SKKN Giáo dục phòng chống ma tuý và chất gây nghiện thông qua dạy bộ môn Sinh học Lớp 11 - THPT

Nội dung text: SKKN Giáo dục phòng chống ma tuý và chất gây nghiện thông qua dạy bộ môn Sinh học Lớp 11 - THPT

1. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" phần I Đặt vấn đề. Nghiện ma tuý là một trong những tệ nạn xã hội hết sức tiêu cực, đang đe doạ cuộc sống hàng ngày của cộng đồng xã hội. Nó phát triển lây lan từ ít đến nhiều, từ nơi này đến nơi khác trên phạm vi rộng. Theo thống kê của cơ quan thường trực phòng chống ma tuý, tính đến cuối năm 2006 cả nước có 174.196 người nghiện có hồ sơ kiểm soát, nhưng đó là phần nổi của tảng băng chìm. Hàng năm số người nghiện có xu hướng tăng nhanh đặc biệt ở lứa tuổi vị thành niên. 170647 174196 163243 152899 142000 113903 101036 91056 86295 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Tình hình nghiện ma tuý ở Việt nam qua các năm Theo kinh nghiệm của một số nước trong khu vực có thể dự báo rằng nếu không có biện pháp ngăn chặn, giáo dục thì số lượng người nghiện ma tuý sẽ tăng lên rất nhiều và có nguy cơ trẻ hoá. Theo báo cáo của UBQG phòng chống tệ nạn ma tuý tình hình nghiện ma tuý trong trường học diễn biến phức tạp. Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 1
2. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" 1533 1376 1234 1187 979 898 600 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Tình hình nghiện ma tuý trong trường học qua các năm Học sinh là lứa tuổi chưa thật sự trưởng thành, có đặc điểm tâm lý lứa tuổi riêng, suy nghĩ non nớt, dễ bị lôi kéo, thích ăn chơi đua đòi “ cho hợp thời đại”, dễ bị ảnh hưởng bởi lối sống gấp- lối sống hưởng thụ một cách cực đoan, thích thể hiện bản thân mình; đặc biệt đối với một số học sinh thiếu sự quan tâm chặt chẽ của gia đình , nhà trường. Đó là những nguyên nhân xô đẩy các em tới con đường nghiện ngập và trở thành tội phạm ma tuý. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến tệ nạn ma tuý là do sự thiếu hiểu biết của con người. Trong tình hình diễn biến phức tạp của tệ nạn ma tuý hơn 22 triệu học sinh, sinh viên và học viên (ở nhiều độ tuổi, trình độ nhận thức và kinh nghiệm sống khác nhau) là những đối tượng có nguy cơ cao để ma tuý xâm nhập , việc GDPCMT là cần thiết và cấp bách. Thọ Xuân là huyện có tỷ lệ người nghiện ma tuý cao nhất trong tỉnh, tập trung ở các xã Xuân Tín, Xuân Bái, Xuân Thiên Trường THPT Lê Hoàn nằm trên địa bàn xã Xuân Lai đã có một số đối tượng nghiện, do đó việc giáo dục học sinh là cấp bách. Nhưng hiện nay trong chương trình phổ thông chưa có môn học riêng về phòng chống ma tuý, nên việc giáo dục cho các em là rất khó khăn, phải bố trí làm sao cho hợp lý với thời gian trên lớp. Trên cơ sở đó phương pháp tích hợp thông qua Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 2
3. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" dạy học các bộ môn là tối ưu nhất. Bộ môn sinh học ở trường THPT có nhiều khả năng đi sâu vào cơ chế tác động để GDPCMT và CGN như trao đổi chất và năng lượng, sinh trưởng phát triển, cảm ứng và vận động. Xuất phát từ lý do trên tôi chọn đề tài: “Giáo dục phòng chống ma tuý và chất gây nghiện thông qua dạy bộ môn sinh học lớp 11 - THPT”. Các vấn đề mà tôi đề cập đến trong nội dung sáng kiến đó là: - Điều tra thực trạng nhận thức của học sinh khối 11 về ma tuý và việc sử dụng chất gây nghiện như rượu bia, thuốc lá (được tiến hành vào đầu năm học 2007-2008). - Trên cơ sở đó tìm ra các biện pháp