Sáng kiến kinh nghiệm Công nghệ thông tin hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Công nghệ thông tin hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học

1. Phßng gi¸o dôc thµnh phè Hµ §«ng S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tªn ®Ò tµi : C«ng nghÖ th«ng tin hç trî ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc T¸c gi¶ : NguyÔn Kim Hoa §¬n vÞ : Tr­êng tiÓu häc NguyÔn Tr·i Thµnh Phè Hµ ®«ng - Hµ T©y N¨m häc : 2008 - 2009 1
2. Phßng gi¸o dôc thµnh phè Hµ §«ng S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tªn ®Ò tµi : C«ng nghÖ th«ng tin hç trî ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc T¸c gi¶ : NguyÔn Kim Hoa §¬n vÞ : Tr­êng tiÓu häc NguyÔn Tr·i Thµnh Phè Hµ ®«ng - Hµ néi N¨m häc : 2008 - 2009 2
3. Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - tù do - H¹nh phóc S¬ yÕu lý lÞch Hä vµ tªn : NguyÔn Kim Hoa Sinh ngµy : 05 th¸ng 2 n¨m 1971 N¨m vµo ngµnh : 1994 Ngµy vµo §¶ng : 28 th¸ng 7 n¨m 2001 §¬n vÞ c«ng t¸c : Tr­êng tiÓu häc NguyÔn Tr·i Thµnh Phè Hµ ®«ng - Hµ Néi Tr×nh ®é chuyªn m«n : §¹i häc s­ ph¹m Chuyªn ngµnh : VËt lý Bé m«n gi¶ng d¹y : HiÖn ®ang d¹y líp 3 Khen th­ëng : Gi¸o viªn giái cÊp c¬ së 3
4. §Ò c­¬ng cña ®Ò tµi PhÇn I : §Æt vÊn ®Ò . PhÇn II : Néi dung cña ®Ò tµi : 1. Tªn ®Ò tµi . 2. Lý do chän ®Ò tµi. 3. C¬ së nghiªn cøu . 5. Thêi gian, ph¹m vi thùc hiÖn. PhÇn III : Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi : I. Kh¶o s¸t thùc tÕ . II. BiÖn ph¸p thùc hiÖn : A.C¬ së lý luËn. 1. T¹i sao øng dông CNTT trong d¹y häc diÔn ra rÇm ré trong giai ®o¹n hiÖn nay? 2. ThuËn lîi vµ khã kh¨n cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc b»ng CNTT. 3. Nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt ®Ó lµm gi¸o ¸n ®iÖn tö. 4. Quy tr×nh vµ nguyªn t¾c khi thùc hiÖn GA§T. B.C¬ së thùc tiÔn: 1. Mét vµi vÝ dô. 2. KÕt qu¶ cña viÖc øng dông CNTT trong d¹y - häc PhÇn IV: KÕt luËn vµ ®Ò xuÊt. 4
5. PhÇn I §Æt vÊn ®Ò . Nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ nöa cuèi thÕ kØ XX vµ ®Çu thÕ kØ XXI ®ang lµm thay ®æi h×nh thøc vµ néi dung c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v¨n ho¸ vµ x· héi cña loµi ng­êi. Mét sè quèc gia ph¸t triÓn d· b¾t ®Çu chuyÓn dÇn tõ v¨n minh c«ng nghiÖp sang v¨n minh th«ng tin. C¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn tÝch cùc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT),®Ó ph¸t triÓn vµ hé nhËp. §èi víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, CNTT cã t¸c ®éng m¹nh mÏ, lµm thay ®æi néi dung, ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng thøc d¹y häc. CNTT lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó tiÕn tíi mét “x· héi häc tËp”. MÆt kh¸c, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ãng vai trß quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn CNTT th«ng qua viÖc cung cÊp nhuån nh©n lùccho CNTT. Bé GD - §T còng ®· yªu cÇu : “ §Èy m¹nh øng dông CNTTtrong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, bËc häc, ngµnh häc theo h­íng sö dông CNTT nh­ lµ mét c«ng cô hç trî ®¾c lùc nhÊt cho ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, häc tËp ë tÊt c¶ c¸c m«n häc ” (Trích Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT ngày 30/7/2001 của Bộ Trưởng Bộ GD-ĐT về việc tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2001-2005). Thùc hiÖn tinh thÇn chØ ®¹o níi trªn cña Bé GD - §T, cña