Chuyên đề Một số kinh nghiệm trong bồi dưỡng học sinh giỏi tỉnh

Nội dung text: Chuyên đề Một số kinh nghiệm trong bồi dưỡng học sinh giỏi tỉnh

1. CHUYÊN ĐỀ MỘT S Ố KINH NGHI ỆM TRONG B ỒI D ƯỠNG H ỌC SINH GI ỎI T ỈNH 1.Th ực tr ạng: - Số l ượng tham gia d ự thi đông nh ưng s ố đậ u có điểm t ừ 12 tr ở lên th ấp, t ỉ l ệ ch ỉ 45- 50%. Đặc bi ệt s ố h ọc sinh có gi ải r ất th ấp. VD: n ăm h ọc 2009-2010: Bảng A có 124 em dự thi ch ỉ 15 em gi ải 3 ( 14 điểm); Giải nhì và nh ất không có. Số l ượng các em đậ u ch ủ yếu là đạt điểm sàn (12 điểm). - Số h ọc sinh d ưới 9 điểm nhi ều. nhi ều em chi 5 - 8 điểm theo thang điểm 20. - Nhi ều h ọc sinh ch ưa bi ết cách làm bài, k ĩ n ăng th ực hành y ếu 2. Nguyên nhân: - Đề thi ch ưa sát v ới h ọc sinh, s ố l ượng câu v ượt chu ẩn, khó nhi ều - H ọc sinh ch ưa được ôn t ập nhi ều; ch ưa được rèn luy ện nhi ều v ề k ĩ n ăng. - Giáo viên tham gia b ồi d ưỡng ch ưa xác định được tr ọng tâm c ủa ch ươ ng trình; còn tình tr ạng h ọc tủ, đố i phó chi ếu l ệ - Đề thi gi ới thi ệu ch ưa chu ẩn, tinh th ần trách nhi ệm còn ch ưa cao, h ầu h ết con sao chép t ừ các tài li ệu tham kh ảo, đề thi t ừ các n ăm khác, t ỉnh khác, trên m ạng mà ít s ửa ch ữa b ổ sung 3. Gi ải pháp: a. L ựa ch ọn h ọc sinh gi ỏi: - L ựa ch ọn, b ồi d ưỡng h ọc sinh gi ỏi là nhi ệm v ụ quan tr ọng ở các tr ường THPT hi ện nay, đố i v ới b ộ môn Địa lý thì vi ệc làm này còn khó kh ăn h ơn nhi ều do h ầu h ết các tr ường không có l ớp chuyên, s ố l ượng h ọc sinh yêu thích b ộ môn không nhi ều do v ậy lựa ch ọn độ i ng ũ h ọc sinh gi ỏi đi d ự thi b ộ môn c ần đạ t lo ại khá v ề v ăn hóa,có nh ận th ức về t ự nhiên khá ho ặc trung bình khá, t ự nguy ện h ọc kh ối C , có nguy ện v ọng thi Đị a lý nên ưu tiên ch ọn nh ững h ọc sinh trong l ớp xã h ội, có ý th ức t ự h ọc t ốt. - Thông qua các k ỳ thi HSG cấp huy ện để tuy ển ch ọn, n ếu tr ường không có l ớp kh ối C thì ch ọn ở các l ớp ch ất l ượng kh ối A, b ằng hình th ức độ ng viên, khuy ến khích, ph ối h ợp v ới giáo viên ch ủ nhi ệm, theo ch ủ tr ươ ng c ủa nhà tr ường học sinh được ch ọn giáo viên b ồi d ưỡng ph ải d ạy liên t ục ho ặc có k ế ho ạch theo dõi quá trình h ọc t ập c ủa em đó trong su ốt c ả 3 n ăm h ọc. b. Bồi d ưỡng ki ến th ức và k ĩ n ăng : - Đối v ới h ọc sinh: - B ước 1: L ựa ch ọn độ i tuy ển, độ ng viên . - B ước 2: B ồi d ưỡng cho h ọc sinh có ki ến th ức đị