Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy Lịch sử

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy Lịch sử

1. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử PHỊNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BUƠN ĐƠN TRƯỜNG THCS LÊ HỒNG PHONG NGƯỜI THỰC HIỆN: Lê Thị Hoà Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 1 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
2. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử MỤC LỤC TRANG Lời cảm ơn 2 Phiếu nhận xét, xếp loại SKKN 3 PHẦN MỞ ĐẦU Lý do chọn đề tài 5 Mục đích nghiên cứu đề tài 7 Phương pháp nghiên cứu 7 PHẦN NỘI DUNG Cơ sở lý luận của vấn đề 9 Cơ sở thực tiễn của vấn đề 10 Thực trạng của vấn đề 10 Các biện pháp để giải quyết vấn đề 9 Hiệu quả của SKKN 16 PHẦN KẾT LUẬN Kết luận 18 Bài học kinh nghiệm 19 Dự kiến về cải tiến cấu trúc thơi gian tới 19 Đề nghị, kiến nghị 19 Tài liệu tham khảo 21 Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 2 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
3. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử Lời cảm ơn! Trân trọng cảm ơn phòng Giáo dục huyện Buôn Đôn đã tổ chức viết Sáng kiến kinh nghiện để cho giáo viên có dịp nói lên những ý kiến tâm huyết của mình cũng như có dịp trao đổi học hỏi những kinh nghiệm cùng bạn bè, đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường THCS Lê Hồng Phong luôn tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành đề tài của mình. Chân thành cảm ơn các bạn bè đồng nghiệp giúp đỡ, gĩp ý để tôi hoàn thành đề tài của mình. Trong thời gian nghiên cứu và đưa ra những kinh nghiẹâm của mình chăc cũng còn có nhiều thiếu sót, Rất mong sự góp ý của quý cấp lãnh đạo để cho đề tài của tôi hoàn thiện và có tính khả thi cao hơn nữa. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 3 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
4. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử PHỊNG GD & ĐT BUƠN ĐƠN CỘNG HỒ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCSLê Hồng Phong Độc lập – Tự do – Hạnh phúc PHIẾU NHẬN XÉT, XẾP LOẠI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học mơn lịch sử Tác giả: Lê Thị Hồ Chức vụ: Dạy mơn lịch sử Bộ phận cơng tác: Tổ xã hội HỘI ĐỒNG KHGD TRƯỜNG Nhận xét: . . Xếp loại: . Ngày . tháng năm 2009 HĐKH TRƯỜNG PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BUƠN ĐƠN Nhận xét: . . Xếp loại: . Ngày . tháng năm 2009 TRƯỞNG PHỊNG Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 4 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
5. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1/ Lý do chọn đề tài: Cùng với sự phát triển của xã hội lồi người, cuộc cách mạng khoa học cơng nghệ như một luồng giĩ mới thổi vào và làm lay động nhiều lĩnh vực trong cuộc sống. Hơn bao giờ hết con người đang đứng trước những diễn biến thay đổi to lớn, phức tạp về lịch sử xã hội và khoa học- kỹ thuật. Nhiều mối quan hệ mâu thuẫn của thời đại cần được giải quyết trong đĩ cĩ mâu thuẫn yêu cầu ngành GD- ĐT nĩi chung và người thầy chúng ta nĩi riêng phải giải quyết ngay, đĩ là mâu thuẫn giữa quan hệ sức ép của khối lượng tri thức ngày càng tăng và sự tiếp nhận của con người cĩ giới hạn, bởi vì sự nhận thức của con người nĩi chung là tuyệt đối và khơng cĩ giới hạn song sự thu nhận, hiểu biết kiến thức của mỗi con người đều hữu hạn và tương đối. Nhiệm vụ trên đây đã đặt ra cho người giáo viên bên cạnh việc bồi dưỡng kiến thức chuyên mơn thì phải cải tiến phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới Như chúng ta đã biết, mơn lịch sử cĩ vị trí và ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên và từ đĩ xác định nhiệm vụ trong hiện tại cĩ thái độ đúng đối với sự phát triển hợp quy luật cuả tương lai. Như chúng ta thấy, con đường nhận thức ngắn nhất sẽ là con đường “Đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng” và phương