Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Vẽ trang trí

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Vẽ trang trí

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANG TRÍ PHẦN MỞ ĐẦU I/ BỐI CẢNH CỦA ĐỀ TÀI: Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục và đào tạo nổ lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong hoạt động học tập thì phương pháp dạy học được xem như là cách thức hoạt động của giáo viên trong việc chỉ đạo, tổ chức các hoạt động học tập nhằm giúp học sinh chủ động đạt các mục tiêu dạy học. Với mục tiêu chung và chương trình cụ thể, dạy học mĩ thuật ở THCS không chỉ là vẽ mà lấy hoạt động mĩ thuật để nâng cao hiểu biết cho học sinh giúp các em có thêm kiến thức, kỷ năng trong quá trình hoàn thiện nhân cách Đức - Trí - Thể - Mĩ. Vì vậy dạy học mĩ thuật ở bậc THCS tập trung vào 4 phân môn: + Thường thức mĩ thuật. + Vẽ theo mẫu. + Vẽ trang trí. + Vẽ tranh. Để nâng cao hiệu quả dạy học các phân môn mĩ thuật nói trên, ngoài những kiến thức cơ bản, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, khả năng sư phạm người giáo viên giảng dạy mĩ thuật cần phải biết vận dụng khoa học, linh hoạt những phương pháp dạy học của các phân môn mĩ thuật. II/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy có nhiều giáo viên chưa thực sự giác ngộ ý nghĩa việc đổi mới phương pháp dạy học, còn thói quen dạy học theo kiểu truyền đạt kiến thức sách vở một chiều, HS tiếp thu bài một cách thụ động. Đó là cách dạy học đơn thuần là HS nghe, nhìn, quan sát trên đồ dùng dạy học qua từng bước hướng dẫn của GV trước khi bắt tay vào bài vẽ một cách thụ động
2. - Không ít giáo viên dạy mĩ thuật theo kiểu chuyên nghiệp: dạy kĩ thuật vẽ là chủ yếu, chưa chú ý đến mục tiêu là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh nên sinh chưa thực sự phát huy khả năng độc lập suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo của học - Từ những thực tế trên tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số phương pháp nâng cao hiệu quả dạy học phân môn vẽ trang trí để viết sáng kiến kinh nghiệm hi vọng góp một phần cùng quý thầy cô tìm ra những phương pháp tối ưu nhất để giảng dạy phân môn vẽ trang trí có hiệu quả nhất. III PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: * Phạm vi áp dụng đề tài : cho phân môn vẽ trang trí từ lờp 6 đến lớp 9 của môn Mĩ thuật ở trường THCS * Giới hạn lĩnh vực và đối tượng nghiên cứu : đổi mới một số phương pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn vẽ trang trí ở bậc THCS IV/ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Trong các năm qua, những thay đổi trong cách dạy học của GV còn rất chậm với nhiều khó khăn. Có một lí do là GV sẽ rất khó thay đổi cách dạy học khi đã trở thành thói quen vì vậy dẫn đến tình trạng HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không phát huy được tính tích cực, độc lập sáng tạo của HS Vì vậy mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là việc ghi nhận và đút kết những kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy cho bản thân và đồng nghiệp để cùng nhau tham khảo, tìm ra những giải pháp tốt nhất, có hiệu quả nhất phục vụ cho phương pháp, công tác giảng dạy chuyên môn V/ ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU: * Sơ lược những điểm mới cơ bản nhất trong kết quả nghiên cứu: - Việc áp dụng tốt các phương pháp dạy học tích cực là tích hợp toàn diện và mọi phương pháp đều hướng tới phát huy tính tích cực trong học tập của HS - Phát huy tính tích cực , độc lập suy nghĩ, sáng tạo thông qua việc HS được tham gia vào các hoạt động học tập để lĩnh hội kiến thức. * Khẳng định tính sáng tạo và khoa học vào thực tiễn của vấn đề:
