SKKN Một số biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Toán Lớp 2 theo hướng tiếp cận vào học sinh

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Toán Lớp 2 theo hướng tiếp cận vào học sinh

1. A. PHẦN MỞ ĐẦU Hiện nay, đất nước ta đang phát triển mạnh mẽ các nguồn lực, trong đó nguồn lực con người được xác định là quan trong nhất nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.Chính vì thế, con người vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Đứng trước yêu cầu đó, ngày 09/12/2000 Quốc hội đã có quyết định số 40 về đổi mới giáo dục phổ thông với mục tiêu : "Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước." Trong hệ thống giáo dục Quốc dân, Tiểu học là bậc học có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự vận động và phát triển toàn hệ thống, là bậc học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách của con người, là nền móng vững chắc cho toàn bộ hệ thống giáo dục Quốc dân. Bắt đầu từ năm học 2002 - 2003, chương trình - SGK mới triển khai đại trà trên cả nước. Ngay từ năm học đầu tiên, với tinh thần và quyết tâm cao, địa phương và nhà trường đã ưu tiên những gì tốt đẹp nhất cho các lớp thay sách: phòng học tốt nhất, giáo viên có năng lực, Tập thể giáo viên cũng chuyển mình hoà nhịp cùng các trường trong toàn huyện, bước đầu đã có những thành quả đáng kể trong đổi mới phương pháp dạy học nói chung và môn Toán nói riêng. Tuy nhiên, đối với môn Toán, việc làm thế nào để học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra của bài toán, tự mày mò tìm hiểu dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên để từ đó tự tìm ra kiến thức là một bài toán mà đội ngũ giáo viên trường Tiểu học số 1 Triệu Long còn vướng mắc. Đây cũng là vấn đề bản thân tôi quan tâm từ nhiều năm nay . Với mong muốn nâng cao chất lượng dạy học môn Toán bằng con đường cải tiến và đổi mới phương pháp dạy học sao cho mỗi học sinh thực sự được tham gia vào quá trình học Toán với những hoạt động nhẹ nhàng, tự nhiên mang lại hứng thú và say mê học tập của học sinh nên tôi chọn đề tài: "Một số biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Toán lớp 2 theo hướng tiếp cận vào học sinh." B. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN Đối mới phương pháp dạy học là vấn đề then chốt của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học sẽ làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, nếp làm của các thế hệ học trò - chủ nhân tương lai của đất nước. Hơn nữa, trước thực tiễn đổi mới của mục tiêu giáo dục, nội dung chương trình Tiểu học và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh thì đổi mới phương pháp dạy học đã được xác định trong các nghị quyết TW 4 (khoá VII) và nghị 1
2. quyết TƯ 2 ( khoá VIII), được thể chế hoá trong luật Giáo dục và được cụ thể hoá trong chỉ thị 15 của Bộ GD&ĐT. Trong luật giáo dục, khoản 2, điều 24 đã ghi: " Phưong pháp giáo dục phổ thông phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn , tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh." Có thể nói, tư tưởng và cũng là mục đích của quá trình đổi mới phương pháp dạy học cũng là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh . Tích cực trong hoạt động học tập của học sinh thực chất là tính tích cực nhận thức được đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức." Khác với quá trình nhận thức nghiên cứu khoa học, quá trình nhận thức trong học tập không nhằm phát hiện những điều loài người chưa biết mà nhằm lĩnh hội những tri thức mà loài mgười tích luỹ được. Tuy nhiên trong