SKKN Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học môn Giáo dục công dân Lớp 6

Nội dung text: SKKN Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học môn Giáo dục công dân Lớp 6

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2015 - 2016 I. PHẦN MỞ ĐẦU I.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. Trong chiến lược “trồng người” Đảng và Nhà nước ta đã đặt giáo dục ở một vị trí cao, coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu. Bởi vì muốn đất nước phát triển giàu mạnh thì đòi hỏi thế hệ trẻ của đất nước phải giỏi, phải năng động, đó sẽ là một thế hệ trẻ phát triển toàn diện cân đối hài hoà về tất cả các mặt đức - trí - thể - mỹ. Cùng với sự phát triển của khoa học và công nghệ, muốn giáo dục đạt hiệu quả thì phải đổi mới phương pháp giáo dục, việc đổi mới này được tiến hành trong quá trình dạy học, tức là bổ sung thêm một số phương pháp mới để quá trình dạy học đạt hiệu quả cao hơn. Trong chương trình giáo dục công dân (GDCD) nói chung và ở bậc Trung học cơ sở (THCS) nói riêng, môn GDCD có một vị trí rất quan trọng, cùng với các môn học khác thì môn GDCD góp phần quan trọng trong viêc đào tạo nhân cách học sinh thành những người lao động có tri thức có đạo đức, có năng lực hoạt động thực tiễn, có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình và xã hội. Môn GDCD lớp 6 có nhiệm vụ giúp học sinh hình thành những xúc cảm, tình cảm, niềm tin đạo đức, vì đó là động cơ bên trong giúp các em tự hoàn thiện, tự điều chỉnh để vươn tới cái đẹp, cái chân – thiện – mĩ trong cuộc sống. Đây là yêu cầu có tính đặc trưng của môn GDCD so với một số môn học khác và cũng là yêu cầu bức xúc trong giai đoạn hiện nay. Để thực hiện được mục tiêu nhiêm vụ của môn GDCD ở trường THCS nói chung và lớp 6 nói riêng đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức của những người làm công tác giáo dục mà đặc biệt là những giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn này. Họ phải biết sử dụng các phương pháp dạy học phù hợp trong quá trình giảng dạy để giảm đi sự nặng nề khô khan nhàm chán, gây hứng thú cho người học, khuyến khích họ tích cực chủ động chiếm lĩnh tri thức, từ đó nâng cao chất lượng hiệu quả học tập bộ môn. Trong chương trình đổi mới nội dung và phương pháp dạy học, bên cạnh những phương pháp mới, tôi nhận thấy phương pháp dạy học thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học kích thích tính tích cực chủ động chiếm lĩnh tri thức của học sinh, đem lại hiệu quả cho việc học tập. Song việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học còn nhiều bất cập nên kết quả học tập của học sinh chưa cao. Vậy làm thế nào để sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học một cách có hiệu quả? Trong một bài dạy thì những kiến thức nào cần đưa ra thảo luận?, những kiến thức nào không nên thảo luận? quá trình thảo luận cần đảm bảo những yếu tố nào?, làm sao để tổ chức được một giờ dạy tốt khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm, điều đó phụ thuộc phần lớn vào người giáo viên. Người giáo viên phải biết cách hướng dẫn học sinh thảo luận đúng cách và cùng kết hợp tốt các phương pháp dạy học khác để giờ học đạt hiệu quả. Vậy muốn nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn GDCD ở trường THCS nói chung và ở lớp 6 nói riêng phải liên quan đến nhiều vấn đề nhưng ở phạm vi đề tài này tôi chỉ đề cập đến một vấn đề thuộc yếu tố chủ quan của người giáo viên đó là bước đầu sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học môn GDCD lớp 6. 1
2. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2015 - 2016 I.2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI. 2.1. Mục tiêu: Tìm ra tác dụng tích cực nhất của việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong việc dạy học, đồng thời tìm cách hạn chế được những yếu tố chưa tích cực để quá trình dạy học đạt hiệu quả. 2.2. Nhiệm vụ: Tìm hiểu khảo sát việc sử dụng các phương pháp dạy học GDCD lớp 6 đang sử dụng hiện nay. Tìm hiểu tâm lí học tập và kết quả học tập của học sinh lớp 6. Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy một số bài cụ thể, từ đó rút ra một cách tổng quát tính ưu việt của phương pháp đó. I.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là toàn bộ học sinh khối 6 trường THCS Lê Duẩn, cụ thể là: Vận dụng các phương pháp dạy học thảo luận nhóm vào dạy đối tượng học sinh lớp 6 trường THCS Lê Duẩn. I.4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU. Nghiên cứu việc sử dụng phương pháp dạy học GDCD lớp 6, trên cơ sở đó để tìm ra phương thức ứng dụng phương pháp thảo luận nhóm để đạt hiệu quả giáo dục cao nhất. I.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng một số phương pháp sau đây: Phương pháp quan sát. Phương pháp thực nghiệm. Phương pháp phân tích tổng hợp. II. PHẦN NỘI DUNG II.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN. Mục tiêu giáo dục nói chung và của môn GDCD nói riêng là đào tạo người học sinh trở thành công dân phát triển về mọi mặt. Họ sẽ trở thành người lao động trong tương lai có tri thức khoa học, có phẩm chất chính trị có đạo đức trong sáng, có lối sống lành mạnh góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh. Để thực hiện được mục tiêu này, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của người giáo viên phải làm sao phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học sinh, giúp học sinh sớm hình thành chuẩn ba yêu cầu về: Kiến thức - Kỹ năng -Thái độ. Do đó khi sử dụng phương pháp và hình thức tổ chức dạy học giáo viên cần phải kết hợp các phương pháp sao cho có hiệu quả nhất, phải lấy học sinh làm trung tâm. Trong quá trình dạy học, phải hình thành và rèn luyện phương pháp tự học, khả năng hoạt động của cá nhân, biết hợp tác với nhau trong học tập thông qua các hoạt động tổ, nhóm Sử dụng các phương pháp dạy học GDCD ở trường THCS phải quán triệt nguyên tắc “Học đi đôi với hành”,“Lý luận phải gắn liền với thực tiễn”. Muốn vậy người giáo viên phải đa dạng hoá các hình thức dạy học, kết hợp hoạt động dạy với hoạt động xã hội, gắn nội dung với thực tiễn cuộc sống đặt ra, rút ra những bài học bổ ích 2
3. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2015 - 2016 cho bản thân nhằm góp phần hình thành thế giới quan khoa học, có niềm tin vào cuộc sống . Phương pháp dạy học GDCD ở trường THCS cần phải sử dụng các phương pháp dạy hoc truyền thống nhằm kế thừa, phát huy mặt tích cực của nó, kết hợp linh hoạt sáng tạo với các phương pháp dạy học hiện đại nhằm tránh tình trạng học sinh tiếp thu một cách thụ động gượng ép mà phải có trạng thái hứng thú, tích cực chủ động chiếm lĩnh tri thức, hình thành kỹ năng và thái độ cho bản thân. Sử dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực chủ động của học sinh với tư cách là người hướng dẫn chủ đạo không giảm đi vai trò của người thầy giáo mà ngược lại càng khẳng định vai trò chủ đạo, quyết định của người thầy giáo đối với chất lượng học tập của học sinh vì người thầy giáo là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn học sinh độc lập, chủ động sáng tạo chiếm lĩnh tri thức mới theo yêu cầu nội dung chương trình GDCD hiện nay. Đối với môn GDCD lớp 6 , đây là lớp đầu của bậc trung học cơ sở, trình độ tư duy của học sinh còn hạn chế, sự mới mẻ về nội dung kiến thức làm cho các em gặp nhiều khó khăn trong việc lĩnh hội tri thức mới. Vì vậy trong quá trình giảng dạy, người giáo viên phải biết sử dụng và kết hợp các phương pháp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và khả năng nhận thức của học sinh thì mới đạt hiệu quả trong dạy học. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phải biết tận dụng, kết hợp mọi điều kiện, khai thác tối đa các thiết bị, phương tiện, các tư liệu phục vụ giảng dạy, qua đó gây hứng thú học tập, học sinh sẽ chủ động, độc lập chiếm lĩnh kiến thức, đồng thời cũng biết giúp đỡ hợp tác với nhau cùng chiếm lĩnh tri thức, hình thành kỹ năng thái độ niềm tin cho bản thân. Chúng ta biết rằng phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi, chia sẻ những thông tin tri thức của bản thân cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Về thực chất, phương pháp thảo luận là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong nhóm nhỏ.Thảo luận nhóm được sử dụng rộng rãi nhằm giúp học sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh có thể chia sẻ kiến thức, kinh ngiệm, ý kiến giải quyết một vấn đề có liên quan đến bài học. Phương pháp thảo luận nhóm xuất phát từ các yêu cầu đổi mới nội dung chương trình, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong hoạt động học tập nhằm hình thành, rèn luyện khả năng chủ động, tự giác của mỗi cá nhân, đồng thời biết hợp tác giúp đỡ nhau để cùng chiếm lĩnh tri thức. II.2. THỰC TRẠNG. a. Thuận lợi – khó khăn. a.1. Thuận lợi: Được sự quan tâm của ban ngành giáo dục, nhà trường đã sắm được một số trang thiết bị cần thiết để phục vụ cho việc dạy học như máy chiếu và một số tranh ảnh, do vậy mà giáo viên có thể sử dụng trong quá trình lên lớp. Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, động viên, khích lệ giáo viên tích cực sử dụng phương tiện dạy học, đồng thời giúp đỡ, hướng dẫn lắp ráp máy chiếu hoặc 3
4. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2015 - 2016 hướng dẫn sử dụng các phương tiện dạy học. Đồng thời nhà trường luôn hướng dẫn chuyên môn, khuyến khích sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm để học sinh luôn là người chủ động trong quá trình lĩnh hội tri thức, từ đó quá trình học sẽ đạt kết quả tốt nhất. a.2. Khó khăn: - Về phía nhà trường: Lê Duẩn là ngôi trường mới thành được tách ra từ trường THCS Trần Hưng Đạo, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, do vậy trang thiết bị cung cấp cho việc dạy và học còn chưa đầy đủ. Phòng học còn thiếu, do đó chưa có phòng lắp ráp máy chiếu riêng, nên mỗi giờ lên lớp phải mất rất nhiều thời gian giáo viên mới có thể lắp ráp máy để phục vụ cho việc dạy học, điều đó làm hạn chế việc sử dụng máy chiếu trong quá trình lên lớp, hơn nữa, cả trường chỉ có duy nhất một máy nên không thể tất cả giáo viên đều sử dụng máy trong một buổi dạy được Bên cạnh đó, tranh ảnh sử dụng cho bài dạy còn thiếu rất nhiều, nếu giáo viên không linh hoạt sưu tầm ở bên ngoài thì hầu như không đáp ứng để cho quá trình lên lớp. - Về phía học sinh: Đối với học sinh trường THCS Lê Duẩn, đa số các em là con em nông dân lao động, ngoài giờ lên lớp, có em còn phải đi làm giúp gia đình, việc học tập chưa được quan tâm đúng mức nên kết quả học tập chưa cao, và môn Giáo dục công dân không phải là ngoại lệ. Bên cạnh đó, các em còn bị chi phối bởi môn chính, môn phụ cho nên có phần nào đó việc học môn giáo dục công dân còn lơ là, học chỉ đủ điểm trung bình cũng được, dành thời gian đầu tư cho các môn quan trọng hơn như văn, toán, lí, hóa, b. Thành công – hạn chế. b.1. Thành công: Được sự quan tâm của nhà trường đã hỗ trợ cho tôi trong quá trình nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm, do vậy bước đầu đã gặt hái được những thành công nhất định. Qua kết quả của bài kiểm tra học kì I cho thấy điểm số cao hơn hẳn, có sự vượt trội rõ rệt. Điều làm tôi thấy hạnh phúc nhất đó là những giờ lên lớp, một số em trước đây không thích học môn Giáo dục công dân không còn học theo kiểu đối phó nữa, mà ngược lại các em đã hiểu ra tầm quan trọng của môn học này, chính vì thế các em đã học một cách nghiêm túc hơn, yêu thích môn học hơn. Trước khi học bài mới, các em luôn học bài, soạn bài và làm bài tập đầy đủ, kể cả những bài tập trong sách bài tập. Giờ lên lớp các em luôn chuẩn bị bài, tư liệu có liên quan đầy đủ như tranh sưu tầm, các mẫu truyện trong sách, báo hoặc các tình huống sát thực với bài học, giờ thảo luận nhóm thì các em làm việc tích cực, chủ động, không để cô giáo nhắc nhở nhiều Tất cả điều đó là động lực mạnh mẽ thúc dục tôi nỗ lực hơn nữa để hoàn thiện sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn mang đến cho các em những giờ học hứng thú nhất, tích cực nhất, đạt kết quả tốt nhất. b.2. Hạn chế: Trong quá trình dạy học, vì cơ sở vật chất còn thiếu, tranh ảnh thiếu nhiều nên gây hạn chế cho quá trình truyền đạt tri thức 4