Sáng kiến kinh nghiệm Tạo hứng thú cho học sinh Lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Tạo hứng thú cho học sinh Lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi

1. Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi PHẦN THỨ NHẤT ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong giai đoạn đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, giúp học sinh học tập một cách tích cực, chủ động, tự giác là một yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục. Chính vì vậy đòi hỏi người thầy cũng phải đổi mới phương pháp học tập để giúp các em tự chiếm lĩnh kiến thức trong giờ học. Trong quá trình dạy học, việc rèn luyện tư duy thích hợp được chú trọng ở tất cả các môn học. Môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học được xác định là một môn học công cụ bởi mục tiêu quan trọng của nó. Phân môn Luyện từ và câu lớp 3 có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh một số tri thức sơ giản về từ, câu và dấu câu. Học sinh được lĩnh hội kiến thức thông qua một hệ thống bài tập. Như vậy sách giáo khoa tạo điều kiện để giáo viên và học sinh thực hiện phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, trong đó giáo viên đóng vai trò là người tổ chức hoạt động cho học sinh, mỗi học sinh đều được hoạt động, được bộc lộ mình và được phát triển. Để có một câu nói và viết ngắn gọn, diễn đạt đủ ý, gây hứng thú với người nghe hoặc một bài văn hay, ta cần phải có một vốn từ ngữ phong phú, biết viết câu đúng ngữ pháp. Vậy từ ngữ ở đâu, luyện viết như thế nào, đó là nhiệm vụ của thầy và trò, phải dạy và học thế nào để tích lũy vốn từ qua từng bài học. Phân môn Luyện từ và câu trực tiếp cung cấp cho các em vốn từ phong phú nhất, giúp các em củng cố, làm giàu vốn từ để viết câu, hình thành văn bản hoàn chỉnh. Dùng từ đúng, phù hợp với văn cảnh giúp các em thể hiện ý văn sáng sủa, rõ ràng, mặt khác giúp người đọc hiểu nội dung bài văn, câu văn một cách rõ ràng, chính xác. Có nhiều yếu tố góp phần quyết định sự thành công của việc đổi mới phương pháp dạy học. Trò chơi học tập là một hình thức tích cực hỗ trợ đắc lực cho việc đổi mới phương pháp dạy học. Ở Tiểu học hoạt động chơi không còn là chủ đạo đối với học sinh. Song cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu và nó giữ một vai trò quan trọng và có ý nghĩa đối với các em. Nếu ta tổ chức cho học sinh vui chơi một cách hợp lý, khoa học thì mang lại hiệu quả giáo dục cao. Chính vì vậy, trò chơi được sử dụng trong các tiết học có tác dụng tích cực nhằm thay đổi hình thức học tập. Thông qua trò chơi không khí lớp học trở nên thoải 1/50
2. Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi mái, dễ chịu, việc tiếp thu kiến thức của học sinh tự nhiên, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Trò chơi cũng tạo nên sự vui tươi, thân mật, đoàn kết, giải trí Như Giáo sư – Tiến sĩ Bùi Văn Huệ đã nhận định: “Khi giảng bài, cô giáo sử dụng đồ dùng học tập đẹp, màu sắc sặc sỡ, tổ chức các trò chơi phong phú, các em sẽ reo lên: “Đẹp quá!”, “Thích quá!”. Do đó, những bài giảng khô khan không tạo dựng cho học sinh những cảm xúc tích cực mà còn làm cho các em mệt mỏi, chán nản, căng thẳng.” (Trích Tâm lí học tiểu học). Đối với các nhà giáo dục thì trò chơi chính là phương pháp “Vui mà học, học mà vui”. Còn Bác Hồ đã từng căn dặn: “Trong lúc học cũng cần cho chúng vui, trong lúc vui cũng cần cho chúng học”. Đối với học sinh lớp 3, việc sử dụng các hình thức trò chơi học tập rất phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của các em, đồng thời giúp các em bộc lộ hết năng lực của mình, gây hứng thú khi học Luyện từ và câu. Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài “Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết Luyện từ và câu thông qua trò chơi” nhằm góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng học phân môn Luyện từ và câu nói riêng và chất lượng môn Tiếng Việt cho học sinh lớp 3 nói chung. II. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu: - Học sinh lớp 3C năm học 2013 – 2014 . - Học sinh lớp 3C năm học 2014 – 2015. - Học sinh lớp 3C năm học 2015 – 2016 2. Phạm vi nghiên cứu - Phân môn Luyện từ và câu lớp 3. 3. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra - Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Phương pháp sư phạm - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 4. Mục đích nghiên cứu: - Nghiên cứu nội dung dạy học Luyện từ và câu, chương trình SGK, để đưa ra những trò chơi phù hợp, hiệu quả để gây hứng thú cho học sinh trong giờ học Luyện từ và câu. 2/50
3. Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi PHẦN THỨ HAI NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN Dạy học môn Tiếng Việt chỉ có hiệu quả cao khi trở thành quá trình tổ chức và điều khiển hoạt động giao tiếp. Trong điều kiện dạy học ở Tiểu học hiện nay, việc sử dụng các loại trò chơi ngôn ngữ vào hoạt động học tập đã là một phương pháp dạy học có hiệu quả, được các thầy, cô giáo xem như một hình thức tổ chức dạy học mới, tích cực, cần phát huy thường xuyên trong các bài giảng Tiếng Việt của mình. Việc xây dựng và tổ chức một số trò chơi vui và nhẹ nhàng về Tiếng Việt theo yêu cầu kiến thức và kĩ năng sử dụng Tiếng Việt ở bậc Tiểu học là một việc cần thiết để học sinh có thể tự học hoặc tham gia vào các trò chơi cùng bạn bè theo tinh thần “Học vui - vui học”, “Học mà chơi, chơi mà học”. Các vai trò của trò chơi học tập trong việc dạy và học môn Tiếng Việt ở các lớp bậc tiểu học : 1. Trò chơi học tập Tiếng Việt kích thích hứng thú nhận thức Trò chơi học tập bên cạnh chức năng giải trí còn giúp học sinh tự củng cố kiến thức, kĩ thuật, thói quen học tập một cách hứng thú, thói quen làm việc theo nhiều quy mô (cá nhân, nhóm, lớp). Các tiết học có trò chơi sẽ thu hút mức độ tập trung của học sinh mà không một phương pháp nào sánh được. Những kiến thức khô khan và cứng nhắc sẽ sinh động, hấp dẫn nếu được tổ chức dưới hình thức trò chơi và nhờ đó kết quả học tập của học sinh sẽ tăng lên. Như vậy, việc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học nói chung và trong dạy học Tiếng Việt nói riêng là một trong những biện pháp tăng cường tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh. Hơn thế nữa, mối quan tâm và hoạt động của học sinh thể hiện qua các tiết học có trò chơi làm tăng thêm cảm tình của các em đối với môn học và thầy cô giáo. Việc tìm được phương án giải khác nhau cho một “bài toán” trò chơi giúp các em hiểu sâu sắc hơn về những tri thức đã học, có thói quen tìm tòi phương án giải quyết tốt nhất, hay nhất và đơn giản nhất. Và khi đó, các em thể hiện niềm vui, hứng thú với những thành tích mà mình đạt được, thể hiện niềm vui do trò chơi mang lại và cảm thấy vui sướng khi được tham gia vào trò chơi. Từ đó hình thành ở các em tính tích cực, ý thức tự giác trong học tập, bởi vì “trong giờ lên lớp nào mà tư duy tích cực được kích thích thì cũng sẽ xuất hiện thái độ tích cực đối với học tập, sẽ hình thành hứng thú nhận thức”. Mặt khác, trong trò chơi, muốn hoàn thành nhiệm vụ đặt ra và chơi đúng quy tắc thì các em phải chú ý, tích cực lắng nghe sự hướng dẫn của giáo viên. 3/50
4. Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi Từ đó, trẻ em “dần dần học tập, hành động theo đúng quy tắc, bắt tính tích cực của mình phục vụ những nhiệm vụ nào đó, kiên trì phấn đấu đạt tới những kết quả và những thành tựu nhất định” (A, V. Daparogiet - Tâm lí học). Trò chơi là chiếc cầu nối môn Tiếng Việt với thực tiễn, bởi vì thông qua trò chơi các em thấy ứng dụng quan trọng của môn Tiếng Việt trong thực tiễn. Và như vậy là đã phát huy được tính tích cực nhận thức của các em. 2. Trò chơi học tập Tiếng Việt là một trong những phương tiện hình thành các năng lực trí tuệ Hoạt động vui chơi ảnh hưởng mạnh tới sự hình thành tính chủ định của quá trình tâm lí. Trong trò chơi, ở trẻ bắt đầu hình thành sự chú ý có chủ định và ghi nhớ có chủ định. Khi chơi trẻ tập trung chú ý hơn và ghi nhớ được nhiều hơn. Bởi vì bản thân trò chơi đòi hỏi trẻ phải tập trung vào những dữ kiện và đối tượng được đưa vào tình huống của trò chơi cũng như nội dung của trò chơi. Nếu đứa trẻ không chú ý và nhớ những điều kiện của trò chơi, thì sẽ hành động một cách tự phát và không đạt được kết quả chơi. Bởi vậy, để trò