học tập, học sinh cũng phải "khám phá" ra những hiểu biết mới của bản thân. Học sinh sẽ thông hiểu, ghi nhớ những gì đã lĩnh hội được qua hoạt động chủ động, nỗ lực của chính mình. Tính tích cực nhận thức trong hoạt động học tập liên quan mật thiết với động cơ học tập và thường được biểu hiện như: hăng hái trả lời câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, nêu thắc mắc đề nghị giải thích những vấn đề chưa đủ rõ, chủ động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới. Cũng như các môn học khác trong hệ thống chương trình Tiểu học, môn Toán đã thiết thực góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục Tiểu học. Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh tự tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức mới có vai trò quan trọng trong quá trìn hình thành và phát triển tư duy Toán học của học sinh, bởi lẽ : - Quá trình tự tìm tòi, khám phá sẽ giúp học sinh rèn luyện tính chủ động , sáng tạo trong học Toán. - Học sinh sẽ hiểu sâu hơn, nhớ lâu hơn kiến thức nếu như chính mình tìm ra kiến thức đó hoặc góp phần cùng với các bạn tìm tòi, khám phá, xây dựng kiến thức. - Trong quá trình tìm tòi, khám phá, học sinh tự đánh giá kiến thức của mình khi gặp khó khăn chưa giải quyết được vấn đề, học sinh tự đo được thiếu sót của mình về mặt kiến thức, về mặt tư duy và tự rút kinh nghiệm. Khi tranh luận với các bạn, học sinh cũng tự đánh giá được trình độ của mình so với các bạn để tự rèn luyện, điều chỉnh. - Trong quá trình học sinh tự tìm tòi, khám phá, giáo viên biết được tình hình của học sinh về mức độ nắm kiến thức từ bài học cũ, vốn hiểu biết, trình độ tư duy, khả năng khai thác mối liên hệ giữa những yếu tố đã biết với những yếu tố phải tìm, 2
3. - Học sinh tự tìm tòi, khám phá sẽ rèn luyện được tính kiên trì, vượt khó khăn và một số phẩm chất tốt của người học Toán như: tự tin , suy luận có cơ sở, coi trọng tính chính xác, tính hệ thống . Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học Toán nhằm tạo điều kiện để cá thể hoá dạy học và khuyến khích dạy học phát hiện vấn đề đồng thời phát triển năng lực, sở trường của từng học sinh trở thành người lao động chủ động, sáng tạo. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Thuận lợi Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương, sự chỉ đạo sát sao, chặt chẽ của Phòng GD&ĐT, sự ủng hộ nhiệt tình của phụ huynh học sinh. Đội ngũ giáo viên hăng hái, hiệt tình trong mọi hoạt đông, có tinh thần trách nhiệm và có ý thức học hỏi để nâng cao tay nghề. 100% giáo viên có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn. Trình độ ĐHTH: 08/30 – 27,6 % Trình độ CĐSP : 14/30 – 48,3 % (Có 03 giáo viên đang theo học đại học) Đặc biệt đội ngũ giáo viên thấy rõ tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học, có nhận thức đúng đắn về quan điểm đổi mới phương pháp dạy học. Đa số giáo viên nắm được nội dung chương trình - SGK mới và phương pháp dạy học để có thể chuyển tải nội dung chương trình mới đến học sinh, một số giáo viên có chuyển biến tích cực trong thực hành đổi mới phương pháp, ỷư dụng có hiệu quả bộ đồ dùng dạy học Toán, tổ chức các hoạt động học tập phù hợp giúp học sinh tích cực, chủ động nắm kiến thức và rèn luyện kĩ năng. Ban giám hiệu nhà trường thực sự quan tâm, chăm lo đến chất lượng giáo dục, tạo sự chuyển biến trong nhận thức của đội ngũ giáo viên, xây dựng niềm tin chắc chắn cho tập thể sư phạm. Học sinh phần lớn đều ngoan, có ý thức học tập, trong các giờ Toán học sinh tham gia các hoạt động học tập tích cực, tự giác dưới