a lý toàn c ấp đặc bi ệt là ki ến th ức l ớp 12; Cần hi ểu rõ, nh ớ k ỹ các v ấn đề c ơ b ản trong sách giáo khoa, bi ết h ệ th ống ki ến th ức c ơ b ản, phân bi ệt nhóm ki ến th ức, khai thác tri ệt để h ệ th ống câu h ỏi, bài t ập trong sách giáo khoa, sách ôn t ập, sách tham kh ảo - B ước 3: H ướng d ẫn h ọc sinh ôn t ập khái quát, xây d ựng s ơ đồ ki ến th ức, làm bài t ập theo t ừng ph ần nhánh c ủa s ơ đồ; chú ý rèn luy ện k ỹ n ăng cho h ọc sinh nh ư cách làm bài thi, ki ểm tra, làm bài t ập, th ực hành, vi ết báo cáo 1
2. - B ước 4: Ra bài t ập, ra đề cho h ọc sinh làm bài, cho h ọc sinh suy ngh ĩ nêu hướng gi ải quy ết, sau đó m ời các b ạn tham gia trong nhóm góp ý, b ổ sung trong quá trình th ảo lu ận giáo viên ph ải ch ỉ rõ nh ững v ấn đề còn ch ưa rõ c ủa h ọc sinh khi cho học sinh làm bài, th ảo lu ận nên theo hình th ức cu ốn chi ếu ki ểm tra đồ ng b ộ không h ọc tủ, h ọc l ệch v ề ki ến th ức - Chú ý: H ọc sinh v ừa h ọc v ăn hóa, v ừa h ọc ôn thi HSG t ỉnh nên ph ải có k ế ho ạch b ồi d ưỡng th ật s ự phù h ợp, l ựa ch ọn h ọc sinh có th ể t ừ cu ối l ớp 11, sang l ớp 12 - Đối v ới giáo viên: ph ải có giáo án b ồi d ưỡng h ọc sinh gi ỏi chi ti ết, đầ y đủ , có h ệ th ống, ngoài ki ến th ức ở sách giáo khoa c ần tham kh ảo thêm ki ến th ức ở sách giáo viên, sách tham kh ảo khác, đề thi các n ăm cho h ọc sinh làm quen, h ướng d ẫn cho h ọc sinh bi ết c ấu trúc đề , cách làm bài, nh ưng không được quá tham v ề ki ến th ức, đư a vào ôn t ập quá nhi ều, tràn lan không có s ự l ựa ch ọn có th ể s ẽ làm cho h ọc sinh b ị nhi ễu, không ch ọn được ki ến th ức tr ọng tâm c. K ỹ n ăng : Những k ỹ n ăng đị a lý ch ủ y ếu c ần b ồi d ưỡng cho h ọc sinh g ồm: Đọ c và s ử d ụng Atlat Vi ệt Nam, các lo ại b ản đồ , làm vi ệc v ới các b ảng s ố li ệu, sách giáo khoa quá trình rèn luy ện k ỹ n ăng chính là quá trình b ồi d ưỡng ki ến th ức cho h ọc sinh, phát tri ển các thao tác t ư duy, t ăng c ường tính ch ủ độ ng trong h ọc t ập c ủa h ọc sinh + Kỹ n ăng s ử d ụng Atlat, b ản đồ c ần đạ t ở 3 m ức độ nh ư sau: Đọc bi ết v ị trí c ủa đối t ượng đị a lý trên b ản đồ n ội dung c ủa đố i t ượng c ần nghiên c ứu các m ối quan h ệ của đố i t ượng đị a lý trên b ản đồ mu ốn v ậy h ọc sinh ph ải hi ểu rõ, n ắm v ững h ệ th ống ký hi ệu, h ệ th ống kinh, v ĩ tuy ến, n ội dung c ần khai thác trên b ản đồ T ừ vi ệc đọ c, đặ t các câu h ỏi v ề đố