tiện hết sức cần thiết để đi được trên “Con đường” nhận thức này chính là các “Dụng cụ trực quan”. Đặc biệt trong hướng dạy học mới hiện nay, “Hướng tích cực hố hoạt động học tập của học sinh”, yêu cầu người giáo viên phải biết tạo điều kiện cho học sinh tự tìm tịi, khai thác kiến thức, biết điều khiển hoạt động nhận thức của mình bằng các “Đồ dùng trực quan”, chính vì thế mà “Đồ dùng trực quan” đã trở thành một nhân tố khá quan trọng trong hoạt động dạy học, vì nĩ vừa là phương tiện giúp học sinh khai thác kiến thức, vừa là nguồn tri thức đa dạng, phong phú mà học sinh rất dễ nắm bắt. Chúng ta cũng biết, Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ 2 khố VIII đã nhấn mạnh: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD-ĐT khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy- học đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh ” Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 5 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
6. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử Trong việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích cực của học sinh cĩ ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì xét cho cùng cơng việc giáo dục phải được tiến hành trên cơ sở tự nhận thức,tự hành động. Giáo dục phải được thực hiện thơng qua hành động và hành động của bản thân (tư duy và thực tiễn). Vì vậy việc khơi dậy, phát triển ý thức, ý chí, năng lực, bồi dưỡng, rèn luyện phương pháp tự học là con đường phát triển tối ưu của giáo dục. Qua nhiều năm giảng dạy mơn lịch sử ở trường THCS đặc biệt là từ khi thực hiện thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học tơi nhận thấy đây là một vấn đề bổ ích về lí luận cũng như thực tiễn. Nĩ cĩ ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao chất lượng bộ mơn bởi vì đối tượng là học sinh THCS thì về mặt thể chất cũng như tinh thần, sự nhận thức, năng lực tư duy của các em đã phát triển ở mức độ cao hơn các em ở bậc tiểu học và các em ở lớp trên thì cao hơn các em ở lớp dưới. Nếu được khơi dậy đúng mức tính tích cực, sự chủ động trong học tập cũng như các hoạt động khác khơng những làm cho các em thu nhận được một lượng tri thức tốt nhất cho bản thân mà cịn là cơ sở vững chắc để các em bước vào bậc THPT – nơi mà các em sẽ phải cĩ năng lực tư duy và ý thức tự học cao hơn. Từ trước tới nay đã cĩ rất nhiều người đề cập đến vấn đề phát huy tích tính cực của học sinh trong học tập lịch sử từ bậc THCS đến đại học. Tuy nhiên những vấn đề mà các nhà nghiên cứu đưa ra chỉ áp dụng vào một bậc học cụ thể mà ít đi sâu vào một khối lớp cụ thể vi vậy trong khuơn khổ bài viết này tơi chỉ xin lưu ý đến một khía cạnh gắn liền với việc giảng dạy nhiều năm mơn lịch sử, đĩ là một số biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử với mục đích là gĩp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy mơn lịch sử ở trường THCS nơi tơi đang giảng dạy, đồng thời cũng là để trao đổi ,học tập kinh nghiệm của các thầy giáo,các đồng nghiệp nhằm nâng cao trình độ chuyên mơn cũng như phương pháp dạy học.Những vấn đề mà tơi nêu ra trên cơ sở được trang bị những kiến thức cơ bản nhất, phương pháp dạy học lịch sử cũng như việc sử dụng đồ dùng trực quan, thực nghiệm sư phạm ở trường THCS. Nếu thầy giáo chỉ làm chức năng truyền thụ kiến thức thì sẽ thực hiện phương châm “Thầy giáo là trung tâm’’ học sinh sẽ thụ động tiếp nhận kiến thức, sẽ học thuộc lịng những gì thầy giáo giảng và cho ghi cũng như trong sách đã viết. Đĩ chính là cách giảng dạy giáo điều, nhồi sọ biến giáo viên thành người thuyết trình, giảng giải và học sinh thụ động tiếp nhận những điều đã nghe, đã đọc. Cĩ nhà giáo dục đã gọi đĩ là cách “Nhai kiến thức rồi mớm cho học sinh”. Chúng ta đều biết rằng việc dạy học được tiến hành trong một quá trình thống nhất gồm hai khâu cĩ tác dụng tương hỗ nhau: giảng dạy và học tập. Cả việc