së gi¸o dôc Hµ T©y vµ phßng gi¸o dôc Thµnh phè Hµ §«ng, b¶n th©n t«i nhËn thøc ®­îc r»ng : viÖc øng dông CNTT trong d¹y häc sÏ lµ mét hç trî rÊt tèt cho viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p D¹y - Häc vµ ch¾c ch¾n sÏ ®­îc sö dông réng r·i trong c¸c nhµ tr­êng trong mét vµi n¨m tíi. MÆc dï ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cña nhµ tr­ßng kh«ng cã, hoÆc cßn thiÕu thèn , xong t«i ®· m¹nh d¹n thùc hiÖn b­íc ®Çu thÓ nghiÖm víi c¸c em häc sinh trong khèi 3 cña m×nh ®Ó tõ ®ã nh©n réng ra c¸c tæ khèi kh¸c trong toµn tr­êng. §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy nh»m giíi thiÖu cho c¸c b¹n ®ång nghiÖp thÊy ®­îc “CNTT ®· gãp phÇn rÊt ®¸ng kÓ trong viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc”. 5
6. PhÇn II Néi dung cña ®Ò tµi. 1.Tªn ®Ò tµi: C«ng nghÖ th«ng tin hç trî ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc 2.LÝ do chän ®Ò tµi : Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i cña hai cuéc c¸ch m¹ng: C¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c¸ch m¹ng x· héi. Nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng nµy ®ang ph¸t triÓn nh­ vò b·o víi nhÞp ®é nhanh ch­a tõng cã trong lÞch sö loµi ng­êi. C«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng lµ mét thµnh tùu lín cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn nay. Trong gi¸o dôc - ®µo t¹o, c«ng nghÖ th«ng tin ®­îc sö dông vµo tÊt c¶ c¸c m«n häc. HiÖu qu¶ râ rÖt lµ trong viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. Ngµy nay, khi c«ng nghÖ th«ng tin cµng ph¸t triÓn th× viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Trong lÜnh vùc gi¸o dôc ®µo t¹o, c«ng nghÖ h«ng tin cã t¸c dông m¹nh mÏ, lµm thay ®æi néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc. CNTT lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó tiÕn tíi “x· héi häc tËp”. MÆt kh¸c, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ãng vai trß quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña CNTT th«ng qua viÖc cung cÊp nguån nh©n lùc cho CNTT. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng yªu cÇu “®Èy m¹nh øng dông CNTT trong gi¸o dôc ®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, bËc häc, ngµnh häc”. ë n­íc ta, vÊn ®Ò øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong gi¸o dôc - ®µo t¹o ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc rÊt quan t©m, coi yªu cÇu ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cã sù hç trî cña c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy mµ Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· ph¸t ®éng chñ ®Ò n¨m häc 2008 - 2009 lµ “N¨m häc ®Èy m¹nh øng dông c«ng nghÖ th«ng tin”. Nh­ng lµm thÕ nµo ®Ó øng dông CNTT hiÖu qu¶ trong c¸c tiÕt d¹y? §ã lµ vÊn ®Ò mµ bÊt cø mét gi¸o viªn nµo còng gÆp ph¶i khi cã ý ®Þnh ®­a CNTT vµo gi¶ng d¹y. Trong b¶n s¸ng kiÕn nµy, t«i sÏ ®­a ra nh÷ng ý kiÕn, kinh nghiÖm cña c¸ nh©n m×nh, còng nh­ mét sè tiÕt d¹y t«i ®· thö nghiÖm trong 6