3. - Để nâng cao hiệu quả dạy học trong phân môn vẽ trang trí, ngoài những kiến thức về lí thuyết và thực hành GVcần phải vận dụng khoa học, hợp lí, tích cực các phương pháp dạy học nhằm đạt được mục tiêu của bài học - HS nắm được kiến thức cơ bản về trang trí mới phát huy và nâng cao năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ vốn có trong mỗi con người PHẦN NỘI DUNG I/ CƠ SỞ LÍ LUẬN: Nghệ thuật trang trí là một phần không thể thiếu trong việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh nói chung và chương trình mĩ thuật bậc THCS nói riêng. Đối với người dạy và người học cần phải nắm vững kiến thức cơ bản về trang trí mới phát huy và nâng cao được năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ vốn có trong mỗi người và uốn nắn được thị hiếu cho đúng hướng Để nâng cao hiệu quả dạy học phân môn vẽ trang trí, ngoài những kiến thức cần thiết về mặt lý thuyết và một số kỹ năng thực hành, người giáo viên giảng dạy cần phải biết vận dụng khoa học, linh hoạt những phương pháp dạy học phù hợp với phân môn trang trí II/THỰC TRẠNG CỦA VẦN ĐỀ: - Tình trạng dạy học thầy đọc, trò chép hoặc giảng giải xen kẽ vấn đáp, giải thích minh họa bằng tranh, dẫn đến học sinh vẫn quen lối học thụ động, gây khó khăn cho việc áp dụng lối dạy hoạt động tích cực. - Nhiều giáo viên còn lúng túng, thiếu những phương pháp mẫu cụ thể để tham khảo, học tập vận dụng phương pháp dạy học tích cực. - Việc kiểm tra thi cử vẫn theo lối cũ, chưa khuyến khích cách học tự học, tự tìm tòi, sáng tạo. - Phương tiện, thiết bị dạy học môn mĩ thuật còn chưa đáp ứng đủ chương trình. - Không ít giáo viên dạy mĩ thuật theo kiểu chuyên nghiệp: dạy kĩ thuật vẽ là chủ yếu, chưa chú ý đến mục tiêu là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh nên sinh chưa thực sự phát huy khả năng độc lập suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo của học III/ CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
4. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ PHÁP HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH 1/ Phương pháp quan sát: -Phương pháp quan sát là thông qua việc ngắm nhìn, tìm hiểu đối tượng để phân tích, so sánh về: Cấu trúc, màu sắc tỉ lệ, hình ảnh của mẫu. Giúp HS biết và cảm nhận vẻ đẹp của đối tượng,làm cơ sở thực hiện bài vẽ Nhưng thực tế khi vận dụng phương pháp này vào tiết dạy đa số HS rất lười quan sát hoặc nếu có thì quan sát không có định hướng rõ ràng lầm tưởng với cách nhìn đơn thuần, dẫn đến hiểu đối tượng một cách hời hợt, không tập trung, thiếu sự phân tích, so sánh Do đó khi áp dụng phương pháp này GV cần lưu ý: - Giới hạn nội dung quan sát - Định hướng rõ vấn đề và phân tích so sánh - Tập trung sự chú ý của HS vào đối tượng quan sát. - Lập kế hoạch cẩn thận cho tình huống quan sát - Phương pháp quan sát thường được áp dụng trong hoạt động quan sát nhận xét, giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát phân tích nhận xét các tư liệu tham khảo cho bài học như tranh ảnh từ sách báo, bài vẽ trang trí của hoạ sĩ hoặc của học sinh. Cuối tiết học giáo viên cùng học sinh thực hiện hoạt động quan sát nhận xét để đánh giá kết quả của bài học, từ đó học sinh có thể rút kinh nghiệm cho bài học sau. 2/ Phương pháp trực quan. Dạy mĩ thuật chủ yếu là bằng đồ dùng dạy học. Dạy trên những gì học sinh nhìn thấy. Vì vậy khi dạy học môn vẽ trang trí giáo viên cần phải lựa chọn đồ dùng dạy học rõ nội dung, có tính thẩm mĩ, khuôn khổ hợp lý để học sinh dễ quan sát. - Dạy học bằng đồ dùng dạy học giúp học sinh lĩnh hội tri thức nhanh, nhớ lâu và hứng thú hơn. Song trên thực tế, một số giáo viên dạy mĩ thuật ở trường THCS còn bộc lộ những số thiếu sót sau: + Chưa khai thác hết lợi thế của đồ dùng dạy học. + Sử dụng đồ dùng dạy học chưa có trọng tâm, chưa thực sự chú ý đến tính thẩm mĩ của nó: chưa chọn lọc được mẫu đẹp về hình về cấu trúc và màu sắc
