Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp học sinh chọn cho mình một nghề trong trong lai

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp học sinh chọn cho mình một nghề trong trong lai

1. I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc này đó là con người, là nguồn lực người Việt Nam được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao. Việc này cần được bắt đầu từ các trường phổ thông, mà trước hết là các nhà trường cần xác định được đối với người học đầu ra cần đạt được những gì ? Từ đó đào tạo học sinh phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, các trường phổ thông không những chỉ cung cấp cho các em những kiến thức về các bộ môn văn hóa ( toán , lý, sử, văn ) mà còn phải cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản về chọn nghề trong tương lai. Dưới sự phát triển nhanh, mạnh với tốc độ mang tính bùng nổ của khoa học công nghệ thì thế giới nghề nghiệp vô cùng phong phú. Nhưng hoạt động giáo dục hướng nghiệp còn rất mới lạ trong chương trình phổ thông, giáo viên chưa đào tạo trong hệ thống sư phạm. Mặc dù hiện nay hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh đã được đưa vào chương trình phổ thông, nhưng thực tế nhiều nơi chỉ dạy qua loa, có nơi mới bắt tay vào làm còn nhiều lúng túng, vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Do đó, cuối cấp học, nhiều học sinh luôn đứng trước giữa các ngã rẽ, không biết mình nên chọn ngành gì, thạm chí có rất nhiều học sinh không hề ý thức được mình sẽ làm gì trong tương lai. Mặc dù ngày càng có nhiều chương trình tư vấn tuyển sinh nhưng nhiều học sinh lớp 12 vẫn không thể định được hướng cho mình. Vì vậy, để góp một phần nhỏ vào việc hướng nghiệp cho học sinh tôi xin trình bày một số giải pháp giúp học sinh chọn cho mình một nghề trong trong lai - 1 -
2. II.CƠ SỞ LÝ LUẬN: 1. Vì sao phải chọn nghề: - Nghề nghiệp là sản phẩm của xã hội loài người khi đã phát triển tới một giai đoạn nhất định. Nghề nghiệp ra đời cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất, nền kinh tế tăng trưởng, khi có sự phân công trong xã hội. - Nghề là hình thức hoạt động mà con người theo đuổi trong suốt cả cuộc đời. Bởi vì, qua cuộc sống gia đình, qua vui chơi giải trí, qua bè bạn, con người có thể cảm nhận được niềm hạnh phúc. Nhưng vẫn không thể thiếu được hạnh phúc trong nghề nghiệp, bởi hạnh phúc ấy không chỉ bó hẹp ở một người hoặc một số ít người, mà nó thuộc hạnh phúc chung cả cộng đồng. Vì vậy, lí tưởng tương lai của con người trước hết biểu hiện ở lí tưởng nghề nghiệp. Đối với học sinh nói riêng và thanh niên nói chung chuẩn bị vào đời, lí tưởng nghề nghiệp cần sớm được hình thành bởi: “ Chọn nghề là chọn cuộc đời ” 2. Vậy chọn nghề là gì ? - Cùng với sự phát triển kinh tế, khoa học và công nghệ như vũ vũ bão, sự phân công xã hội ngày càng nhỏ, chuyên sâu, thế giới nghề nghiệp nagfy càng phong phú và đa dạng. Nhưng mỗi người chỉ có thể lựa chọn một nghề phù hợp nhất với mình. Vì vậy, đối với học sinh cũng chỉ chọn cho mình một nghề trong tương lai. Công việc này đòi hỏi các em phải có những hiểu biết nhất định về nghề và dựa trên cơ sở năng lực cxuar bản thân, sở thích, hứng thú và nhu cầu của thị trường lao động để tiến hành lựa chọn. - Quá trình chọn nghề phải xuất phát từ sự nhìn nhận, đánh giá về nghề, sau đó căn cứ vào hứng thú, sở trường của bản thân mà tự xác định một trong những nghề hiện có trong xã hội. Có thể: con người lựa chọn nghề nghiệp cho mình; hoặc nghề nghiệp lựa chọn đối tượng cho chính nó. Trong quá trình lựa chọn nà, yếu tố tự giác là điều quan trọng hàng đầu, bởi đó là nguồn hạnh phúc và sự hoàn mĩ của mỗi cá nhân chúng ta. - 2 -
