SKKN Một số biện pháp nhằm “Đổi mới phương pháp dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật qua phần xem tranh dân gian Việt Nam” cho học sinh Lớp 4

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp nhằm “Đổi mới phương pháp dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật qua phần xem tranh dân gian Việt Nam” cho học sinh Lớp 4

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Một số biện pháp nhằm “Đổi mới phương pháp dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật qua phần xem tranh dân gian Việt Nam” cho học sinh lớp 4. A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Mĩ thuật là môn học có tính chất năng khiếu nghệ thuật, nhằm giáo dục tính thẩm mĩ cho học sinh và hình thành một trong những yếu tố cơ bản của giáo dục tính thẩm mĩ. Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, môn Mĩ thuật đã chính thức đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông và là một trong các môn học bắt buộc ở trường Tiểu học. Mục tiêu của môn Mĩ thuật trong trường tiểu học là: - Lấy giáo dục thẩm mĩ cho học sinh làm nhiệm vụ chủ yếu. - Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ đẳng ban đầu về mĩ thuật. - Hình thành và củng cố các kỹ năng đơn giản cần thiết để các em hoàn thành các bài tập của chương trình. - Giúp các em có được những cơ sở ban đầu để cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, tự nhiên. Bước đầu hiểu cái đẹp và tạo ra cái đẹp theo khả năng và cảm nhận riêng của chính mình, vận dụng cái đẹp vào học tập, sinh hoạt hàng ngày. - Giúp các em học tốt các môn học khác, tích cực tham gia vào các hoạt động mĩ thuật trong và ngoài nhà trường. Thường thức Mĩ thuật là một trong năm phân môn của môn Mĩ thuật thể hiện rõ mục tiêu trên. Thường thức Mĩ thuật nói chung và Thường thức Mĩ thuật ở lớp 4 nói riêng là dạy cho các em biết cảm nhận được vẻ đẹp của các bức tranh thông qua bố cục, đường nét, hình ảnh, màu sắc. Thông qua đó học sinh biết sơ lược về nguồn gốc của bức tranh, ý nghĩa vai trò của bức tranh trong đời sống xã hội. Và có thái độ yêu quý, giữ gìn các tác phẩm nghệ thuật. Vậy để phát triển tốt nhất những kiến thức kĩ năng cơ bản, tôi đã tiến hành một số biện pháp “Đổi mới phương pháp dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật qua phần xem tranh dân gian Việt Nam” cho học sinh lớp 4. II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: - Học sinh khối 4 đơn vị tôi công tác III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
2. - Đề tài tập trung vào phân môn Thường thức Mĩ thuật phần xem tranh dân gian Việt Nam - Học sinh khối 4 đơn vị tôi công tác. - Vận dụng kinh nghiệm đổi mới phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, và thực trạng kết quả học tập của học sinh được xem xét nghiên cứu qua các bài học Thường thức Mĩ thuật. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: + Phương pháp điều tra quan sát. + Phương pháp đàm thoại, vấn đáp. + Phương pháp phân tích tổng hợp + Phương pháp rèn kĩ năng quan sát. + Phương pháp nghiên cứu xem xét sản phẩm của học sinh. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN: M«n MÜ thuËt kh«ng nh­ nh÷ng m«n kh¸c, kh«ng cã ®¸p sè cô thÓ mµ MÜ thuËt lµ t¹o ra c¸i ®Ñp, nÐt ®Ñp mu«n h×nh, mu«n vÏ, bëi con ®­êng nghÖ thuËt rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n MÜ thuËt lµ lÊy häc sinh lµm trung t©m. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸o viªn cÇn d¹y theo c¸ch cho phÐp ng­êi häc tù tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµo bµi d¹y, tr¶i nghiÖm vµ lµm viÖc ®Ó tù häc, tù lÜnh héi kiÕn thøc ë møc ®é s©u h¬n. Gi¸o viªn lµ ng­êi ®Þnh h­íng tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng chñ yÕu tÝch cùc tiÕp thu vµ vËn dông kiÕn thøc. §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ ph¶i t¹o ra c¸ch d¹y gióp cho häc sinh tÝch cùc häc tËp t¹o cho häc sinh tÝnh ®éc lËp, s¸ng t¹o thÓ hiÖn trong giê häc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng d¹y häc. Trong quá trình giảng dạy giáo viên đã phối kết hợp với công nghệ thông tin làm phương tiện hỗ trợ đÓ đổi mới phương pháp giảng dạy giúp giờ học diễn ra nhẹ nhàng, tự tin, thoái mái ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc ®éc lËp suy nghÜ t×m tßi, s¸ng t¹o cña häc sinh. ViÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc mÜ thuËt ph©n m«n th­êng thøc MÜ thuËt phÇn xem tranh d©n gian ViÖt Nam líp 4 ®· thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã vµ ph¶n ¸nh ®óng t©m lý cña häc sinh TiÓu häc, ®­a l¹i kÕt qu¶ cho nhËn thøc thÈm mÜ cña häc sinh. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN: 1. Thực trạng: - Tổng số học sinh khối 4 là 166 em.