giảng dạy và học tập đều là một quá trình nhận thức, tuân theo những quy luật nhận thức. Nhận thức trong dạy học được thể hiện trong hoạt động của giáo viên và học sinh đối với việc truyền thụ và tiếp thu một nội dung khoa học được quy định trong chương trình với những phương pháp dạy học thích hợp, những phương tiện hình thức cần thiết để đạt được kết quả nhất định đã đề ra. Từ lâu các nhà sư phạm đã nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Nhà giáo dục người Đức là Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 6 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
7. SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử Disterverg đã khẳng định đúng đắn rằng: “Người giáo viên tồi truyền đạt chân lí, người giáo viên giỏi dạy cách tìm ra chân lí”. Điều này cĩ nghĩa rằng người giáo viên khơng chỉ giới hạn cơng việc của mình ở việc đọc cho học sinh ghi chép những kiến thức cĩ sẵn, bắt các em học thuộc lịng rồi kiểm tra điều ghi nhớ của các em thu nhận được ở bài giảng của giáo viên hay trong sách giáo khoa. Điều quan trọng là giáo viên cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản (bao gồm kiến thức khoa học, sự hiểu biết về các quy luật, nguyên lí và các phương pháp nhận thức ) làm cơ sở định hướng cho việc tự khám phá các kiến thức mới, vận dụng vào học tập và cuộc sống. Vì vậy, việc cho các em quan sát đồ dùng trực quan rồi từ đĩ các em rút ra những nhận xét, tiếp thu tri thức, bồi dưỡng, rèn luyện về học tập là con đường phát triển tối ưu của giáo dục - đĩ chính là con đường lấy học sinh làm trung tâm, làm chủ thể của việc nhận thức với sự hướng dẫn, giáo dục tích cực cĩ hiệu quả của giáo viên, điều này được thực hiện trên cơ sở hoạt động tích cực, tự giác của học sinh. Đây là tính ưu việt của phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh được gọi là phương pháp dạy học mới để phân biệt với phương pháp dạy học cũ hay cịn gọi là kiểu dạy học truyền thống. Xuất phát từ tình hình thực tế đất nước, đặc biệt là trước cơng cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển như vũ bão, việc chỉnh lý chương trình giáo dục và thay đổi nội dung sách giáo khoa là một vấn đề rất cấp thiết và vơ cùng quan trọng. Chính vì lẽ đĩ mà “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nhằm để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và chương trình giáo dục đổi mới hiện nay, người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với hướng dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Một trong những phương pháp đặc trưng bộ mơn Lịch sử là phương pháp “Sử dụng dụng cụ trực quan” trong giảng dạy. Từ thực tế cho thấy chuẩn bị “Đồ dùng trực quan” làm dụng cụ trực quan là cơng tác rất khĩ khăn, rất cơng phu và rất tốn kém như: + Sử dụng “Đồ dùng trực quan” như thế nào để đảm bảo tính trực quan. + Sử dụng “Đồ dùng trực quan” như thế nào để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy Lịch sử lại là một vấn đề càng khĩ khăn hơn. Đĩ cũng chính là vấn đề của mỗi người giáo viên Lịch sử đã và đang quan tâm hiện nay, với hy vọng gĩp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ mơn lịch sử. Vì vậy mà trong bài viết này tơi xin trình bày: “Phương pháp sử dụng Đồ dùng trực quan trong giảng dạy Lịch sử” sẽ giúp cho việc dạy học theo phương pháp mới và việc thực hiện chương trình giáo dục mới sẽ đạt hiệu quả cao hơn như mong muốn. 2. Mục đích của việc nghiên cứu đề tài: Về lí luận và thực tiễn, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc sử dụng đồ dùng trực quan trong học tập mơn lịch sử là điều cần thiết và quan trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Đĩ chính là lí do chủ yếu để nghiên cứu vấn đề này. Nội dung gồm: a. Cơ sở lí luận của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy-học lịch sử Người thực hiện: Lê Thị Hịa Trang 7 Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong