SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học 1 số chủ đề ở môn Tự nhiên xã hội 1

Nội dung text: SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học 1 số chủ đề ở môn Tự nhiên xã hội 1

1. A. Më ®Çu I. Lý do chän ®Ò tµi : Công nghệ tin học là một lĩnh vực đột phá có vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội. Nâng cao chất lượng trong cuộc sống đảm bảo an ninh quốc phòng và khả năng đi trước đón đầu để thúc đẩy mạnh mẽ công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Đối với Giáo dục Đào tạo CNTT có tác dụng mạnh mẽ làm thay đổi phương pháp, phương thức dạy học nó phù hợp với yêu cầu của hội nhập Quốc tế. Tuy nhiªn, so víi nhu cÇu thùc tiÔn hiÖn nay, viÖc øng dông CNTT trong gi¸o dôc ë c¸c tr­êng n­íc ta cßn rÊt h¹n chÕ. Chóng ta cÇn ph¶i nhanh chãng n©ng cao chÊt l­îng, nghiÖp vô gi¶ng d¹y kh«ng nªn tõ chèi nh÷ng g× cã s½n mµ lÜnh vùc CNTT mang l¹i, chóng ta nªn biÕt c¸ch tËn dông nã, biÕn nã thµnh c«ng cô hiÖu qu¶ cho c«ng viÖc cña m×nh,môc ®Ých cña m×nh. H¬n n÷a,®èi víi Gi¸o dôc vµ еo t¹o CNTT cã t¸c dông m¹nh mÏ, lµm thay ®æi néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc. CNTT lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó tiÕn tíi “x· héi häc tËp”. Hiện nay Bé gi¸o dôc vµ еo t¹o còng yªu cÇu “§Èy m¹nh øng dông CNTT trong Gi¸o dôc và еo t¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, bËc häc, ngµnh häc theo h­íng dÉn häc CNTT nh­ lµ mét c«ng cô hç trî ®¾c lùc nhÊt cho ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë c¸c m«n”. Thùc hiÖn tinh thÇn chØ ®¹o trªn cña Bé Gi¸o dôc vµ cña Së Giáo dôc vµ еo t¹o, nhËn thøc ®­îc r»ng, viÖc øng dông CNTT phôc vô cho viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét trong nh÷ng h­íng tÝch cùc nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc vµ ch¾c ch¾n sÏ ®­îc sö dông réng r·i trong nhµ tr­êng phæ th«ng trong nh÷ng n¨m tíi . Nh­ng lµm thÕ nµo ®Ó øng dông CNTT hiÖu qu¶ trong c¸c tiÕt d¹y ? Trong b¶n s¸ng kiÕn nµy, t«i sÏ ®­a ra nh÷ng ý kiÕn, kinh nghiÖm cña c¸ nh©n m×nh, còng nh­ mét sè tiÕt d¹y t«i ®· thö nghiÖm trong n¨m häc võa qua ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèt nhÊt cho nh÷ng tiÕt d¹y. Tõ nh÷ng lÝ do trªn ®· thóc ®Èy t«i chän ®Ò tµi “ øng dông CNTT vµo d¹y häc 1 sè chñ ®Ò ë m«n TNXH 1” ®Ó lµm ®Ò tài sáng kiến kinh nghiệm cña m×nh . 1. Cơ sở lí luận: Tri giác ở trẻ em lứa tuổi từ 6 đến 8 tuổi thường gắn với hoạt động. Tri giác sự vật cầm, nắm, sờ, mó, "trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm". Vì thế trực quan sinh động giúp các em tri giác tốt hơn. Mặt khác nhất là trí nhớ của học sinh tiểu học, nhất là học sinh lớp 1 là trí nhớ trực quan hình tượng, sở dĩ học sinh nhớ được kiến thức bài học đều đến với các em từ 5 giác quan: Thị giác (nhìn) xúc giác (sờ, mó) vị giác (nếm) khứu giác (ngửi) thính giác (nghe). Do đó những hình ảnh trực quan sinh động giúp các em ghi nhớ bài học lâu nhất. 1
2. 2. Cơ sở thực tiễn : Với phương châm đi trước đón đầu trong phương hướng nhiệm vụ năm học, Phòng giáo dục đã triển khai: Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp dạy học và coi đây là một nhiệm vụ trọng tâm của năm học. * Giáo viên: Được tham gia lớp tập huấn sử dụng công nghệ tin học văn phòng, Excell, Powerpoint . Nhưng khi tiếp cận nội dung mới này còn gặp nhiều bất cập: - Năng lực tiếp thu của giáo viên còn gặp khó khăn do trình độ, hoặc tuổi cao. - Một số giáo viên chưa nhận thức đúng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học, cho rằng đây là một việc làm không cần thiết, dẫn đến ý thức tự học còn hạn chế. - Khả năng thiết kế bài giảng của giáo viên: Từ khâu lựa chọn các hình ảnh đến việc đưa hình ảnh đó dạy vào lúc nào? dạy như thế nào? không phải là giáo viên nào cũng làm được. * Học sinh: - Đối tượng là học sinh lớp 1, các em chưa được tiếp cận với máy tính. - Lần đầu các em được làm quen với công nghệ thông tin nên không tránh khỏi những bỡ ngỡ chỉ quan sát đến cái mà các em thích, chưa phân biệt được trọng tâm yêu cầu của cô đưa ra II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: 1. §èi t­îng nghiªn cøu: Lµ “ øng dông CNTT vµo d¹y häc 1 sè chñ ®Ò ë m«n TNXH 1” . - Phỏng vấn học sinh khối 1. - Theo dõi và kiểm tra việc học môn TNXH của học sinh trên lớp - Kiểm tra chất lượng sau giờ học. Kết quả dạy chưa sử dụng công nghệ thông tin. - Thực nghiệm dạy bằng giáo án điện tử, so sánh kết quả và nhận xét rút ra kết luận chung. 2 . Ph¹m vi nghiªn cøu : Häc sinh khèi 1 Tr­êng TiÓu häc XuÊt Ho¸, phÇn lín c¸c em lµ con em n«ng d©n lao ®éng, d©n téc thiÓu sè. 3.NhiÖm vô nghiªn cøu : - §­a ra nh÷ng c¨n cø x¸c ®¸ng vÒ lÝ luËn vµ thùc tiÔn nh»m chøng minh cho tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc øng dông CNTT trong d¹y häc mét sè chñ ®Ò m«n TNXH 1 . - Tæ chøc thùc nghiÖm t¹i tr­êng TiÓu häc XuÊt Ho¸, chuyªn ®Ò t¹i Tr­êng TiÓu häc S«ng cÇu- ThÞ x· B¾c K¹n tØnh B¾c K¹n. - KiÓm tra ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ theo môc tiªu yªu cÇu ®Ò ra. - T×m hiÓu høng thó, khã kh¨n cña häc sinh khi tiÕp xóc víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi . 2
3. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu : - Ph­¬ng ph¸p luËn : Nghiªn cøu lÝ luËn vµ thùc tr¹ng cña viÖc øng dông CNTT trong d¹y häc ë TiÓu häc nãi chung vµ m«n TNXH nãi riªng ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi . - Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm: TiÕn hµnh thùc nghiÖm ë khèi 1 Tr­êng TiÓu häc XuÊt Ho¸, chuyªn ®Ò ë Tr­êng TiÓu häc S«ng cÇu. - Ph­¬ng ph¸p th¨m dß : Th¨m dß ý kiÕn cña gi¸o viªn vµ häc sinh khi øng dông CNTT trong d¹y häc mét sè chñ ®Ò m«n TNXH 1. - Ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i víi c¸c em trong giê häc - Ph­¬ng ph¸p quan s¸t ë mçi buæi häc - Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra B. Néi dung nghiªn cøu Ch­¬ng I : Nh÷ng c¨n cø ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi 1. §Æc ®iÓm t©m lÝ cña häc sinh TiÓu häc : 1.1. §Æc ®iÓm løa tuæi : Løa tuæi häc sinh TiÓu häc gåm c¸c em häc sinh ®ang theo häc tõ líp 1 ®Õn líp 5 tøc lµ tõ 6 ®Õn 7 tuæi ®Õn 11- 12 tuæi.ë ®é tuæi nµy sù ph¸t triÓn vÒ chiÒu cao vµ kh«ng nhanh nh­ ë mÉu gi¸o . Nh­ng hÖ x­¬ng ®ang ë thêi kú cèt ho¸, hÖ c¬ ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c b¾p thÞt lín do vËy c¸c em thÝch ®ïa nghÞch vËn ®éng m¹nh, c¸c em kh«ng thÝch lµm c«ng viÖc ®ßi hái cã sù tØ mØ vµ cÈn thËn. V× vËy viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng, kü s¶o ph¶i kiªn tr×, bÒn bØ. So víi tuæi mÉu gi¸o th× n·o vµ hÖ thÇn kinh cña häc sinh TiÓu häc ®· cã biÕn ®æi to lín vÒ khèi l­îng vµ chøc n¨ng. N·o cña trÎ lªn 7 ®¹t 90 % träng l­îng cña n·o ng­êi lín. §Õn n¨m 11- 12 tuæi th× ph¸t triÓn t­¬ng ®­¬ng träng l­îng n·o cña ng­êi lín. Sù ph¸t triÓn cña n·o vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng kh«ng ®ång ®Òu nªn kh¶ n¨ng k×m chÕ cña c¸c em cßn rÊt yÕu, h­ng phÊn m¹nh do ®ã ë ®é tuæi nµy c¸c em rÊt hiÕu ®éng. HÖ thÇn kinh cÊp cao ®ang dÇn ®­îc hoµn thiÖn nh­ng cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a tÝn hiÖu t­ duy cô thÓ vµ tÝn hiÖu t­ duy trõu t­îng. Løa tuæi nµy ho¹t ®éng häc tËp lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o, sau ®ã lµ ho¹t ®éng vui ch¬i. ho¹t ®éng häc tËp rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa to lín ®èi víi c¸c em. §©y lµ sù biÕn ®æi lín trong ®êi sèng ®ã lµ lÇn ®Çu tiªn ®­îc c¾p s¸ch tíi tr­êng, ®­îc tiÕp xóc víi nhiÒu thÇy c« vµ b¹n bÌ míi. Ho¹t ®éng häc tËp lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi, ho¹t ®éng chñ ®¹o, gióp chØ h×nh thµnh n¨ng lùc nhê ®ã mµ ph¸t triÓn t©m lÝ, nh©n c¸ch. Ngoµi ho¹t ®éng häc tËp ë løa tuæi nµy cßn cã c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh­ vui ch¬i, lao ®éng. C¸c ho¹t ®éng nµy cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lý cña häc sinh TiÓu häc . 1.2. §Æc ®iÓm vÒ ho¹t ®éng nhËn thøc : Nhu cÇu nhËn thøc kh¸m ph¸ thÕ giíi lu«n ®ßi hái häc sinh ph¶i t×m tßi, s¸ng t¹o. Møc ®é , tÝnh chÊt vµ ph¹m vi ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh TiÓu häc ®­îc béc lé râ ë c¸c qu¸ tr×nh sau : 3
4. - C¶m gi¸c : C¸c qu¸ tr×nh c¶m gi¸c vÒ sù vËt hiÖn t­îng bªn ngoµi cã sù ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Nh÷ng c¶m gi¸c thu ®­îc ®· trë thµnh” VËt liÖu” ®Ó x©y dùng tri thøc míi. ë ®é tuæi n¨ng lùc c¶m gi¸c cña häc sinh cßn yÕu . - Tri gi¸c : Tri gi¸c cña häc sinh TiÓu häc ph¸t triÓn kh¸ nhanh ®Æc biÖt lµ tri gi¸c c¸c thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt hiÖn t­îng. Tri gi¸c kh«ng chñ ®éng chiÕm ­u thÕ. Giai ®o¹n ®Çu løa tuæi tri gi¸c cña c¸c em cßn phiÕn diÖn mét chiÒu ch­a ®Çy ®ñ vµ ®­îc Ýt chi tiÕt. Cµng vÒ cuèi ®é tuæi tri gi¸c cña c¸c em ngµy cµng ®Çy ®ñ vµ chän vÑn h¬n. Mét sè em béc lé kh¶ n¨ng quan