i t ượng, m ối quan h ệ gi ữa các đố i t ượng đị a lý trên b ản đồ t ừ đó coi bản đồ là ngu ồn tri th ức c ần khai thác. + K ỹ n ăng s ử d ụng sách giáo khoa: H ướng d ẫn h ọc sinh cách đọc,l ựa ch ọn ki ến th ức c ơ b ản, tr ọng tâm, các m ối quan h ệ gi ữa các ph ần ki ến thức trong bài, gi ữa bài c ũ với bài m ới, khai thác hi ệu qu ả h ệ th ống câu h ỏi đầ u, gi ữa, cu ối bài t ừ sách giáo khoa học sinh bi ết xây d ựng các s ơ đồ, b ảng ki ến th ức để khái quát, h ệ th ống ki ến th ức. + K ỹ n ăng làm vi ệc v ới các b ảng s ố li ệu: Qua b ảng s ố li ệu bi ết nh ận xét, tìm th ấy nh ững thay đổ i, phát tri ển c ủa các đố i t ượng đị a lý vẽ bi ểu đồ thích h ợp đây là m ột k ỹ năng quan tr ọng vì h ầu h ết các đề thi có t ừ 3 - 4 điểm c ủa ph ần này, h ọc sinh làm t ốt bài t ập g ần nh ư là s ẽ đạ t h ọc sinh gi ỏi. + K ỹ n ăng làm bài thi: Khi làm bài h ọc sinh c ần đọ c k ỹ đề ra, câu h ỏi, l ựa ch ọn ph ần d ễ làm tr ước, khó làm sau làm h ết th ời gian, khai thác hêt các câu h ỏi không b ỏ sót vì ph ần l ớn th ời gian làm bài thi HSG t ỉnh là ở l ớp 9 - Phần đị a lý t ự nhiên, khái quát v ề kinh t ế- xã h ội (bài m ở đầ u), m ột ph ần v ề đị a lý dân c ư do v ậy k ỹ n ăng h ọc sinh cần khai thác v ề các thành ph ần đị a lý t ự nhiên, đặc điểm thiên nhiên, so sánh đặc điểm thiên nhiên các vùng mi ền. Các d ạng bài t ập v ề khí h ậu, s ử d ụng và b ảo v ệ t ự nhiên, dân cư đặc bi ệt chú ý khai thác Atlat Địa lý Vi ệt nam ph ần t ự nhiên. 2
3. CHUYÊN ĐỀ MỘT S Ố TRAO ĐỔ I V Ề V ẤN ĐỀ B ỒI D ƯỠNG HSG T ỈNH I. ĐẶT V ẤN ĐỀ : - Thi ch ọn h ọc sinh gi ỏi nh ằm động viên, khích l ệ nh ững h ọc sinh h ọc gi ỏi và các giáo viên d ạy gi ỏi, góp ph ần thúc đẩy vi ệc nâng cao ch ất l ượng D ạy và H ọc, hi ệu qu ả c ủa công tác qu ản lý giáo d ục, đồng th ời phát hi ện h ọc sinh có n ăng khi ếu v ề môn h ọc để ti ếp t ục đào t ạo nh ằm th ực hi ện m ục tiêu b ồi d ưỡng nhân tài cho đất n ước. - Hàng n ăm B ộ, S ở GD & ĐT đều t ổ ch ức k ỳ thi ch ọn h ọc sinh gi ỏi l ớp 12 do đó các tr ường THPT c ũng ph ải th ực hi ện nhi ệm v ụ phát hi ện b ồi d ưỡng thành l ập đội tuy ển c ủa tr ường mình tham gia k ỳ thi này. Đây là m ột vi ệc làm th ường xuyên nh ưng g ặp không ít khó kh ăn đối v ới các giáo viên tham gia b ồi d ưỡng độ i tuy ển d ự thi h ọc sinh gi ỏi. - Trên tinh th ần đó, n ăm nay s ở giáo d ục t ổ ch ức chuyên đề bàn v ề v ấn đề này. II. N