3. - Do đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi của các em chưa x¸c ®Þnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n. C¸c em ch­a biÕt tù ®iÒu chØnh hµnh vi, dÔ rung ®éng. C¸c em th­êng cã tÝnh tß mß, ham hiÓu biÕt, hiÕu ®éng, thiÕu c¸i ®Ñp, thÝch thÓ hiÖn m×nh, tr¶ lêi, nhËn xÐt về c¸i ®Ñp cña tranh theo c¶m nhËn riªng cña m×nh, cña sù ng©y th¬ hån nhiªn trong s¸ng, thËt thµ. - Trình độ tiếp thu của các em không đồng đều. Mặc dù có giáo viên chuyên Mĩ thuật, trong lớp còn một số học sinh nhút nhát thụ động, chưa phát biểu xây dựng bài. - Đầu năm học tôi chọn học sinh khối lớp 4 khảo sát thực nghiệm thông thường, kết quả cho thấy : Giai Tổng HT tốt ( A+ ) HT ( A ) Chưa hoàn thành đoạn Khối số HS SL TL% SL TL% TS TL% Đầu năm học 4 166 40 24% 109 66 % 17 10% * Kết quả không cao là do một số nguyên nhân sau: - Phần lớn các em không xác định đề bài Thường thức Mĩ thuật - Thường có thói quen nhận xét tranh không đi đúng trọng tâm của bài học. - Chưa chủ động phát biểu xây dựng bài. 2. Thuận lợi và khó khăn : a. Thuận lợi : - Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, trang bị đầy đủ đồ dùng dạy học Mĩ thuật. - Đa số phụ huynh quan tâm đến việc học hành của con em. Học sinh ngoan, ham mê tìm tòi sưu tầm, sáng tạo b. Khó khăn : - Một số phụ huynh chưa quan tâm đến việc học của con em mình, phó mặc cho giáo viên và nhà trường. - Phòng chức năng bộ môn chưa có.
4. - Nhà trường chưa đầu tư bộ tranh dân gian Việt Nam gốc. Để khắc phục hiệu quả học tập phân môn Thường thức Mĩ thuật , giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học, rèn kĩ năng quan sát, phân tích tranh cho từng học sinh để có kế hoạch và biện pháp học tập tốt hơn. III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: 1. Nghiên cứu mục tiêu bài dạy. Xác định rõ mục tiêu của bài học là khâu đầu tiên không thể thiếu trong soạn giảng. Từ đó, giáo viên mới định ra trọng tâm của tiết dạy để lựa chọn phương pháp và phương tiện dạy học phù hợp với bài dạy. Cụ thể yêu cầu của bài Thường thức Mĩ thuật: Xem tranh dân gian Việt Nam - Bước đầu giúp học sinh biết sơ lược về nguồn gốc tranh dân gian Việt Nam, ý nghĩa và vai trò của tranh dân gian Việt Nam trong đời sống xã hội. - Học sinh biết nhận xét hiểu được vẻ đẹp và giá trị nghệ thuật của tranh dân gian Việt Nam thông qua nội dung và hình thức thể hiện. Có thái độ yêu quý, giữ gìn bảo vệ giá trị nghệ thuật dân tộc. 2. Lựa chọn các phương pháp giảng dạy, hệ thống câu hỏi và phương tiện dạy học phù hợp với nội dung bài học. - Lựa chọn và phối hợp linh hoạt các phương pháp dạy học truyền thống với các phương pháp dạy học hiện đại. Đồng thời phải xác định đâu là phương pháp chủ đạo, đâu là phương pháp hỗ trợ. Ph­¬ng ph¸p s¸t thùc víi d¹ng bµi vµ cô thÓ tõng ho¹t ®éng cña néi dung bµi häc. Cụ thể ở bài học Xem tranh dân gian Việt Nam tôi đã lựa chọn phương pháp trực quan, phương pháp phân tích, gợi mở, vấn đáp, phương pháp thực hành Đặc biệt sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học đã giúp cho giáo viên tổ chức bài giảng linh hoạt, sinh động. Kết nối được nhiều nguồn tài liệu phong phú, nhiều hình ảnh minh họa cuốn hút học sinh. Sử dụng công nghệ thông tin còn phát huy tốt cách chọn màu, công cụ vẽ ( Draw ) giúp giáo viên nhanh chóng minh họa dẫn chứng. Tuy nhiên công nghệ thông tin chỉ giúp phần tư liệu không thể thay thế vai trò của người thầy cũng như cảm thụ của thẫm mĩ của học sinh. Cụ thể ở bài thường thức Mĩ thuật xem tranh dân gian Việt Nam tôi đã chuẩn bị các dòng tranh dân gian tiêu biểu Đông Hồ và Hàng Trống trên màn chiếu. Trong phần giới thiệu bài tôi nêu câu hỏi để tạo tình huống lôi cuốn dẫn dắt học sinh vào nội dung của bài. Cụ thể: * Giíi thiÖu bµi: Tranh d©n gian lµ lo¹i h×nh nghÖ thuËt xuÊt hiÖn kh¸ sím, lµ s¶n phÈm nghÖ thuËt d©n téc ViÖt Nam ®· tån t¹i trong suèt bÒ dµy lÞch sö d©n téc ViÖt
5. Nam, ®· ®i s©u vµo lßng ng­êi ViÖt Nam vµ trë thµnh nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong thÈm mÜ d©n téc ViÖt Nam. * Ho¹t ®éng 1: Giíi thiÖu vÒ tranh d©n gian - Giáo viên giới thiệu mét sè tranh d©n gian trên màn chiếu cho học sinh quan s¸t và nhận biết: * Tranh d©n gian lµ mét lo¹i h×nh nghệ thuật có từ lâu đời, là một trong những di sản quý báu của Mĩ thuật Việt Nam. Trong đó tranh Đông Hồ ( Bắc Ninh) và tranh Hàng Trống ( Hà Nội ) là hai