5. + Trình bày đồ dùng dạy học chưa khoa học. + Ít sử dụng kết quả học tập của học sinh làm đồ dùng dạy học. * Để sử dụng đồ dùng dạy học mĩ thuật ở THCS có hiệu quả, giáo viên cần phải chú ý: + Lựa chọn ĐDDH phù hợp với nội dung + Đồ dùng trực quan phải đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, đa dạng phong phú, hấp dẫn. + Trình bày theo trình tự bài giảng để học sinh theo dõi từng phần của nội dung. + Sau khi giới thiệu đồ dùng dạy học theo từng nội dung, giáo viên phải cất đi để học sinh tập trung vào nội dung khác. Cuối cùng trình bày tổng thể để chốt lại nội dung tổng quát của bài dạy. + Cần phải chú ý tới vị trí trình bày đồ dùng dạy học. VD: Bài 15: Vẽ trang trí: Tạo dáng và trang trí mặt nạ Mục tiêu: HS hiểu được cách tạo dáng và trang rí mặt nạ. Trang trí được mặt nạ theo ý thích, kiểu dáng phong phú, màu sắc hấp dẫn GV sử dụng đồ dùng trực quan để HS thấy được sự đa dạng phong phú và độc đáo của mặt nạ được trang trí. Có nhiều loại mặt nạ ( Mặt nạ dạng hình mặt người, mặt nạ dạng hình con vật, ) với nhiều hình dạng ( dạng vuông, tròn, ovan, thể hiện các đặc điểm khác nhau như: hiền lành, dữ tợn hung ác hay vui tính hài hước, ) .Từ những gợi ý của đồ dùng trực quan giúp HS hình dung được yêu cầu của bài học, hứng thú hơn trong quá trình học tập, từ đó nảy sinh ra nhiều ý tưởngvà sáng tạo trong bài thực hành. -Giáo viên cần có kế hoạch sưu tầm bài vẽ trang trí của học sinh để làm tư liệu giảng dạy. Sau khi có tư liệu, cần phân loại từng bài dạy sao cho sát đối tượng, đúng với nội dung yêu cầu của từng bài dạy. Chính những bài vẽ của học sinh mới là là minh chứng sinh động cho bài dạy, bởi chúng sát nội dung, yêu cầu bài học, phù hợp với khả năng học sinh, vì vậy có tác dụng khích lệ động viên các em học tập. 3/ Phương pháp vấn đáp: GV sử dụng hệ thống câu hỏi để thực hiện trao đổi, gợi mở cho HS về nội dung nhằm khai thác một nội dung,một vấn đề nào đó của bài học. Tạo điều kiện cho HS bộc lộ những hiểu biết về đối tượng. Suy nghĩ, tìm tòi và giải quyết được bài tập nâng cao chất lượng bài vẽ bằng khả năng của mình
6. Một số GV còn hạn chế trong phương pháp này như: - Sử dụng câu hỏi quá đơn giản, công thức hoặc không rõ ràng gây ức chế cho Hs, giảm tính hấp dẫn. - HS còn e ngại sự góp ý gợi mở vì sợ phải sửa chữa bài vẽ hoặc còn tâm lí ỷ lại chờ GV hơi mới pháp biểu ý kiến - HS tiếp thu gợi mở thụ động nên dễ vận dụng bài học một cách máy móc Do đó khi áp dụng phương pháp này GV cần lưu ý: - Xây dựng hệ thống câu hỏi rõ ràng mạch lạc, dễ hiểu, bám sát nội dung bài học, phù hợp với nhiều đối tượng HS - Thay đổi hình thức câu hỏi (nêu trực tiếp, gián tiếp hoặc bằng hình thức đố vui ) để tạo sự hấp dẫn cho HS - Có thái độ cởi mở, gần gũi trong quá trình trao đổi với HS - Câu hỏi gợi mở mang tính động viên khích lệ HS,tuyệt đối không mang tính phủ định hay áp đặt - Gợi mở để HS nhận thấy vẻ đẹp của đối tượng và mong muốn thể hiện cái đẹp vào bài vẽ *4/Phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp phân tích. Các bài học của phân môn vẽ trang trí thường không nặng về lý thuyết nhưng yêu cầu của phân môn là phải giúp cho các em khắc sâu kiến thức, nhớ lâu. Vì vậy phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp phân tích là một giải pháp phù hợp trong việc dạy học phân môn vẽ trang trí. Tuy không có điều kiện tiếp xúc trực tiếp những công trình, sản phẩm, nhưng thông qua tranh ảnh, bài vẽ trang trí và được phân tích cụ thể học sinh sẽ tiếp thu nội dung kiến thức bài học một cách dễ dàng hơn. Ví dụ: Hướng dẫn học sinh sử dụng hình mảng, đường nét: Phải dứt khoát mới tạo nên bố cục chặt chẽ.