Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học - Sinh học 12

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học - Sinh học 12

1. ĐỀ TÀI: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC - SINH HỌC 12
2. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Viết tắt Viết đầy đủ 1 ĐHSP Đại học sƣ phạm 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 KN Kỹ năng 5 KNHTN Kĩ năng hợp tác nhóm 6 Nxb Nhà xuất bản 7 PPDH Phƣơng pháp dạy học 8 THPT Trung học phổ thông 9 THCS Trung học cơ sở 10 TN Thực nghiệm 11 TV Thành viên 12 SGK Sách giáo khoa
3. CHƢƠNG 2: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 23 2.1. CẤU TRÚC KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM 23 2.1.1. Nhóm KN tổ chức và quản lý 23 2.1.2. Nhóm KN hoạt động 24 2.1.3. Nhóm KN đánh giá 25 2.2. THIẾT KẾ QUY TRÌNH HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 25 2.2.1. Quy trình hợp tác trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT Tiêu chí đánh giá việc rèn luyện kỹ năng so sánh thông qua bài tập tình huống 25 2.2.2. Ví dụ vận dụng quy trình hợp tác trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT 32 2.3. THIẾT KẾ QUY TRÌNH RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 35 2.3.1. Quy trình rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy học 35 2.3.2. Ví dụ vận dụng quy trình rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy học phần di truyền học – Sinh học 12 THPT 37 2.4. THIẾT KẾ MỘT SỐ CÔNG CỤ RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 38 2.4.1. Công cụ để HS thực hiện hoạt động nhóm 39 2.4.2. Công cụ GV đánh giá kĩ năng hợp tác nhóm 39 2.5.TỔ CHỨC RÈN LUYỆN KĨ NĂNG HỢP TÁC NHÓM CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 40 2.6. THIẾT KẾ CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ KĨ NĂNG HỢP TÁC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN HỌC – SINH HỌC 12 THPT 40 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM 43 3.2. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM 44 3.3. PHƢƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM 44 3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ 44 3.4.1. Phân tích định lƣợng 44
4. DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Tóm tắt cấu trúc Jigsaw của E.Aronson 8 Bảng 1.2: Đánh giá kết quả cá nhân theo cấu trúc STAD 10 Bảng 1.3: Phân loại hợp tác nhóm 12 Bảng 1.4: Phân loại câu hỏi và bài tập 17 Bảng 1.5: Bảng hỏi để đánh giá KN tổ chức nhóm hợp tác 19 Bảng 1.6: Bảng kiểm quan sát thái độ và KN của HS khi hoạt động nhóm 19 Bảng 1.7: Mức độ sử dụng các phƣơng pháp dạy học của GV sinh học 20 Bảng 1.8: Kết quả điều tra ý kiến đánh giá của giáo viên về hợp tác nhóm 20 Bảng 1.9: Kết quả điều tra ý kiến của giáo viên về sự cần thiết của việc hợp tác nhóm . 21 Bảng 1.10: Kết quả điều tra thực trạng dạy học hợp tác nhóm 21 Bảng 2.1: Nhóm KN tổ chức và quản lý của hợp tác nhóm 23 Bảng 2.2: Nhóm KN hoạt động của hợp tác nhóm 24 Bảng 2.3: Nhóm KN đánh giá của hợp tác nhóm 25 Bảng 2.4: Bảng hỏi kiểm tra nhóm KN tổ chức và quản lý trong HTN 39 Bảng 2.5: Bảng hỏi kiểm tra nhóm KN tổ chức và quản lý trong HTN 39 Bảng 3.1: Bảng tổng hợp mức độ đạt đƣợc của HS từng tiêu chí. 45
5. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Luật giáo dục 2019, điều 7 nêu rõ: “Phƣơng pháp giáo dục phải khoa học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng tạo của ngƣời học; bồi dƣỡng cho ngƣời học năng lực tự học và hợp tác, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vƣơn lên” Hiện nay, trong các trƣờng THPT, nhất là các trƣờng thuộc vùng miền núi xa trung tâm thành phố, cơ sở vật chất trƣờng lớp còn hạn chế nên việc sử dụng phƣơng pháp dạy học tích cực có chuyển biến nhƣng còn chậm. Vì vậy, việc nghiên cứu và sử dụng phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy học mới là vấn đề cấp thiết. Chúng ta đang trong xu hƣớng định hƣớng cho chƣơng trình 2018, ngành Giáo dục và Đào tạo đã đề xuất các năng lực chung cho ngƣời học cần đạt trong thế kỉ 21 gồm 9 năng lực, bao gồm: năng lực tự học; năng lực tự quản lý, năng lực tƣ duy sáng tạo; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn ngữ và năng lực tính toán. Nhƣ vậy, có thể nói, năng lực hợp tác là một trong những năng lực ngƣời học không thể thiếu đƣợc để tồn tại trong thế kỉ 21. Việc rèn luyện năng lực này nhất thiết phải bắt đầu từ lúc ngƣời học đang trên ghế nhà trƣờng và không phải chỉ tập trung ở một môn học nào mà tất cả các môn học đều phải góp phần hình thành năng lực. Chƣơng trình phần di truyền học ở THPT cung cấp cho học sinh chủ yếu là các khái niệm, hiện tƣợng, cơ chế của các hiện tƣợng di truyền và biến dị, các quy luật di truyền, ứng dụng di truyền học nên có tính khái quát cao và có mối liên hệ với nhau. Mục đích của việc học tập không chỉ để giải thích bản chất và tính quy luật của các hiện tƣợng trong thế giới khách quan mà còn là để hành động hợp lý trong việc cải biến tự nhiên và xã hội, phục vụ lợi ích của con ngƣời. Đây cũng chính là điều kiện thuận lợi cho việc thiết kế các hoạt động dạy học tích cực nhằm rèn luyện kĩ năng cho học sinh, trong đó có kĩ năng hợp tác nhóm. Xuất phát từ những lí do trên, tôi lựa chọn đề tài “Rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh trong dạy học phần di truyền học - Sinh học 12 ”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Thiết kế quy trình và một số công cụ nhằm rèn luyện cho học sinh kĩ năng hợp tác nhóm trong dạy học phần di truyền học - Sinh học 12 3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tƣợng Kĩ năng hợp tác nhóm, quy trình và các công cụ rèn luyện kĩ năng hợp tác nhóm cho học sinh 1