3. Tuyệt đối không nên chọn nghề khi ta chưa phân tích hết các yếu tố hoặc chọn theo cảm tính và theo bạn bè. Do đó, công tác giáo dục hướng nghiệp để phát hiện và bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách nghề nghiệp cho học sinh, giúp các em biết được khả năng của mình, hiểu yêu cầu của là cần thiết. Thông qua hoạt động giáo dục hướng nghiệp, giáo viên giúp học sinh điều chỉnh động cơ chọn nghề, trên cơ sở đó các em định hướng đi vào lĩnh vực sản xuất mà xã hội đang có nhu cầu nhân lực. Để từ đó các em chọn cho mình một nghề thích hợp trong tương lai. 3. Chọn nghề như thế nào ? Chúng ta điều biết rằng, một nguyên tắt sống trong xã hội hiện nay, để trụ vững ở cuộc đời, con người phải chọn cho mình một nghề phù hợp. Để chọn được nghề phù hợp, trước hết phải tìm hiểu về sự phù hợp nghề tức là sự hòa hợp, sự ăn khớp, sự tương xứng trong cặp “ Con người và nghề nghiệp ”, nghĩa là sự phù hợp qua lại giữa con người cụ thể với công việc, với hoạt động nghề nghiệp của mỗi con người. Trong điều kiện kinh tế hội nhập, xã hội được cải thiện và khoa học công nghệ phát triển như vũ bão, số lượng nghề ngày càng tăng. Con người không dễ dàng lựa chọn được một nghề nhất định trong biển nghề mênh mông ấy. Tuy nhiên mọi sự lựa chọn đều nhằm mục đích thành công. Bởi vì chọn nghề thành công chẳng những giúp học sinh nhiều điều như có công ăn việc làm, có thu nhập cao, có đời sống ổn định trong tương lai, mà còn giúp các em phát triển tài năng, hoàn thiện nhân cách, đóng góp công sức xây dựng và phát triển xã hội, thể hiện giá trị cuộc đời. Thật vậy, bất kỳ một con người nào cũng có những phẩm chất đặc trưng riêng, những đặc điểm cá nhân xác định. Vì vậy một học sinh cần phải dựa vào đặc điểm, nhân cách và tâm sinh lý với yêu cầu của nghề đề ra đối với người lao động mà chọn cho mình một hướng đi đúng đắn nhất. khi chọn nghề cho các em học sinh cần dựa vào những biểu hiện sau: - 3 -
4. - Một là dựa vào những phẩm chất nghề nghiệp quan trọng nhất của con người như: Năng lực, tri thức, kĩ năng, sở thích đối với các hoạt động nghề cụ thể. - Hai là: sự thỏa mãn do lao động trong nghề đưa lại. - Ba là giá trị bản thân. Những sản phẩm lao động nghề nghiệp đó có thể hiện sự trí tuệ, tài hoa và những nét tính cách của người đó hay không ? - Bốn là có phù hợp với các em học sinh hay không ? VÍ dụ: • Nếu học sinh có biểu hiện về sức khỏe không tốt hoặc không có những phẩm chất nghề nghiệp, năng lực chuyên môn thì giáo viên nên khuyên các em chọn nghề khác và nhẹ nhàng khuyên: “ Nghề này không phù hợp với em, em không thể trở thành chuyên gia giỏi khi chọn nghề này ”. • Nếu học sinh có những năng lực sở thích nhưng không thể hiện rõ ràng, không say mê, gắn bó với nghề đó thì giáo viên nên khuyên: “ Em có thể chọn nghề này và cũng có thể em sẽ trở thành một chuyên gia giỏi ”. • Nếu học sinh có khả năng phù hợp như: thể hiện hứng thú, ham thích thì giáo viên có thể khuyên: Em có thể chọn nghề đó và rất có thể trở thành một chuyên gia giỏi ”. • Nếu học sinh có năng lực tốt và bộc lộ quyết tấm thì giáo viên có thể khuyên: Chính trong lĩnh vực hoạt động này, em sẽ trở thành một chuyên gia giỏi ” Đồng thời để hướng nghiệp và các em chọn nghề phù hợp với khả năng của mình thì giáo viên phải cho các em trả lời một số cảu hỏi sau: - Em có năng lực gì? - Sở trường của em là giỏi môn nào ? - Em thích nhất nghề gì? hãy kể tên nghề nào mà em thích. - Em có thể làm nghề gì ? - Em cần phải làm nghề gì? - Những hình thức em dùng để tìm hiểu nghề định lựa chọn cho mình. - 4 -
