Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh cho học sinh Tiểu học

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh cho học sinh Tiểu học

1. MỤC LỤC TRANG A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI . . 2 II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU . . 3 1/ Đối tượng nghiên cứu . 3 2/ Phạm vi nghiên cứu . 3 III. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3 IV. GIẢ THIẾT NGHIÊN CỨU . . . 4 V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . . 4 VI. ĐĨNG GĨP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 4 B. NỘI DUNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC 4 1/ Cơ sở lý luận . 4 2/ Cơ sở thực tiễn .5 II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ DẠY VÀ HỌC NGỮ ÂM Ở TRƯƠNG TIỂU HỌC HIỆN NAY . 6 1/ Các số liệu điều tra . 6 2/ Nhận định, đánh giá hiện trạng . 6 III. PHƯƠNG PHÁP DẠY NGỮ ÂM . 7 1/ Qui trình của bài dạy ngữ âm . 7 1.1. Presentation . 8 1.2. Practice . 8 1.3. Production . 9 2/ Bài dạy áp dụng . 12 2.1. Bài dạy 1 . 12 2.2. Bài dạy 2 . 15 IV. PHÂN TÍCH TỔNG HỢP, RÚT RA KẾT LUẬN KHOA HỌC 17 C. PHẦN KẾT LUẬN . . 18 D. KIẾN NGHỊ . 19 - 1 -
2. A. PhẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong bối cảnh hội nhập tồn cầu ngày càng sâu rộng hiện nay, Tiếng Anh là một ngơn ngữ quan trọng. Nĩ là chìa khĩa để giúp chúng ta tiếp cận được những tinh hoa, tiến bộ về văn hĩa, giáo dục, khoa học, kĩ thuật và rất nhiều lĩnh vực khác của nhân loại. Bởi vậy, nĩ là ngơn ngữ thứ hai, là mơn học bắt buộc của nhiều quốc gia trên tồn thế giới. Theo dự báo của các nhà phân tích, vào cuối thập kỷ này, hơn 1/3 dân số thế giới sẽ tham gia vào việc học tiếng Anh. Nhu cầu học tiếng Anh mang tính tồn cầu này đã cho thấy Tiếng Anh vơ cùng quan trọng và cần thiết đối với việc phát triển kinh tế và xã hội ở tầm cỡ quốc gia cũng như đối với mỗi cá nhân trong xã hội. Từ yêu cầu thực tế đĩ, mơn Tiếng Anh đã được đưa vào chương trình chính khĩa của mọi cấp học ở nước ta. Mục tiêu cuối cùng của việc dạy và học Tiếng Anh là học sinh cĩ thể giao tiếp được bằng tiếng Anh. Khả năng giao tiếp thể hiện trên hai bình diện: tiếp nhận (nghe và đọc) và sản sinh (nĩi và viết) ngơn ngữ. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu cuối cùng đĩ yếu tố đầu tiên học sinh cần nắm vững là ngữ âm (pronunciation). Ngữ âm được coi là một trong những yếu tố cơ sở của tất cả các ngơn ngữ trên thế giới. Nếu phát âm chính xác thì mọi kĩ năng như nghe, nĩi, đọc sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Ngược lại, nếu phát âm sai hoặc khơng rõ ràng sẽ làm cho người nghe hiểu nhầm hoặc thậm chí khơng hiểu ý của người nĩi. Xác định được tầm quan trọng đĩ nên việc dạy và học ngữ âm đã được đưa vào trong chương trình Tiếng Anh cấp tiểu học. Tuy nhiên đa số học sinh cịn ngỡ ngàng và gặp nhiều khĩ khăn khi phát âm và ghi nhớ các âm đã học, trong khi đĩ việc khai thác và sử dụng các tài liệu phục vụ cho việc giảng dạy của giáo viên và học tập ngữ âm của học sinh cịn hạn chế. So với chương trình Tiếng Anh cấp trung học phổ thơng và cấp THCS thì mơn Tiếng Anh với học sinh tiểu học cịn rất mới lạ, đặc biệt là ngữ âm. Mặc dù trong mỗi Unit đều cĩ dành 1 tiết để dạy ngữ âm. Tuy nhiên thời lượng 35 phút - 2 -