s¸t c¸c sù vËt hiÖn t­îng nhanh, chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ. - ghi nhí : ë ®é tuæi nµy c¶ hai lo¹i ghi nhí ®Òu ph¸t triÓn m¹nh. §Çu ®é tuæi c¸c em thiªn vÒ ghi nhí trùc quan giµu h×nh ¶nh ghi nhí m¸y mãc, häc thuéc lßng c¸c tri thøc cã trong s¸ch vë . Cµng vÒ cuèi ®é tuæi th× ghi nhí vÒ tõ ng÷ vµ ghi nhí vÒ h×nh t­îng cµng ph¸t triÓn. NhiÒu em thÓ hiÖn kh¶ n¨ng nhí nhanh vµ nhí nhiÒu. Tuy nhiªn cã nh÷ng em kh«ng nhí ®­îc tµi liÖu do kh«ng hiÓu kiÕn thøc hoÆc kh«ng chó ý häc tËp . - T­ëng t­ëng : T­ëng t­îng cña häc sinh TiÓu häc rÊt ph¸t triÓn, tuy nhiªn rÊt t¶n m¹n, xa rêi thùc tÕ vµ Ýt cã tæ chøc . Cµng vÒ cuèi ®é tuæi th× t­ëng t­îng gÇn thùc tÕ h¬n. H×nh ¶nh cña t­ëng t­îng ngµy cµng g¾n víi thùc hiÖn vµ phï hîp víi c¶m xóc cña häc sinh TiÓu häc. - T­ duy : Trong giai ®o¹n løa tuæi nµy, t­ duy cña c¸c em ph¸t triÓn nhanh chãng nhê ho¹t ®éng häc tËp. §Çu ®é tuæi h×nh thøc t­ duy cña em chñ yÕu lµ t­ duy trùc quan cô thÓ. Cuèi ®é tuæi t­ duy cña häc sinh TiÓu häc chuyÓn dÇn dÇn sang t­ duy trõu t­îng. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña t­ duy trong giai ®o¹n nµy lµ t­ duy mang ®Ëm mµu s¾c xóc c¶m. Mét sè em kh¶ n¨ng trõu t­îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ ë møc ®é s©u s¾c vµ ®óng ®¾n. C¸c em cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c t×nh huèng kh¸ phøc t¹p. NhiÒu em thÓ hiÖn trÝ tuÖ ë møc ®é cao. Tuy nhiªn mét sè em ch­a thÓ suy nghÜ ®éc lËp logic mµ cßn ph¶i dùa vµo ng­êi lín, kh¶ n¨ng t­ duy ®éc lËp s¸ng t¹o, ch­a ph¸t triÓn. - Ng«n ng÷ : Ng«n ng÷ cña häc sinh TiÓu häc ph¸t triÓn nhanh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. C¸c em biÕt ®äc, biÕt viÕt ®óng ng÷ ph¸p biÕt lùa chän tõ ng÷ ®Ó diÔn ®¹t ý cña m×nh. Ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt ®Òu ph¸t triÓn vÒ mÆt chÊt l­îng. 2. Xu h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH TiÓu häc theo h­íng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh. 2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH - Do sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi ®ßi hái ph¶i cã líp ng­êi lao ®éng míi, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, s½n sµng thÝch øng víi sù biÕn ®æi diÔn ra hµng ngµy, thÝch nghi víi sù ph¸t triÓn nhanh cña x· héi. - Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH ë sè ®«ng c¸c tr­êng TiÓu häc h¹n chÕ nh­ : Gi¸o viªn vµ häc sinh cßn phô thuéc vµo c¸c tµi liÖu s½n cã mµ chØ truyÒn ®¹t vµ gi¶ng 4
5. gi¶i theo c¸c tµi liÖu cã s½n ë SGK vµ SGV . V× vËy gi¸o viªn th­êng lµm viÖc mét c¸ch m¸y mãc vµ Ýt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña häc sinh. Häc sinh häc tËp mét c¸ch thô ®éng, chñ yÕu chØ nghe gi¶ng, ghi nhí vµ lµm theo mÉu. Do ®ã viÖc häc tËp th­êng Ýt høng thó, néi dung c¸c ho¹t ®éng th­êng ®¬n ®iÖu, nghÌo nµn, Ýt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn n¨ng lùc c¸ nh©n. - Gi¸o viªn lµ ng­êi