SKKN Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí Lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm

Nội dung text: SKKN Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí Lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm

1. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Định hướng đổi mới dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết trung ương 4 khóa VII (1/1993) đã xác định “khuyến khích tự học” phải “Áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy năng động, sáng tạo giải quyết vấn đề ”. Nghị quyết số 40/2000/QH10, ngày 29 tháng 12 năm 2000 của Quốc hội khóa X về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã khẳng định mục tiêu của đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã khẳng định mục tiêu của đổi mới chương trình giáo dục phổ thông lần này là. “Xây dựng nội dung chương trình phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông phải quán triệt mục tiêu, yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục những mặt hạn chế của chương trình SGK, tăng cường tính thực tiễn, kĩ năng thực hành, năng lực tự học, coi trọng các kiến thức khoa học xã hội và nhân văn, bổ sung những thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh”. Từ những yêu cầu cấp bách trên năm học (2000 – 2001) Bộ Giáo dục và Đào Tạo đã bắt đầu triển khai đổi mới chương trình SGK trung học cơ sở và đến nay đã được hoàn tất. Với chương trình mới đó, đòi hỏi giáo viên THCS nói chung, giáo viên dạy môn Địa lí nói riêng phải nắm vững chương trình, SGK cũng như phương pháp dạy học theo chương trình mới để có thể hoàn thiện trình độ bản thân góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Việc đổi mới phương pháp dạy học đã được tiến hành triển khai rộng rãi ở tất cả các cấp học ngành học nhưng hiệu quả chưa cao. Trong thực tế một số giáo viên dạy Địa lí ở THCS đã sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau để nâng cao tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh nhưng học sinh vẫn thụ động, quen với cách truyền đạt một chiều từ giáo viên nên kiến thức vẫn THCS Lương Tâm 1 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
2. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm chưa được đào sâu. Vậy mỗi giáo viên cần sử dụng những phương pháp nào để phù hợp với từng bài, từng mục để mỗi giờ học Địa lí thật sự có hiệu quả và chất lượng. Vì những lí do trên nên đã quyết định chọn đề tài nghiên cứu là :“ Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm ”. THCS Lương Tâm 2 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
3. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm 2. NỘI DUNG 2.1. Thực trạng giảng dạy bằng PPTC ở trường phổ thông hiện nay. 2.1.1. Tình hình sử dụng PPTC trong dạy học Địa lí 8 ở trường THCS Lương Tâm. Đa số GV dạy Địa lí lớp 8 ở trường đều áp dụng PPTC khi lên lớp. Bởi họ cho rằng chỉ có phương pháp này là thích hợp với chương trình Địa lí lớp 8 và khi áp dụng PPTC sẽ đem lại hiệu quả đáng kể nhằm làm cho HS hiểu sâu hơn về những kiến thức Địa lí sau khi học xong. Tuy nhiên, phải căn cứ vào tình hình của mỗi lớp, mỗi trường và mỗi GV mà sử dụng PPTC có hiệu quả hơn trong giảng dạy. Bên cạnh đó, có một số ít GV thường xuyên ít sử dụng, một phần là do ảnh hưởng của lối truyền thụ truyền thống, phần khác do thời lượng một tiết học quá ngắn cho một nội dung bài học. Vì thế, gây khó khăn đến việc tiếp thu kiến thức ở HS, làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học Địa lí 8. 