ỘI DUNG : 1. Thành l ập độ i tuy ển. a.Th ời gian : Để thành l ập đội tuy ển d ự thi h ọc sinh gi ỏi l ớp 12 c ần ti ến hành tuy ển ch ọn t ừ l ớp 10 và l ớp 11.Vì n ăng l ực trình độ h ọc sinh ch ưa đồng đều cho nên ph ải t ăng qu ỹ th ời gian cho vi ệc b ỗi d ưỡng giúp các em n ắm và tích l ũy thêm ki ến th ức. N ếu thành l ập đội tuy ển ngay t ừ đầu n ăm h ọc l ớp 12 thì th ời gian b ồi d ưỡng ng ắn s ẽ khó kh ăn h ơn. b.C ơ s ở để thành l ập đội tuy ển : - Khi thành l ập đội tuy ển ph ải c ăn c ứ vào : + K ết qu ả h ọc t ập c ủa h ọc sinh sau khi s ơ k ết HK I vì lúc này n ăng l ực h ọc t ập t ừng môn c ủa h ọc sinh đã được th ể hi ện rõ nét giúp chúng ta l ựa ch ọn chính xác h ơn. + Nên phù h ợp v ới nguy ện v ọng c ủa kh ối thi đại h ọc sau này. - L ưu ý khi l ựa ch ọn đố i t ượng c ụ th ể c ủa độ i tuy ển: + Môn địa lý là môn h ọc r ất c ần t ư duy t ự nhiên, vì v ậy c ần ch ọn h ọc sinh tham gia đội tuy ển là nh ững em có kh ả n ăng t ư duy, có th ể h ọc t ốt các môn t ự nhiên thì r ất thu ận lợi. + Có kh ả n ăng thu th ập, x ử lý các s ố li ệu, tài li ệu + Có kh ả n ănng t ự h ọc, t ự nghiên c ứu. + Có kh ả n ăng di ễn đạ t t ốt. + Đặc bi ệt có lòng đam mê v ới b ộ môn địa lí. + Ngoài ra c ần l ưu ý nên ch ọn m ỗi em ch ỉ tham gia thi m ột môn để t ập trung đầ u t ư bồi d ưỡng để đạ t k ết qu ả t ốt. 2. N ội dung ch ươ ng trình b ồi d ưỡng h ọc sinh gi ỏi d ự thi h ọc sinh gi ỏi T ỉnh kh ối 12. a.V ề k ỹ n ăng - Nh ững k ỹ n ăng đị a lý ch ủ y ếu c ần b ồi d ưỡng cho h ọc sinh g ồm: Đọ c và s ử d ụng Atlat Vi ệt Nam, các lo ại b ản đồ , làm vi ệc v ới các b ảng s ố li ệu, sách giáo khoa quá trình rèn 3
4. luy ện k ỹ n ăng chính là quá trình b ồi d ưỡng ki ến th ức cho h ọc sinh, phát tri ển các thao tác t ư duy, t ăng c ường tính chủ độ ng trong h ọc t ập c ủa h ọc sinh + Kỹ n ăng bi ểu đồ : ch ọn bi ểu đồ phù h ợp,k ỹ n ăng v ẽ bi ểu đồ + K ỹ n ăng s ử d ụng Atlat, b ản đồ c ần đạ t ở 3 m ức độ nh ư sau: Đọc bi ết v ị trí c ủa đố i tượng đị a lý trên b ản đồ n ội dung c ủa đố i t ượng c ần nghiên c ứu các m ối quan h ệ của đố i t ượng đị a lý trên b ản đồ mu ốn v ậy h ọc sinh ph ải hi ểu rõ, n ắm v ững h ệ th ống ký hi ệu, h ệ th ống kinh, v ĩ tuy ến, n ội dung c ần khai thác trên b ản đồ T ừ vi ệc đọ c, đặ t các câu h ỏi v ề đố i t ượng, m ối quan h ệ gi ữa các đố i t ượng đị a lý trên b ản đồ t ừ đó coi bản đồ là ngu ồn tri