7. c¸c n¨m häc võa qua ®Ó cïng c¸c b¹n ®ång nghiÖp th¶o luËn t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèt nhÊt cho nh÷ng tiÕt d¹y cña m×nh vµ ®ång thêi thÊy râ ®­îc CNTT ®· gãp phÇn hç trî ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh­ thÕ nµo ? 3.C¬ së nghiªn cøu : - C¸c th«ng tin trªn Internet, b¸o, ®µi, ti vi - Mét sè tµi liÖu tham kh¶o vÒ øng dông CNTT. - Ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë bËc tiÓu häc. - Bé s¸ch gi¸o khoa líp 3 cña Bé gi¸o dôc ®µo t¹o. - Bé s¸ch gi¸o viªn líp cña Bé gi¸o dôc ®µo t¹o. - Bé s¸ch bµi so¹n c¸c m«n häc líp 3 ( Vô tiÓu häc ). - Vë bµi tËp c¸c m«n häc líp 3. - Qu¸ tr×nh d¹y - häc cña c« vµ trß. 4.Ph¹m vi vµ thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi . - Ph¹m vi : Häc sinh líp 3. - Thêi gian : Tõ n¨m häc 2006 - 2007 ®Õn n¨m häc 2008 - 2009. 7
8. PhÇn III Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi I. Kh¶o s¸t thùc tÕ . Víi viÖc d¹y häc khi kh«ng cã øng dông c«ng nghÖ th«ng tin th× ng­êi gi¸o viªn ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian cho viÖc viÕt bµi so¹n, lµm ®å dïng d¹y häc: vÏ tranh, kÎ viÕt b¨ng giÊy, lµm phiÕu häc tËp, nh­ng vÉn ch­a thu hót ®­îc häc sinh do tÝnh thÈm mü ch­a cao; trªn líp gi¸o viªn nãi nhiÒu, häc sinh lµm viÖc Ýt, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ giê d¹y ch­a ®­îc tèt l¾m. Bªn c¹nh ®ã viÖc b¶o qu¶n ®å dïng còng gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ cò n¸t, chiÕm nhiÒu diÖn tÝch. Nh­ng kh«ng v× thÕ mµ chóng ta phñ nhËn nh÷ng hiÖu qu¶ lao ®éng s­ ph¹m cña chóng ta qua nhiÒu thËp kû qua mÆc dï ch­a cã øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo d¹y häc. Thµnh tùu gi¸o dôc cña ®Êt n­íc chóng ta trong mÊy chôc n¨m qua ®­îc x©y dùng nªn bëi lßng yªu nghÒ mÕn trÎ, b»ng nhiÖt huyÕt cña nh÷ng ng­êi kü s­ t©m hån, b»ng nh÷ng bµi gi¶ng b×nh dÞ mµ v« cïng s©u l¾ng, b»ng chÝnh nh÷ng ph­¬ng tiÖn d¹y häc ®¬n gi¶n vµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng nh­ vËy. Tuy nhiªn, qua thùc tÕ ®· chøng minh vµ ®­îc tæng kÕt l¹i qua mét thêi gian ng¾n khi chóng ta øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, chóng ta thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh ­u viÖt, kh¶ n¨ng v­ît tréi vµ hiÖu qu¶ cña viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc. §Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, víi viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo d¹y häc, ng­êi gi¸o viªn kh«ng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian vµo viÖc viÕt bµi so¹n, kÎ vÏ lµm ®å dïng d¹y häc; trªn líp cã nhiÒu thêi gian quan t©m ch¨m sãc häc sinh, ë nhµ cã nhiÒu thêi gian nghiªn cøu tµi liÖu tham kh¶o ®Ó cËp nhËt nh÷ng th«ng tin míi nhÊt bæ trî cho kiÕn thøc cña m×nh vµ truyÒn t¶i 8
9. ®Õn c¸c em häc sinh; trong tiÕt d¹y cã sö dông c«ng nghÖ th«ng tin sÏ g©y ®­îc høng thó, hÊp dÉn thu hót häc sinh, t¨ng n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña häc sinh nh»m gióp cho viÖc d¹y häc ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt qua mçi giê häc. Kh¶o s¸t hiÖu qu¶ tõ phÝa HS cho thÊy, nÕu sö dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng víi phÊn tr¾ng b¶ng ®en th× hiÖu qu¶ mang l¹i chØ cã 30%, trong khi hiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p multªmedia (nh×n - nghe) lªn ®Õn 70%. Ngµy nay cã c¶ mét lo¹t c¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó gi¸o viªn lùa chän, sö dông m¸y chiÕu, b¨ng ghi ©m, ghi h×nh, ®Üa CD, VCD, §V trong t­¬ng lai kh«ng xa, mäi gi¸o viªn ®Òu cã thÓ so¹n bµi trªn m¸y vi tÝnh cã m¹ng Internet kÕt nèi víi c¸c website cÇn thiÕt hç trî trùc tiÕp cho nh÷ng ý ®å ph¹m cña m×nh. II.BiÖn ph¸p thùc hiÖn A. C¬ së lÝ luËn: 1T¹i sao øng dông CNTT trong d¹y häc diÔn ra rÇm ré trong giai ®o¹n hiÖn nay? XuÊt ph¸t tõ c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o cña §¶ng vµ nhµ n­íc nhÊt lµ chØ thÞ 58 - CT/UVV cña bé chÝnh trÞ ngµy 07 th¸ng 10 n¨m 2001 vÒ viÖc ®Èy m¹nh øng dông CNTT phôc vô cho sù nhiÖp C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®· chØ râ träng t©m cña ngµnh gi¸o dôc lµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc vÒ CNTT vµ ®Èy m¹nh øng dông CNTT trong c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ®©y lµ nhiÖm vô mµ thñ t­íng chÝnh phñ ®· giao cho ngµnh gi¸o dôc giai ®o¹n 2001 - 2005 th«ng qua nghÞ quyÕt sè 81/2001/Q§ - TTg . §Ó thùc hiÖn tèt viÖc d¹y häc b»ng CNTT, ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cña mçi gi¸o viªn kh«ng chØ thµnh th¹o viÖc sö dông m¸y vi tÝnh mµ cßn biÕt øng dông mét c¸ch s¸ng t¹o vµo viÖc so¹n gi¸o ¸n vµ gi¶ng d¹y sao cho sinh ®éng h¬n, hÊp ®Én h¬n khi ch­a cã m¸y tÝnh. CNTT më ra triÓn väng to lín trong viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc. Ch¼ng h¹n nÕu tr­íc kia ng­êi gi¸o viªn nhÊn m¹nh tíi ph­¬ng ph¸p d¹y sao cho häc sinh nhí l©u, dÔ hiÓu, th× nay ph¶i ®Æt träng t©m lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cho häc sinh c¸c ph­¬ng ph¸p häc chñ ®éng . NÕu tr­íc kia ng­êi gi¸o 9
10. viªn th­êng quan t©m nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng ghi nhí kiÕn thøc vµ thùc hµnh kÜ n¨ng vËn dông, th× nay chó träng ®Æc biÖt ®Õn ph¸t triÓn n¨ng lùc s¸ng t¹o cña häc sinh. Nh­ vËy, viÖc chuyÓn tõ : “lÊy gi¸o viªn lµm trung t©m” sang “ lÊy häc sinh lµm trung t©m” sÏ trë nªn dÔ dµng h¬n. Do sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông mà mọi người đều có trong tay nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học nói chung và phần mềm dạy học nói riêng. Nhờ có sử dụng các phần mềm dạy học này mà học sinh trung bình, thậm chí học sinh trung bình yếu cũng có thể hoạt động tốt trong môi trường học tập. Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và giảng dạy trên máy tính trở nên sinh động hơn, tiết kiệm được nhiều thời gian hơn so với cách dạy theo phương pháp truyền thống, chỉ cần “bấm chuột”, vài giây sau trên màn hình hiện ra ngay nội dung của bài giảng với những hình ảnh, âm thanh sống động thu hút được sự chú ý và tạo hứng thú nơi học sinh. Thông qua giáo án điện tử, giáo viên cũng có nhiều thời gian đặt các câu hỏi gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn trong giờ học. Những khả năng mới mẻ và ưu việt này của công nghệ thông tin và truyền thông đã nhanh chóng làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách tư duy và quan trọng hơn cả là cách ra quyết định của con người. Do đó, mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ không đơn thuần chỉ là “thầy đọc, trò chép” như kiểu truyền thống, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự häc. 2. ThuËn lîi vµ khã kh¨n cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc b»ng CNTT 2.1. ThuËn lîi: - Môi trường đa phương tiện kết hợp những hình ảnh vedeo, camera với âm thanh, văn bản, biểu đồ được trình bày qua máy tính theo kịch bản vạch sẵn nhằm đạt hiệu quả tối đa qua một quá trình học đa giác quan. - Kĩ thuật đồ hoạ nâng cao có thể mô phỏng nhiều quá trình, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội trong con người mà không thể hoặc không nên để xảy ra trong điều kiện nhà trường. - Công nghệ tri thức nối tiếp trí thông minh của con người, thực hiện những 10