2.1.2. Tình hình thực tế việc sử dụng PPTC trong dạy học địa lí ở trường THCS Lương Tâm. Nghị quyết trung ương khóa VIII khẳng định phải “đổi mới” phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho HS. Phương pháp dạy học tích cực đã chứng minh là một phương pháp dạy học có hiệu quả và đang được sử dụng rộng rãi, phủ khắp các môn học. Trong quá trình dạy học, hầu hết GV đều sử dụng phương pháp này cho giờ lên lớp của mình. Nhiều GV sử dụng PPTC rất tốt, phát huy tối đa ưu điểm của phương pháp. Bên cạnh đó, có một bộ phận nhỏ GV ít khai thác những điểm nổi bật của phương pháp này vì mất nhiều thời gian, sợ lớp ồn và điều kiện hạn chế. 2.1.3. Nhận xét chung kết quả khảo sát qua phiếu điều tra ở GV và HS. THCS Lương Tâm 3 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
4. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm Qua phiếu điều tra bằng thực tế của một số GV và HS của 4 lớp khối 8 tôi rút ra kết luận như sau: Về tình hình sử dụng PPTC trong tiết dạy: khi khảo sát 20 GV đứng lớp trường THCS Lương Tâm thì có 14 GV sử dụng thường xuyên PPTC khi lên lớp chiếm 70%, có 4 GV thỉnh thoảng sử dụng PPTC trong quá trình giảng dạy của mình chiếm 20%, còn lại 2 GV không sử dụng PPTC khi lên lớp chiếm 10%. Xung quanh việc sử dụng PPTC của GV trong quá trình dạy học Địa lí 8 THCS cho thấy: - Về cấu trúc nội dung: các bài học được sắp xếp trong chương trình dạy học Địa lí 8 có cấu trúc tương đối hợp lí, thuận lợi cho việc giảng dạy của GV. Một số GV cho rằng nội dung chương trình quá nhiều lại rộng gây khó cho cả thầy lẫn trò trong quá trình dạy và học. - Về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: đa số các GV thường áp dụng PPTC trong tiết học nhằm tạo cho lớp học không khí sinh động, phát huy tính tích cực của HS, nâng cao hiệu quả học tập. 2.1.4. Nhận xét chung kết quả khảo sát qua phiếu điều tra ở HS. Qua một số ý kiến của 126 học sinh lớp 8 của trường THCS Lương Tâm về việc sử dụng PPTC trong giờ học Địa lí, tôi thống kê kết quả theo từng câu hỏi. Sau đây là một số nhận xét chủ yếu được dựa vào số liệu thu thập được: Câu 1: Trong tiết dạy bằng phương pháp thảo luận, sử dụng bản đồ, hợp tác nhóm, em có phát biểu và xung phong trình bày kết quả nghiên cứu của mình không? Ý kiến học sinh lớp 8 Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Có. 54 43 b. Không. 10 8 c. Thỉnh thoảng. 62 49 Qua kết qua thống kê, ta thấy HS có phát biểu và xung phong trình bày kết quả nghiên cứu của mình chiếm (43%). Nhìn chung các em có chú tâm đến THCS Lương Tâm 4 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
5. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm việc phát biểu trình bày kết quả nhưng tỉ lệ chưa cao vẫn còn thấp. Điều này chứng tỏ trong giờ học bằng PPTC việc trình bày kết quả học tập chỉ tập trung một số HS chứ không đều tất cả các thành viên trong lớp. Tuy nhiên vẫn còn nhiều HS được khảo sát là chỉ thỉnh thoảng trình bày kết quả của mình chiếm (49%) và (8%) HS được khảo sát là không có phát biểu và xung phong trình bày kết quả của mình. Câu 2: Trong giờ dạy bằng phương pháp tích cực như trên có những nội dung không hiểu em sẽ làm gì? Ý kiến học sinh lớp 8 Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Hỏi giáo viên. 64 51 b. Hỏi bạn bên cạnh. 60 48 c. Không hỏi ai. 2 1 Với kết quả thu được thì đa số HS khi có những nội dung không hiểu các em mạnh dạn hỏi để được giải đáp. Trong đó, các em hỏi GV chiếm tỉ lệ cao hơn kết quả (51%) và sau đó là hỏi bạn bên cạnh (48%). Điều này chứng tỏ sự mạnh dạn cũng như sự chủ động , tinh thần ham học hỏi kiến thức mới, kiến thức chưa biết của các em trong việc tiếp thu kiến thức. Bên cạnh đó cũng còn một số ít HS (1%) không hỏi ai khi không hiểu bài. Điều này không tốt, ảnh hưởng nhiều đến việc học tập của các em . Câu 3: Thầy (cô) thường tổ chức cho em học tâp bằng hình thức nào? Tổng số phiếu Tỉ lệ (%) Ý kiến học sinh lớp 8 (126) a. Nhóm đôi (2 bạn ngồi kế bên). 21 17 b. Nhóm lớn (chia lớp học làm hai dãy bên 4 3 trái và bên phải). c. Nhóm ghép ( 2 bàn kế bên hoặc 2 tổ kế 12 10 bên). d. Tất cả các hình thức trên. 89 70 THCS Lương Tâm 5 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
6. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm Từ kết quả thống kê, ta thấy GV tổ chức rất nhiều hình thức cho HS hoạt động: Nhóm đôi (2 bạn ngồi kế bên), nhóm lớn (chia lớp làm hai dãy bên trái và bên phải), nhóm ghép (2 bàn kế bên hoặc 2 tổ kế bên) Tất cả các hình thức tổ chức trên cho HS hoạt động chiếm tỉ lệ cao nhất (70 %). Việc sử dụng rất nhiều hình thức trên như vậy có tác dụng rất lớn trong dạy học, các em sẽ tích cực học tập hơn và giờ học sẽ hấp dẫn, sinh động hơn. Câu 4: Khi thảo luận nhóm em có tham gia không? Ý kiến học sinh lớp 8 Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Có tham gia. 98 78.5 b. Tham gia thảo luận rất sôi nổi. 23 19.5 c. Không tham gia. 5 2 Theo kết quả thống kê cho thấy phần lớn HS có tham gia thảo luận nhóm khi được GV tổ chức dạy học (78,5%) và (19,5%) HS tham gia thảo luận rất sôi nổi. Đây là điều đáng tuyên dương về tính tích cực chủ động trong việc học tập. Điều này cho thấy sự nhiệt tình, sôi nổi trong học tập của các em. Chỉ có một số ít HS được khảo sát là không tham gia (2%). Điều này thể hiện ý thức tinh thần học tập của các em rất kém. Câu 5: Trong giờ học bằng phương pháp mới em thường làm gì? Ý kiến học sinh lớp Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Trao đổi ý kiến với bạn kế bên. 31 25 b. Trao đổi ý kiến với cả nhóm. 91 72 c. Không trao đổi ý kiến với ai. 1 1 d. Ngồi nói chuyện riêng. 3 2 Từ kết quả, ta thấy trong giờ học TC để tìm kết quả của bài học đa số HS đều tham gia hoạt động, chỉ có một số ít HS ngồi nói chuyện riêng (2%) là đặc biệt chỉ có 1 HS được khảo sát không trao đổi ý kiến với ai (1%). Câu 6: Để học tốt và đạt hiệu quả cao trong giờ học bằng phương pháp mới, em đã làm gì? THCS Lương Tâm 6 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn
7. Vận dụng một số phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực trong quá trình dạy học Địa lí lớp 8 ở trường THCS Lương Tâm Ý kiến học sinh lớp 8 Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Luôn luôn tích cực phát biểu xây dựng 12 10 bài. b. Tìm hiểu thật kĩ nội dung bài học 40 32 trong SGK c. Tìm đọc thêm các tài liệu khác. 5 4 d. Tất cả các ý trên. 69 54 Để học tốt và đạt hiệu quả cao trong giờ học bằng PPTC, các em HS có nhiều hình thức xây dựng bài khác nhau: luôn luôn tích cực phát biểu xây dựng bài, tìm hiểu thật kĩ nội dung bài học trong SGK, tìm đọc thêm các tài liệu khác Theo bảng kết quả thống kê thì đa HS được khảo sát đều có chuẩn bị nhiều hình thức học tập cho giờ học theo hướng TC (54%). Với việc chuẩn bị này sẽ giúp HS hiểu bài và nắm bài kĩ hơn, sâu hơn và tốt hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để GV có thể dạy tốt hơn, đạt hiệu quả cao hơn. Câu 7: Khi bạn trình bày kết quả thảo luận của nhóm, em thường làm gì? Ý kiến học sinh lớp 8 Tổng số phiếu (126) Tỉ lệ (%) a. Chú ý lắng nghe. 120 95 b. Không quan tâm. 4 3.4 c. Nói chuyện riêng. 2 1.6 Từ bảng kết quả, ta thấy được phần lớn HS có chú ý lắng nghe khi bạn trình bày kết quả thảo luận của nhóm (95%). Điều này đã thể hiện ý thức của các em biết tôn trọng, lắng nghe nội dung của người khác trình bày. Thông qua việc lắng nghe kết quả trình bày thảo luận của bạn sẽ giúp các em nhận xét được kết quả bạn sẽ giúp các em nhận xét được kết quả thảo luận của nhóm mình. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít HS được khảo sát khi bạn trình bày kết quả thảo luận của nhóm, các em thường không quan tâm (3.4%), nói chuyện riêng (1,6%). THCS Lương Tâm 7 Giáo viên: Đặng Bá Nhẫn