3. là quá ít ỏi mà phương pháp giảng dạy cịn chưa cụ thể điều đĩ giải thích tại sao hiệu quả của việc dạy và học ngữ âm chưa cao. Từ thực tế những năm tơi trực tiếp giảng dạy Tiếng Anh ở trường tiểu học, ngồi những phương pháp dạy ngữ âm tơi tiếp thu được từ các buổi tập huấn, tham dự các tiết dạy giáo viên giỏi, các tiết thao giảng, tơi luơn trăn trở tìm tịi cách thức giảng dạy làm sao cho phù hợp với đối tượng học sinh của mình, giúp các em khơng cịn cảm thấy khĩ khăn, nặng nề khi phát âm Tiếng Anh. . Từ ý nghĩ trên tơi đã tìm tịi và thực nghiệm trên lớp dạy của mình và nhận được kết quả như mong muốn. Chính vì vậy, tơi mạnh dạn đưa ra kinh nghiệm của mình về “Phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh cho học sinh tiểu học” để bạn bè và đồng nghiệp tham khảo. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1/ Đối tượng nghiên cứu. Trong sáng kiến kinh nghiệm này, tơi tập trung nghiên cứu các đối tượng sau: - Các em học sinh tiểu học lớp 4 và lớp 5 ở trường tiểu học tơi cơng tác. - Các bước tiến hành trong bài dạy ngữ âm Tiếng Anh. 2/ Phạm vi nghiên cứu. Trong điều kiện thời gian cho phép, tơi chỉ nghiên cứu vấn đề này trong các mặt sau: - Thực trạng phát âm Tiếng Anh của học sinh tiểu học. - Phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh - Bài dạy ngữ âm làm ví dụ. III. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Mục tiêu của nghiên cứu phương pháp dạy ngữ âm cho học sinh tiểu học là để nâng cao trình độ và năng lực sư phạm của người giáo viên Tiếng Anh, đồng thời gĩp phần giúp học sinh tiếp thu ngữ âm dễ dàng hơn. Do đĩ nhiệm vụ nghiên cứu cần thiết phải được đặt ra là: 1. Phát hiện thực trạng phát âm Tiếng Anh của học sinh trường tiểu học. 2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng phát âm Tiếng Anh chưa đạt chuẩn. - 3 -
4. 3. Phương pháp cụ thể để khắc phục tình trạng trên. 4. Các bài dạy ngữ âm làm ví dụ. 5. Các ý kiến đề xuất nhằm xây dựng và nâng cao năng lực phát âm Tiếng Anh. IV. GIẢ THIẾT NGHIÊN CỨU Tơi xin giả định rằng những phương pháp dạy ngữ âm của giáo viên cịn chưa đổi mới, mang tính rập khuơn, nặng về lý thuyết và nhẹ về thực hành. Nếu phương pháp mới này được các giáo viên áp dụng một cách sáng tạo cho từng đơn vị bài học và từng đối tượng học sinh cụ thể thì sẽ gĩp phần nâng cao năng lực phát âm cho học sinh, qua đĩ nâng cao chất lượng mơn Tiếng Anh nĩi riêng và chất lượng giáo dục nĩi chung, là cơ sở để đưa chất lượng đào tạo của nhà trường ngày càng tốt hơn. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Dự giờ thăm lớp, học hỏi từ đồng nghiệp và một số kinh nghiệm của bản thân. - Quan sát sự tiếp thu tri thức của học sinh trong quá trình giảng dạy. - Khảo sát năng lực phát âm của học sinh. - Nghiên cứu từ tài liệu giảng dạy, tài liệu sưu tầm và các nguồn tài liệu về phương pháp giảng dạy từ Internet. VI. ĐĨNG GĨP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI - Đề tài đã gĩp phần làm rõ hơn một số vấn đề lý luận và thực tiễn của việc dạy và học ngữ âm Tiếng Anh hiện nay. - Từ cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài đã cung cấp một số phương pháp dạy ngữ âm phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học, gĩp phần hồn thiện phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh cho học sinh nĩi chung. B. PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC 1/ Cơ sở lý luận Hiện nay ở Việt Nam học thêm một hay nhiều ngoại ngữ khác để sử dụng trong giao tiếp hàng ngày cũng như trong cơng việc đã trở nên rất quan trọng, - 4 -