5. Tóm lại: Khi hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông cần phải nhằm mục đích bồi dưỡng, hướng dãn việc chọn nghề của học sinh cho phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội, đồng thời phải phù hợp với năng khiếu cá nhân của học sinh đó. III. ĐỀ XUẤT: 1. Tình hình hướng nghiệp nghề cho học sinh hiện nay: - Ðã nhiều năm qua dạy nghề hướng nghiệp với học sinh THCS và THPT đã được bộ Giáo dục chú trọng và đặc biệt là chương trình phân ban đã đưa môn nghề và chính khóa và bắt buộc và thêm một môn hướng nghiệp. Song tới nay, bên cạnh số lượng học sinh học nghề tăng nhanh hằng năm thì chất lượng và hiệu quả dạy nghề hướng nghiệp trong các trường phổ thông vẫn là điều mà chúng ta cần trăn trở. - Học nghề cốt chỉ để được cộng điểm thi tốt nghiệp. Ðó là một thực tế hiện nay với các trường THCS và THPT. Nói điều này để thấy rằng, con số học sinh được cấp chứng chỉ học nghề tăng hằng năm không còn mấy ý nghĩa. Ðây là thực trạng đáng buồn với dạy nghề, hướng nghiệp. Nhiều ý kiến của các thầy giáo, cô giáo cho rằng: Hiệu quả dạy nghề còn quá thấp chỉ vì chương trình không được đổi mới, phù hợp các đối tượng học sinh từng khu vực. Thậm chí hiện nay có một số phòng giáo dục đã bỏ luôn môn nghề cho học sinh khối 9 - Vì không có biên chế giáo viên dạy nghề, hướng nghiệp phổ thông chuyên trách, các trường phải tự thu xếp giáo viên dạy tư vấn hướng nghiệp dạy nghề. Trường nào giáo viên dạy vật lý kiêm dạy nghề điện dân dụng, giáo viên sinh vật kiêm dạy làm vườn, cắt may thì còn khả dĩ, ngược lại thì thầy ngán, trò ngán và đương nhiên mọi việc dạy và học nghề, hướng nghiệp cốt chỉ để cho có. Ðã có không ít các thầy giáo, cô giáo chẳng ngần ngại gì khi nói ra cái điều xem như là mặt trái của học nghề phổ thông rằng: Dạy nghề mang nặng tính hình thức, song cái chính là học sinh được cấp chứng chỉ học nghề phổ thông sẽ được cộng từ một đến hai điểm cho kỳ thi tốt nghiệp. Vì vậy phải động viên để các em tham gia học nghề phổ thông. Thế là học nghề trở thành cứu cánh cho các trò học lực yếu. - 5 -
6. - Hiện nay Bộ giáo dục đã đưa nghề vào chính khóa và thêm môn hướng nghiệp cho học sinh khối 10 và khối 11, nhưng Bộ quên một điều các trường chưa có giáo viên hướng nghiệp được đào tạo chính khóa mà vào tháng 7 hàng năm được tập huấn thay sách một tuần. Khối 12 hàng năm nhà trường tổ chức hướng nghiệp cao nhất 3 lần; Không có người tư vấn, hướng dẫn, học sinh chỉ còn biết nhờ cậy vào sách vở, tài liệu. Nhưng thử nhìn vào tài liệu hướng dẫn tuyển sinh của Bộ GD-ĐT ? Thật sơ sài, năm nào cũng chỉ xoay quanh những thông tin về mã trường, môn thi, chỉ tiêu tuyển sinh mà thiếu hẳn phần giới thiệu sâu về từng ngành học, những yêu cầu của ngành học đó để học sinh cân nhắc, lựa chọn. Cũng do thiếu thông tin, mà khâu đào tạo và sử dụng không gặp được nhau. Cụ thể như có một số ngành đang có nhu cầu lớn về nhân lực như chế biến lâm sản, thủy sản, kinh doanh nông nghiệp, thổ nhưỡng nhưng rất hiếm học sinh đăng ký theo học. Các công ty cần nhân lực phải đặt hàng với các trường theo hình thức đào tạo theo địa chỉ, nhưng vì không có thông tin nên học sinh không biết để dự thi. Ngoài ra còn một thực trạng nữa là nhiều học sinh không đánh giá được năng lực học tập của mình, có nhiều em đặt nguyện vọng của mình quá lệch so với kết quả học tập. Học sinh luôn chọn nghề theo cảm tính, những ngành nghề được ưa chuộng, chạy theo thời thượng Các em luôn thiếu hiểu biết về nghề nghiệp, định hướng theo bạn bè, yêu cầu của cha mẹ hoặc dư luận xã hội, theo kiểu "nhất bách khoa, nhì sư phạm, tạm được ngành y, không thì ngành dược" Các em thậm chí không đánh giá được năng lực học tập của mình trong quá trình chọn nghề. Có học sinh điểm tổng kết môn Lý chỉ 5,0 nhưng lại chọn thi sư phạm Lý bởi suy nghĩ " học sư phạm không tốn tiền, lại thỏa mãn được ước mơ làm thầy giáo". Em khác dù điểm tổng kết các môn dưới trung bình, thậm chí chỉ có 3,5 nhưng vẫn nghiễm nhiên chọn thi vào Trường ĐH Kinh tế, đơn giản chỉ vì lý do "em thích được trở thành một nhà kinh tế"; ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP Hồ Chí Minh vì: "Em thích học xa nhà, thích được học các môn xã hội vì biết đâu em sẽ trở thành nhà báo giỏi". Đặc biệt có em tưởng chừng như sẽ bị cấm thi tốt - 6 -