duy nhÊt ®­îc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh mµ häc sinh Ýt ®­îc ®¸nh gi¸ m×nh vµ ®¸nh gi¸ lÉn nhau. - Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ häc sinh lµ kÕt qu¶ ghi nhí, t¸i hiÖn nh÷ng ®iÒu gi¸o viªn ®· gi¶ng. 2.2. §Þnh h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH: §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh ®­îc hiÓu lµ: Th­êng xuyªn ®­a ra c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi vµo trªn c¬ së ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc ®µo t¹o. HiÖn nay, ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TNXH nh»m tÝch cùc ho¹t ®éng cña häc sinh ®­îc tiÕn hµnh theo 4 ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®ã lµ : - Ph¸t huy tÝnh tù gi¸c , tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh, phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng líp häc, m«n häc. - Båi d­ìng ph­¬ng ph¸p tù häc kh¶ n¨ng lµm viÖc theo nhãm. - RÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, - T¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui høng thó cho häc sinh. 2.3. N¨m gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n TNXH ë TiÓu häc : - §æi míi vÒ nhËn thøc, trong ®ã cÇn tr©n träng n¨ng lùc chñ ®éng, s¸ng t¹o cña gi¸o viªn vµ häc sinh. - §æi míi c¸c h×nh thøc d¹y häc nªn khuyÕn khÝch d¹y häc c¸ nh©n, d¹y häc theo nhãm, theo líp, d¹y häc ë hiÖn tr­êng t¨ng c­êng trß ch¬i häc tËp. - §æi míi c¸ch trang trÝ phßng häc ®Ó t¹o ra m«i tr­êng häc tËp thÝch hîp. - §æi míi ph­¬ng tiÖn d¹y häc, khuyÕn khÝch dïng c¸c phiÕu häc tËp ®å dïng häc tËp, c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt. - §æi míi c¸ch ®¸nh gi¸ gi¸o viªn vµ häc sinh . 2.4 . C¸c quan ®iÓm cÇn qu¸n triÖt ®Ó ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc : - Qu¸n triÖt quan ®iÓm môc tiªu gi¸o dôc TiÓu häc : §æi míi ph¶i gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc TiÓu häc trong giai ®o¹n C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NghÜa lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph¶i h­íng tíi viÖc ®µo t¹o nh÷ng ng­êi “ Lao ®éng tù chñ, s¸ng t¹o” nh÷ng ng­êi s½n sµng thÝch øng víi nh÷ng ®æi míi kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, nh÷ng ng­êi n¨ng ®éng linh ho¹t, hµi hoµ víi lèi sèng ngµy cµng ®a d¹ng phøc t¹p vµ hoµ nhËp cña x· héi hiÖn ®¹i. Víi bËc TiÓu häc, môc tiªu ®ã lµ: Nh»m gióp häc sinh h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ l©u dµi vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÓ chÊt, thÈm mÜ vµ c¸c kü n¨ng c¬ b¶n ®Ó häc sinh tiÕp tôc häc lªn THCS . - Quan ®iÓm c¸ thÓ d¹y häc trong ®iÒu kiÖn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc : + Mäi trÎ em ë løa tuæi TiÓu häc ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung vÒ t©m lý, sinh lý cña løa tuæi vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é häc tËp tèi thiÓu ®Ó thùc hiÖn phæ cËp gi¸o dôc TiÓu häc. 5