5. đặc biệt là Tiếng Anh. Tiếng Anh được sử dụng khắp mọi nơi, mọi lúc. Từ những trẻ em chuyên bán sách báo cho khách du lịch cũng biết quảng cáo về những mặt hàng của mình bằng tiếng Anh đến những chuyên gia, những phiên dịch viên sử dụng tiếng Anh thành thạo. Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra là vì sao cĩ nhiều người học Tiếng Anh trong thời gian dài nhưng khi giao tiếp với người bản xứ thì họ lại khơng hiểu hoặc hiểu nhầm những gì chúng ta đang nĩi. Câu trả lời chính là do Ngữ Âm trong Tiếng Anh. Ngữ âm trong Tiếng Anh cĩ thể hiểu bao gồm các yếu tố: phát âm (phonology), trọng âm (stress), nhịp điệu (rhythm) và ngữ điệu (intonation). Theo nghiên cứu về ngữ âm cho thấy để quá trình giao tiếp thành cơng nhất thì cần đạt 4 tiêu chí: Phát âm tốt (Good pronunciation); Tốc độ tự nhiên (natural speech); Nhịp điệu tự nhiên (Natural Rhythm); Và Ngữ điệu tự nhiên (natural Intonation). Đạt được 4 tiêu chí chuẩn này là tham vọng của tất cả những người học Tiếng Anh. Tuy nhiên điều này nằm ngồi khả năng của người Việt Nam. Mặc dù chúng ta khơng thể nĩi Tiếng Anh như người bản ngữ nhưng chúng ta cĩ thể luyện tập để nĩi được một Tiếng Anh chấp nhận được: phát âm rõ ràng (clear pronunciation) nghĩa là khi chúng ta phát âm người nghe hiểu và phân biệt được với các âm khác. Xác định được tầm quan trọng của ngữ âm nĩi riêng và mơn Tiếng Anh nĩi chung, hiện nay Bộ Giáo dục và Đào tạo đang thực hiện Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 (phê duyệt theo Quyết định số 1400/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 30 tháng 9 năm 2008) nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho cán bộ giáo viên Tiếng Anh trong cả nước. 2/ Cơ sở thực tiễn Việc tổ chức dạy học Tiếng Anh ở bậc tiểu học nhằm đáp ứng nhu cầu được học ngoại ngữ của học sinh tiểu học phù hợp với yêu cầu phát triển của giáo dục. Mặt khác, giúp học sinh cĩ được lượng kiến thức Tiếng Anh nhất định để cĩ thể học tốt Tiếng Anh khi lên cấp 2. Tuy nhiên khi mới bắt đầu dạy Tiếng Anh trong trường tiểu học, qua bài kiểm tra khảo sát đầu năm mơn Tiếng Anh của học sinh tơi nhận thấy lực học - 5 -
6. của các em yếu quá nhiều, các em ngại nĩi tiếng Anh, ngại phát âm, khơng tập trung trong quá trình học ngữ âm, cũng như quá khĩ khăn trong việc viết hay miêu tả một vấn đề nào đĩ cho dù vấn đề đĩ rất đơn giản. Bên cạnh đĩ số lượng lớp học lại đơng nên trong quá trình dạy giáo viên khơng thể bao quát và hỗ trợ kịp thời các em. Cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy cho các em cũng chưa được đầu tư đầy đủ như tự điển, sách báo, băng đĩa, đài cát sét, máy chiếu v.v. Hầu như các em khơng được tiếp xúc với người