SKKN Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học Lớp 5

Nội dung text: SKKN Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học Lớp 5

1. SKKN: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5 BÁO CÁO Kết quả thực hiện sáng kiến: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5” I. Sơ lược lý lịch tác giả: - Họ và tên: Nguyễn Văn Nhựt Nam, nữ: Nam - Năm sinh: 1991 - Nơi thường trú: Ấp Mỹ Phước, xã: Mỹ Hội Đông, huyện: Chợ Mới, tỉnh: An Giang. - Đơn vị công tác: Trường TH "D" Mỹ Hội Đông - Chức danh: Giáo viên - Lĩnh vực công tác: Giáo dục II. Tên sáng kiến: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5. III. Lĩnh vực: Khoa học IV. Mục đích yêu cầu của sáng kiến:  Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở lứa tuổi học sinh tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi này. Bởi vậy Trò chơi học tập được đánh giá cao trong giảng dạy. * Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà nó còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của học sinh (HS). Phương pháp tổ chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của thầy và trò mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh trí, có óc tư duy, tưởng tượng của học sinh. Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi chính là việc giáo viên (GV) hướng dẫn HS hoàn thành tốt phẩm chất của con người mới XHCN. * Tổ chức trò chơi: Là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp học tập có hiệu quả của học sinh. Thông qua trò chơi, HS được tập luyện, làm việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với tinh thần hợp tác cao.  Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và giáo viên khi tham gia và tổ chức Trò chơi học tập.  Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và giáo viên mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu quả của phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, giúp các em phát triển toàn diện ngay từ bậc học đầu tiên.  Để đạt được mục đích trên, tôi cần thực hiện những nhiệm vụ sau:  Nghiên cứu những vấn đề chung về môn khoa học lớp 5.  Nghiên cứu một số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn khoa học.  Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi HS. Sáng kiến kinh nghiệm - 1 - Trường Tiểu học "D" Mỹ Hội Đông
2. SKKN: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5  Tìm hiểu thực tế của học sinh, về sở thích tham gia trò chơi học tập, về sự tiếp nhận kiến thức khoa học Để phát hiện những khó khăn, vướng mắc, những tồn tại cần giải quyết. 1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến:  Sau khi được phân công giảng dạy khối 5 ở đơn vị mới trường Tiểu học “D” Mỹ Hội Đông, Năm học: 2014 – 2015, năm học 2015 -2016, tôi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình hình học sinh, sự mong muốn và khả năng tham gia trò chơi học tập trong môn khoa học nói riêng và trong các môn học khác nói chung. Kết quả như sau:  Đầu năm học: 2014 – 2015 Tổng số: 29 HS và 2015 – 2016 Tổng số: 35 HS Năm học: 2014 - 2015 Năm học: 2015 - 2016 Nội dung Học sinh Tỉ lệ Học sinh Tỉ lệ Số HS muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau trò chơi học 6 207% 8 22,9% tập trong môn khoa học. Số HS muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi là chính 18 62,1% 21 60% mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập. Số học sinh HS chưa muốn tham gia trò 5 17,2% 6 17,1% chơi học tập  Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là do một số nguyên nhân sau: - Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi: chơi để làm gì? chơi nhằm mục đích gì? - Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng - phạt” giữa các đội chơi. - Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh. - Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia. - Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến tình trạng trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch được gì. 2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến:  Hồ Chủ tịch người thầy vĩ đại của Đảng của Cách mạng Việt Nam đã nói: “Muốn có đạo đức cách mạng thì phải có tri thức”. Muốn có tri thức thì phải học và phải học thật tốt. Để có được tri thức ấy thì phải học tất cả các lĩnh vực và các môn học. Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ GD-ĐT đã đặt ra: Giáo dục cho HS Tiểu học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính, môn phụ. Bởi vậy cùng với các môn học khác, môn khoa học đã góp phần không nhỏ vào việc hình thành và phát triển toàn diện cho HS.  Để dạy tốt môn Khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các phương pháp dạy học như: Phương pháp quan sát; phương pháp thí nghiệm; phương pháp thảo luận Sáng kiến kinh nghiệm - 2 - Trường Tiểu học "D" Mỹ Hội Đông
3. SKKN: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5 nhóm; phương pháp trò chơi học tập Trong đó phương pháp Trò chơi học tập là một trong những phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến khích sự tò mò khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được tiếp cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng ghi nhớ nội dung của bài học. “ Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn Khi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật hơn ” - Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì: + Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui vẻ, thân ái, thông cảm + Quá trình học tập còn trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn. + HS thấy nhanh nhẹn, cởi mở hơn. + HS tiếp thu bài tự giác hơn, tích cực hơn. + HS được hệ thống và củng cố kiến thức một cách chủ động. * Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất trật tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp này chỉ là hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là gượng ép, miễn cưỡng.  Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng Trò chơi học tập lại chưa biết lựa chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi cho hợp lý, hoặc trò chơi đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên việc tổ chức Trò học tập chơi chưa đạt hiệu quả cao Riêng tôi, tôi thấy phương pháp Trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không những giúp HS tự khám phá, hình thành, có hứng thú, hệ thống kiến thức mà nó còn tạo cho các em có sự thi đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh.  Qua 4 năm giảng dạy, tôi thấy đa số học sinh rất muốn được tham gia Trò chơi học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh thụ động, tự ti, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động này. Mặt khác, trong môn khoa học lớp 5 có rất nhiều tiết học cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức mới hoặc để củng cố kiến thức đã học. Xuất phát từ những thực tế trên, qua nghiên cứu quá trình dạy học môn Khoa học lớp 5 ở bậc tiểu học, là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, kết hợp với những hiểu biết đã có và những điều mới mẽ lĩnh hội được, trong khuôn khổ cho phép của một đề tài nghiên cứu, tôi quyết định chọn đề tài: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5. 3. Nội dung sáng kiến: 3.1. Tiến trình và thời gian thực hiện: - Để thực hiện được đề tài này tôi đã chuẩn bị từ năm học 2013 – 2014 tại trường Tiểu học "B" Thạnh Mỹ Tây và năm học 2014 – 2015 đến nay tại đơn vị mới trường Tiểu học “D” Mỹ Hội Đông tôi đã tiến hành thử nghiệm một số tiết dạy ở lớp và rút ra được những lưu ý sau: Sáng kiến kinh nghiệm - 3 - Trường Tiểu học "D" Mỹ Hội Đông
4. SKKN: Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5 + Bước đầu cần phải tìm hiểu thực trạng học sinh còn thụ động, chưa tích cực trong giờ học. Từ đó đưa ra một số biện pháp giúp đỡ những học sinh này phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo hơn. + Tìm ra các trò chơi phù hợp trong mỗi bài học nhằm tạo kiến thức mới hoặc củng cố kiến kiến thức đã học cho học sinh. + Rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi. - Thời gian thực hiện: + Tháng 9/2013 tìm hiểu và xác định đề tài. + Tháng 9/2014 - 5/2015 tiến hành thử nghiệm và ghi nhận hiệu quả đạt được ở lớp 5C trường Tiểu học "D" Mỹ Hội Đông ( Năm học 2014-2015). + Tháng 9/2015 - 10/2015 tiến hành áp dụng ở lớp chủ nhiệm và ghi nhận kết quả làm báo cáo. + Tháng 11/2015 hoàn chỉnh đề tài và viết báo cáo. 3.2. Biện pháp tổ chức: 3.2.1. Biện pháp xây dựng: a/ Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi.  Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này. Vì thế, với mỗi tiết dạy, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, HS tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên sử dụng phương pháp Trò chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp dạy học cho mỗi hoạt động, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho hoạt động đó. b/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi.  Trước khi tổ chức cho HS tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh hiểu: Qua trò chơi, các em sẽ tìm được những kiến thức gì, cũng cố hay khắc sâu, hệ thống được những kiến thức gì?  Phần lớn Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 ở 2 dạng kiến thức: Chơi để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố, hệ thống hoá kiến thức đã học. Cụ thể như sau: Trò chơi để hình thành kiến thức mới: Tiết - Trang Tên trò chơi Mục đích trò chơi Học sinh (HS) nhận ra, mỗi trẻ em đều T1-Trang 4 Bé là con ai? có những đặc điểm giống bố, mẹ mình. T2,3-Trang 6 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh (HS) biết phân biệt đặc điểm Sáng kiến kinh nghiệm - 4 - Trường Tiểu học "D" Mỹ Hội Đông