th ức c ần khai thác đặ c bi ệt chú ý khai thác Atlat Đị a lý Vi ệt nam ph ần t ự nhiên. + K ỹ n ăng s ử d ụng sách giáo khoa: H ướng d ẫn h ọc sinh cách đọ c, l ựa ch ọn ki ến th ức c ơ b ản, tr ọng tâm, các m ối quan h ệ gi ữa các ph ần ki ến th ức trong bài, gi ữa bài c ũ với bài m ới, khai thác hi ệu qu ả h ệ th ống câu h ỏi đầ u, gi ữa, cu ối bài t ừ sách giáo khoa học sinh bi ết xây d ựng các s ơ đồ, b ảng ki ến th ức để khái quát, h ệ th ống ki ến th ức. + K ỹ n ăng làm vi ệc v ới các b ảng s ố li ệu: Qua b ảng s ố li ệu bi ết nh ận xét, tìm th ấy nh ững thay đổ i, phát tri ển c ủa các đố i t ượng đị a lý v ẽ bi ểu đồ thích h ợp đây là m ột k ỹ năng quan tr ọng vì h ầu h ết các đề thi có t ừ 3 - 4 điểm c ủa ph ần này, h ọc sinh làm t ốt bài t ập g ần nh ư là s ẽ đạ t h ọc sinh gi ỏi. + K ỹ n ăng làm bài thi: Khi làm bài h ọc sinh c ần đọ c k ỹ đề ra, câu h ỏi, l ựa ch ọn ph ần d ễ làm tr ước, khó làm sau làm h ết th ời gian, khai thác hêt các câu h ỏi không b ỏ sót vì ph ần l ớn th ời gian làm bài thi HSG t ỉnh là ở l ớp 12 - Ph ần đị a lý t ự nhiên, khái quát v ề kinh t ế- xã h ội (bài m ở đầ u). Các d ạng bài t ập v ề khí h ậu, s ử d ụng và b ảo v ệ t ự nhiên, dân c ư + Các k ỹ n ăng khác b.V ề ki ến th ức lí thuy ết - Địa lí t ự nhiên đại c ươ ng (bám ch ươ ng trình địa lý 10) đặ c bi ệt nh ững ki ến th ức liên quan đến đị a lí t ự nhiên Vi ệt nam.Ví d ụ nh ư ph ần chuy ển độ ng c ủa trái đấ t, khí quy ển - Địa lí KTXH đạ i c ươ ng (bám vào ch ươ ng trình điạ lí 10) - Địa lí KTXH th ế gi ới (ch ủ y ếu là nh ững v ấn đề chung v ề th ế gi ới và khu v ực được đề cập ch ươ ng trình địa lí 11) - Địa lí t ự nhiên và KTXH Vi ệt nam - là n ội dung ch ủ y ếu và thu ộc ch ươ ng trình địa lí 12. 3. Ph ươ ng pháp tìm, thu th ập và x ử lí tài li ệu. - Sưu t ầm đề thi h ọc sinh gi ỏi các n ăm tr ước trong T ỉnh và các đề thi h ọc sinh gi ỏi c ủa các T ỉnh b ạn để t ừ đó có nh ững đị nh h ướng b ồi d ưỡng và khai thác ki ến th ức h ợp lí,phù hợp v ới đố i t ượng là h ọc sinh gi ỏi. - Các tài li ệu tham kh ảo 4. Ph ươ ng pháp và cách th ức ti ến hành b ồi d ưỡng. - Để h ọc sinh d ự thi đạ t k ết qu ả cao, thi đây là khâu có vai trò khá quan tr ọng c ủa giáo viên được phân công ph ụ trách độ i tuy ển.M ỗi giáo viên có th ể có nh ững ph ươ ng pháp và cách th ức b ồi d ưỡng khác nhau, điều đó tu ỳ thu ộc vào đối t ượng và hoàn c ảnh c ụ th ể. 4