt kiến thức mà phải linh hoạt đối với từng bài, từng nội dung, Giáo viên có thể tải phần mềm ở rất nhiều trang web như: tài nguyên vật lí, phòng 13