bản xứ nên cũng gây ít nhiều hạn chế trong việc phản ứng với Tiếng Anh, các em gặp rất nhiều khĩ khăn khi phát âm cũng như phân biệt các âm gần giống nhau khi nghe giáo viên nĩi. Từ thực tế trên bản thân tơi thiết nghĩ cĩ một phương pháp giúp học sinh của mình học ngữ âm nhanh và dễ dàng hơn là vơ cùng cần thiết, nên tơi đã học hỏi, sưu tầm và sáng tạo ra phương pháp dạy ngữ âm Tiếng Anh cho học sinh tiểu học. II. THỰC TRẠNG PHÁT ÂM CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC. 1/ Các số liệu điều tra. Để cĩ biện pháp, phương pháp dạy học sinh cách phát âm tốt, khắc phục sai sĩt tơi đã tiến hành khảo sát năng lực phát âm của các em lớp 4 và lớp 5 từ đầu năm học 2012 - 2013 và thu được kết quả như sau: Tổng Giỏi Khá TB Yếu Khối số HS SL % SL % SL % SL % 4 20 2 10 4 20 9 45 5 25 5 27 2 7 8 30 10 37 7 26 2/ Nhận định đánh giá hiện trạng Ưu điểm: - Theo nghiên cứu của các nhà khoa học thì học ngoại ngữ ở lứa tuổi càng sớm thì hiệu quả càng cao. Vì vậy, lứa tuổi học sinh tiểu học là đối tượng cĩ lợi thế khi học Tiếng Anh so với THCS và THPT đặc biệt là ngữ âm. - Trên thực tế giảng dạy ở trường tiểu học tơi nhận thấy rất nhiều em học sinh cĩ khả năng phát âm tốt, cĩ niềm hăng say với học Tiếng Anh và đặc biệt là - 6 -
7. do lần đầu tiên được học mơn Tiếng Anh nên các em chưa bị ảnh hưởng bởi cách đọc sai từ những lớp trước như học sinh THCS. Bởi vậy việc tiếp thu âm mới và chuẩn trở nên dễ dàng hơn. Hạn chế: - Tuy nhiên ngữ âm luơn là một lĩnh vực khĩ cho tất cả mọi học sinh. Các em đều gặp rất nhiều khĩ khăn khi học ngữ âm, đặc biệt là cách phát âm những âm cuối khĩ như /s/ hay /z/, /t/ hay /d/; /∫/ hay /s/ . Một số em thường đọc luốt mất những âm này khi chúng ở cuối từ. - Cĩ rất nhiều cặp âm trong Tiếng Anh cĩ cách phát âm gần giống nhau (minimal pairs), khơng những học sinh mà ngay cả giáo viên nếu khơng chú ý cũng khơng phân biệt được và phát âm chính xác chúng, chẳng hạn như các âm: /i/ hay /I/, /e/ hay /ỉ/, /ð / hay /θ / Nguyên nhân: Cĩ rất nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế này. Trước hết, phải nhận thấy rằng đối với học sinh tiểu học hệ thống phiên âm Tiếng Anh quá mới lạ và phức tạp. Trong Tiếng Việt, chỉ cần học thuộc bảng chữ cái là cơ bản học sinh cĩ thể phát âm được tất cả các từ nhưng trong Tiếng Anh cĩ rất ít mối liên hệ giữa bảng chữ cái và cách phiên âm. Chỉ cĩ 26 chữ cái nhưng trong khi đĩ lại cĩ tới 44 âm gồm cả nguyên âm và phụ âm. Một chữ cái cĩ thể được đọc bằng 2 âm (th: /θ/hoặc /ð/). Ngược lại nhiều từ cĩ thể phát cùng âm giống nhau (phone / fun / laugh ). Bên cạnh đĩ, một vài âm trong Tiếng Anh khơng tồn tại trong tiếng việt nên học sinh gặp rất nhiều khĩ khăn khi phát những âm này. Khi gặp khĩ khăn, học sinh ngại phát âm vì sợ sai dẫn đến ngại đọc, ngại nĩi; càng ít đọc, ít nĩi thì càng đọc sai, nĩi sai. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY NGỮ ÂM 1. Quy trình của bài dạy ngữ âm Một giờ học ngữ âm sẽ thực sự hiệu quả nếu giáo viên thực hiện theo quy trình dạy rõ ràng, cụ thể làm cho các âm tiết trở nên dễ dàng tiếp nhận đối với học sinh. Bởi vậy, một bài dạy ngữ âm nên chia thành 3 phần như sau: - 7 -