dòng tranh tiêu biểu trong các dòng tranh dân gian Việt Nam. Vào dịp Tết đến xuân về nhân dân ta thường treo tranh dân gian nên còn gọi là tranh Tết. * Tranh d©n gian ph¶n ¸nh ®a d¹ng, sinh ®éng cuéc sèng x· héi rÊt gÇn gòi vµ ®Õn víi mäi ng­êi: + §Ò tµi ph¶n ¸nh mäi khÝa c¹nh cña cuéc sèng nh­ vÏ ®Ñp cña quª h­¬ng ®Êt n­íc, lao ®éng s¶n xuÊt, ­íc m¬ cuéc sèng tèt lµnh, vui ch¬i lÔ héi, phª ph¸n thãi h­ tËt xÊu cña x· héi, ca ngîi anh hïng + Néi dung cña tranh rÊt gÇn gòi víi ng­êi lao ®éng ®ã lµ nh÷ng ­íc m¬ ®¬n gi¶n chÝnh ®¸ng, mong cho mïa mµng béi thu, lîn ®Çy chuång, gµ ®Çy s©n, gia ®×nh sum häp ®Çm Êm khoÎ m¹nh, con c¸i ngoan, häc hµnh giái khinh gÐt thãi hñ, tËt xÊu cña ng­êi ®êi, phª ph¸n nh÷ng hñ tôc trong sinh ho¹t th­êng ngµy. + H×nh thøc thÓ hiÖn ®¬n gi¶n mµ ®iªu luyÖn, dÔ hiÓu, tËp trung lµm râ néi dung qua c¸ch bè côc phong phó, ®a d¹ng, x©y dùng h×nh t­îng ®iÓn h×nh, c« ®éng vµ sóc tÝch, h×nh m¶ng v÷ng ch¾c, ®­êng nÐt døt kho¸t, võa mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn, mµu s¾c t­¬i m¸t ®Çm Êm. + ChÊt l­îng th«ng dông, dÔ t×m vµ tù chÕ. * Tranh §«ng Hå : - Mµu ®en lÊy tõ than r¬m, th©n l¸ tre (ñ l©u), mµu xanh tõ rÜ ®ång, mµu lam tõ l¸ chµm, mµu vµng tõ h¹t dµnh dµnh hoa hoÌ, mµu tr¾ng tõ vá sß hÕn (hÇm, ®èt, t¸n nhá hoµ víi hå quÐt lªn mÆt giÊy dã gäi lµ ®iÖp). Gç ®Ó kh¾c lµ gç thÞ. Tranh ®­îc
6. kh¾c h×nh trªn b¶n gç råi míi in ra giÊy. Tranh cã bao nhiªu mµu lµ cã bÊy nhiªu b¶n kh¾c. NÐt kh¾c døt kho¸t, ch¾c, khoÎ. * Tranh Hµng Trèng: ChØ cã mét b¶n kh¾c b»ng mµu phÈm, nghÖ nh©n dïng bót l«ng ®Ó vÏ mµu. Cã h×nh nÐt mÒm m¹i, nÐt kh¾c thanh m¶nh, trau chuèt. * Ho¹t ®éng 2: Xem tranh - Gi¸o viªn giíi thiÖu tranh dân gian Việt Nam trên màn chiếu. Yªu cÇu häc sinh quan s¸t. - Giáo viên tæ chøc cho học sinh häc tËp theo nhãm. - Giáo viên đặt câu hỏi phù hợp với đối tượng học sinh. - Yªu cÇu học sinh quan s¸t, nhËn xÐt vµ th¶o luËn nhãm ghi vµo phiÕu häc tËp (cã thêi gian quy ®Þnh) nh÷ng c©u hái khai th¸c vÒ: + Tªn tranh ? + Nh÷ng h×nh ¶nh trªn tranh? + H×nh ¶nh chÝnh, h×nh ¶nh phô cña tranh? + H×nh trªn tranh ®­îc vÏ nh­ thÕ nµo? + Mµu s¾c cña tranh ra sao? + Giáo viên yêu cầu học sinh nhËn xÐt vÒ sù kh¸c nhau vµ gièng nhau cña tranh Hµng Trèng vµ tranh §«ng Hå? HÕt thêi gian th¶o luËn, giáo viên mêi ®¹i diÖn nhãm tr¶ lêi tõng c©u hái. Mêi học sinh nhãm kh¸c nhËn xÐt. - Giáo viên nhËn xÐt c©u tr¶ lêi cña học sinh - Sau khi học sinh tr¶ lêi xong c¸c c©u hái. Giáo viên nhËn xÐt vµ tãm t¾t néi dung tranh. 3. Tạo thói quen cho học sinh nhìn tranh tập nhận xét về nội dung và hình thức, giả trị nghệ thuật. - Đối với học sinh lớp 4, đây là giai đoạn đầu các em làm quen với các kĩ năng cơ bản về sơ lược tranh dân gian Việt Nam, ý nghĩa vai trò của tranh dân gian trong đời sống xã hội . - Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát từ bao quát đến chi tiết trong một bức tranh để nhận ra: + Hình ảnh chính của bức tranh