sự hướng dẫn giúp đỡ của giáo viên. 2. Khó khăn Tuy được bồi dưỡng và tự bồi dưỡng thường xuyên nhưng đứng trước yêu cầu đổi mới về nội dung và phương dạy học theo chương trình - SGK mới hiện nay, một số giáo viên chưa nắm bắt kịp thời. Việc tiếp cận, vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung tâm, thầy là người hướng dẫn tổ chức còn hạn chế, mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Trong dạy học môn Toán, nhìn chung phần lớn giáo viên còn phụ thuộc vào sách giáo viên và sách thiét kế, chưa mạnh dạn thay đổi trật tự các bước trong quá trình tìm hiểu bài, đối với rèn luyện kĩ năng, giáo viên còn làm thay, hướng dẫn quá chi tiết mà chưa quan tâm đến việc gợi mở để học sinh biết cách phân tích bài toán 3
4. để tự học sinh tìm ra được hướng đi và sử dụng kiến thức đã học vào để giải quyết vấn đề từng bài toán. Ở mỗi tiết dạy, vẫn còn hiện tượng bắt học sinh chờ đợi nhau trong quá trình làm bài, chưa có kế hoạch giúp học sinh tiếp thu chậm và khuyến khích học sinh khá giỏi làm nhiều bài tập. Mục đích của nhiều tiết dạy là làm sao giải quyết hết số lượngbài tập trong SGK mà chưa chú ý giúp học sinh khai thác các nội dung tiềm ẩn trong các bài tập. Giáo viên chưa mặn mà lắm với bộ đồ dùng thực hành Toán của học sinh bởi lẽ học sinh đưa ra đưa vào sẽ ảnh hưỡng đến "quỹ thời gian" của mỗi tiết dạy, vả lại một số giáo viên còn lúng túng trong cách sử dụng và có sử dụng chăng nữa thì mục tiêu và hiệu quả chưa cao. Với yêu cầu đổi mới hiện nay, chương trình không còn là pháp lệnh. Bám sát mục tiêu môn học, giáo viên có quyền thay đổi nội dung, tách, ghép các tiết học khi được sự nhất trí của hiệu trưởng, Thế nhưng, việc bám sát phân phối chương trình của Bộ Giáo dục vẫn là giải pháp tối ưu của giáo viên. Hình thức tổ chức các hoạt động học tập còn đơn vị đơn điệu, các tình huống đưa ra ít hấp dẫn, trò chơi học tập chưa phong phú. Hơn nữa trình độ tư duy, vốn hiểu biết kiến thức cơ bản ở lớp 1 chưa chắc chắn vẫn tồn tại thói quen học vẹt, ghi nhớ máy móc và một số học sinh còn ghi nhớ thụ động, chỉ tiếp nhận những điều có sẵn chưa chịu khó tìm tòi, khám phá để tìm kiếm kiến thức. Mặc dầu đã được quan tâm, đầu tư nhưng cơ sở vật chất phục vụ dạy học chưa tương xứng với yêu cầu đổi mới như: bàn ghế, phòng học, thiết bị dạy học, III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY TOÁN 2 Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC SỐ 1 TRIỆU LONG Qua nghiên cứu tài liệu và thực tế 5 năm chỉ đạo thực hiện chương trình - SGK Toán 2. Tôi xin đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học Toán 2 theo hướng tiếp cận vào học sinh. 1. Bồi dưỡng về nhận thức cho đội ngũ Chúng tôi xác định rằng : Đổi mới phương dạy học ở Tiểu học chỉ thành công khi toàn thể giáo viên nhà trường nhận thức rõ về vị trí, mục tiêu, quan điểm cũng như xu thế đổi mới phương dạy học. Khi vấn đề được sáng tỏ, thấm nhuần nó sẽ tạo động cơ hành động đúng đắn ở mỗi con người. Vì vậy, chúng tôi đã tổ chức cho đội ngũ giáo viên học tập nắm chắc các nội dung: Mục tiêu giáo dục Tiểu học, định hướng phát triển giáo dục giai đoạn .2001 - 2010 đã được xác định rõ trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, các tài liệu liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng thường xuyên chu kì III, Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm của mỗi người giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, từng bước khắc phục tư tưởng ỷ lại, ngại hkó, chờ đợi những gì có sẵn để thực hiện theo một cách rập khuôn, máy móc. Động 4