chơi được thành công buộc các em phải tập trung chú ý và ghi nhớ một cách chủ động. Trò chơi học tập Tiếng Việt đẩy mạnh sự phát triển năng lực trí tuệ và phục vụ cho mục đích ấy vì đôi khi trò chơi đề ra cho các em “bài toán” trí tuệ, và việc giải quyết các “bài toán” này đòi hỏi phải thể hiện những hình thức hoạt động trí tuệ muôn hình, muôn vẻ. Trong khi tham gia trò chơi, để giành phần thắng, các em phải linh hoạt, tự chủ, phải độc lập suy nghĩ, phải sáng tạo và có lúc phải tỏ ra quyết đoán. Việc xây dựng và tổ chức các trò chơi đã giúp các em vận dụng, sáng tạo cách tìm “chiến lược” giành phần thắng trong trò chơi ban đầu và các tình huống mới, trò chơi mới. Đồng thời những kinh nghiệm được rút ra từ các mối quan hệ qua lại trong lúc chơi cho phép đứa trẻ đứng trên quan điểm của những người khác để phán đoán hành vi sắp xảy ra của bạn, trên cơ sở đó mà lập kế hoạch hành động và tổ chức hành vi của bản thân mình sao cho phù hợp. Như vậy, trò chơi học tập Tiếng Việt tạo khả năng phát triển trí tưởng tượng, khả năng linh hoạt độc lập sáng tạo cần thiết cho hoạt động học tập và lao động sau này của các em. 3. Trò chơi học tập Tiếng Việt ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển ngôn ngữ và trí tưởng tượng Vui chơi ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của học sinh nói chung và của học sinh Tiểu học nói riêng. Tình huống trò chơi đòi hỏi mỗi đứa trẻ tham gia vào trò chơi phải có một trình độ giao tiếp bằng ngôn ngữ nhất định. 4/50
5. Tạo hứng thú cho học sinh lớp 3 trong tiết luyện từ và câu thông qua trò chơi Nếu các em không diễn đạt được mạch lạc nguyện vọng và ý kiến của mình đối với trò chơi, nếu không hiểu được lời chỉ dẫn của thầy cô hay lời bàn bạc của các bạn cùng chơi, thì không thể nào tham gia vào trò chơi được (hoặc tham gia không có kết quả). Để đáp ứng được những yêu cầu của việc cùng chơi, trẻ phải phát triển ngôn ngữ một cách rõ ràng, mạch lạc. Trò chơi chính là điều kiện kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ một cách nhanh chóng. Bên cạnh đó, trò chơi học tập Tiếng Việt có ý nghĩa đối với sự phát triển trí tưởng tượng của học sinh Tiểu học. Trong hoạt động vui chơi các em học thay thế đồ vật này bằng đồ vật khác, nhận đóng các vai khác nhau. Năng lực này là cơ sở để phát triển trí tưởng tượng. Chính hoạt động vui chơi đã làm nảy sinh hoàn cảnh chơi, tức là làm nảy sinh trí tưởng tượng. Trong khi chơi, trẻ ra sức tưởng tượng (đặc biệt là các trò chơi đóng vai) và vì vậy ngôn ngữ trao đổi rất phong phú. Những hình ảnh tưởng tượng vừa ngây thơ vừa đáng yêu (cũng có lúc phi lí) này không chỉ đem lại cho tuổi thơ niềm hạnh phúc mà còn cần cho mỗi người sau này lớn lên, dù đó là người lao động chân tay, nhà khoa học hay người nghệ sĩ. Phương tiện có hiệu quả nhất để nuôi dưỡng trí tưởng tượng – đó là trò chơi. 4. Trò chơi học tập Tiếng Việt thực hiện chức năng hoạt động luyện tập thực hành Trò chơi học tập Tiếng Việt thực hiện chức năng của hoạt động thực hành vì các em có điều kiện vận dụng những kiến thứuc đã học khi tham gia vào trò chơi. Các em được hình thành những kĩ năng phân biệt được bản chất trong các kiến thức Tiếng Việt ở mỗi trò chơi, hiểu được sâu sắc và đầy đủ hơn các tri thức đã học. Với các trò chơi Thi viết câu gồm các chữ giống nhau ở chữ cái đầu, Thi đặt câu theo mẫu, Thi tìm từ ghép có cùng một tiếng các em hiểu rõ hơn về cấu tạo của từ, của câu Tiếng Việt, góp phần hình thành và rèn luyện kĩ năng đặt câu, viết đoạn văn. Qua đó, những thiếu sót trong hoạt động trí tuệ và trong tri thức của các em cũng được phát hiện. Từ đó giáo viên có biện pháp bổ sung và điều chỉnh kịp thời cho các em. Bên cạnh đó, trò chơi Tiếng Việt còn là một trong những phương tiện để khắc phục những trở ngại khác nhau trong hoạt động trí tuệ của từng em thông qua các trò chơi cá nhân và tập thể. Bởi vì đã là trò chơi thì phải có trao đổi tư tưởng, tri thức giữa các thành viên trong một nhóm khi tham gia trò chơi. Thông qua trò chơi, các em có điều kiện để thể hiện mình, biết hợp tác với bạn bè để tìm được cách trả lời tốt nhất. Và thông qua trò chơi này, giáo viên có thể tìm 5/50