tích hợp giáo dục cho các em về ma tuý thông qua các phần phù hợp với mỗi bài. - So sánh với kết quả điều tra ban đầu để rút ra kết luận (tiến hành vào cuối năm) phần II các giải pháp cải tiến 1. Một số hiểu biết về ma tuý Để tích hợp tốt việc giáo dục ma tuý và chất gây nghiện thì đầu tiên người giáo viên phải có những kiến thức về ma tuý, thông qua việc nghiên cứu tài liệu để hiểu biết hơn và có phương pháp tích hợp phù hợp vừa không làm giảm nhẹ nội dung của bài mà còn có khả năng nâng cao những hiểu biết về ma tuý và chất gây nghiện. Ma túy là các chất hóa học có nguồn gốc tự nhiên hoặc nhân tạo khi thâm nhập vào cơ thể người sẽ làm thay đổi tâm trạng, ý thức, trí tuệ của con người, làm cho con người bị lệ thuộc vào chất đó gây nên những tổn thương cho từng cá nhân và cộng đồng. " Ma tuý là các chất gây nghiện, chất hướng thần." - CGN: là chất kích thích hoặc ức chế TK, dễ gây tình trạng nghiện. - Chất hướng thần: là chất kích thích, ức chế TK hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn đến tình trạng nghiện. - Tiền chất: là các hoá chất không thể thiếu được trong quá trình điều chế, sản xuất ma tuý. Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 3
4. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" * Phân biệt ma tuý và các chất gây nghiện Ma tuý Chất gây nghiện Khích thích, ức chế hoặc gây ảo giác Kích thích hoặc ức chế thần kinh Gây nghiện Dễ gây nghiện Tự ý sử dụng là phạm pháp Sử dụng là không phạm luật Thiếu thuốc thì người nghiện đau đớn, Thiếu thuốc thì người nghiện khó khó chịu, làm bất cứ việc gì kể cả chịu, bực bội cướp của giết người Cây cần xa Cây thuốc phiện Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 4
5. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" * Đặc điểm chung của ma tuý - Có sự ham muốn không kiềm chế được và phải sử dụng chúng bằng mọi giá. - Có khuynh hướng tăng dần liều dựng, liều sau phải cao hơn liều trước. Nếu tăng liều dùng, tăng thời gian sử dụng sẽ dẫn đến nghiện. - Người nghiện bị lệ thuộc về tinh thần và vật chất, khi thiếu thuốc hoặc ngừng sử dụng sẽ có biểu hiện của hội chứng cai nghiện, làm cơ thể có những phản ứng bất lợi, thậm chí có thể bị đe doạ đến tính mạng. * Những biểu hiện của người nghiện ma tuý ST Những biểu hiện Tỷ lệ% STT Những biểu hiện Tỷ lệ% T 1 Ngáp 100 8 co cứng cơ bụng 75 2 Chảy nước mắt 100 9 nôn, buồn nôn 75 3 Toát mồ hôi 100 10 tiêu chảy 66 4 Hay bực tức 99 11 mất ngủ 66 5 ớn lạnh, nỗi da gà 83 12 trầm cảm 41 6 đau các cơ 83 13 dễ bị kích thích 30 7 sút cân 83 14 lo âu 25 * Tác hại của ma tuý. - ảnh hưởng đến sức khoẻ + Rối loạn sinh lý (tiêu hoá, thần kinh, tuần hoàn, hô hấp ) + Tai biến do tiêm chích, nhiễm HIV/AIDS, viêm gan B,C + Các bệnh kèm theo: ghẻ, lở, hắc lao - ảnh hưởng tới nhân cách và đạo đức người nghiện + Giảm sút nhân cách : luôn thấy đời bế tắc, âu sầu, bi quan về sức khoẻ, sống gấp, không mục đích + Suy thoái đạo đức: thường xuyên xung đột với gia đình, ly hôn, lang thang, bụi đời, cướp giật, mại dâm, giết người - ảnh hưởng tới kinh tế và hạnh phúc gia đình + Có thể dẫn tới khánh kiệt về kinh tế + Hạnh phúc gia đình bị phá vỡ. Kết luận chung Như vậy tất cả ma tuý đều gây nghiện. Tuy nhiên có một số CGN nhưng không bị coi là ma tuý như: rượu, bia, thuốc lá, thuốc lào, cà phê, coca cola Học sinh không nên dùng vì khi nghiện, những chất này sẽ dẫn đến nghiện ma tuý. Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 5
6. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" 2. Thực trạng a. Điều tra học sinh: Vào đầu năm học thông qua các tài liệu của đoàn trường và việc thăm dò các em học sinh khối 11 tôi đưa ra một số kết luận sau: - Đa số các em còn mơ hồ về ma tuý, xem nhẹ cách phòng tránh đây là điều rất nguy hiểm. - Một số học sinh nam còn lén lút hút thuốc lá trong trường, qua việc theo dõi của đoàn trường ta thấy cụ thể như sau: Lớp sỹ số số học sinh hút thuốc Tỷ lệ 11A1 52 4 7,6% 11A2 48 8 16,6% 11A3 53 2 3,7% 11A4 52 2 3,8% 11A5 49 6 12,2% 11A6 50 7 14% 11A7 47 5 10,6% 11A8 48 6 12,5% 11A9 53 1 1,8% 11A10 50 3 6% 11B1 47 6 12,7% 11B2 44 12 27,2% 11B3 45 11 24,4% Tổng 638 73 11,4% b. Thực trạng về dạy học tích hợp; Hiện nay giáo viên mới chỉ chú trọng dạy kiến thức, nên việc giáo dục ma tuý và chất gây nghiện còn hạn chế. Lớp Bài dạy Nội dung tích hợp phương pháp 11 Bài 17: Hô hấp ở động vật Hút thuốc phiện và heroin Liên hệ là con đường gây nghịên. Bài 19: Hệ tuần hoàn máu Tiêm chích qua máu có Liên hệ nguy cơ gây HIV/AIDS Bài 20: Cân bằng nội môi Dùng ma tuý quá liều thì bị sốc thuốc Bài 27 Cảm ứng ở động vật Ma tuý tác động tới hệ thần kinh, gây ảo giác Bài 38: Các nhân tố ảnh Giáo viên thuyết trình hưởng tới sinh trưởng và phát bằng sơ đồ triển ở động vật . . Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 6
7. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" 3. Sử dụng xác suất thống kê để kiểm tra kết quả thu được *Sử dụng một số công thức - Trung bình cộng X : Đo độ trung bình của một tập hợp 1 X = X i . ni n  Xi : Là giá trị của từng điểm số nhất định. ni : Là tổng số bài có điểm số đạt giá trị Xi n : Là tổng số bài làm - Sai số trung bình cộng: s m n S là độ lệch chuẩn đo mức độ phát tán của số liệu quanh giá trị trung bình, được tính theo công thức: 1 2 S i  Với (n 30 ) n  - Độ tin cậy sai khác giữa hai giá trị trung bình phản ánh kết quả của hai phương án thực nghiệm và đối chứng. 2 2 TN  ĐC S S tđ = với Sd= 1 2 Sd n1 n2 - Hệ thống biến thiên Cv: biểu thị mức độ biến thiên trong nhièu tập hợp có  khác nhau: Cv%= S .100%  4. Cách thực hiện: Tôi tiến hành tích hợp vào từng phần của từng bài có thể, để dạy cho học sinh, việc tích hợp này thực hiên lâu dài. Những bài tích hợp có thể là phần nhỏ hoặc là mục củng cố của bài. Mặt khác do khuôn khổ của đề tài nên tôi chỉ chọn hai bài để thực hiện giảng dạy có tích hợp lồng ghép giáo dục PCMT và chất gây nghiện Bài 27: Cảm ứng ở động vật (lớp 11 cơ bản) (tiếp theo ) Ngoài mục tiêu chung về mặt kiến thức thì thông qua bài này học sinh cần nắm một số mục tiêu về phòng chống ma tuý. 1. Mục tiêu giáo dục phòng chống ma tuý và chất gây nghiện của bài học Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 7
8. "GDPCMT, CGN thông qua việc dạy bộ môn Sinh học 11" Sau khi học xong bài này học sinh cần đạt được - HS hiểu các chất ma tuý, và CGN là tác nhân gây nghiện nhanh thông qua cơ chế thần kinh hình thành phản xạ có điều kiện không có lợi cho con người. - Có khả năng tránh xa những tác nhân có hại ( ma tuý, CGN ) đến việc hình thành phản xạ ở người . Biết khuyên nhủ người nghiện ma tuý từ bỏ ma tuý. - Không xa lánh những người lầm lỡ mắc nghiện ma tuý. 2. Tài liệu và phương tiện GV chuẩn bị một số tranh hình về các phản xạ của người nghiện 3. Hoạt động dạy học. Bài này có thể tích hợp một cách tự nhiên vào phần “ Hoạt động của hệ thần kinh ống”. * GV thuyết trình để HS thấy được: Các chất ma tuý gây nghiện nhanh (Gây phản xạ có điều kiện) theo cơ chế thần kinh. Các chất ma tuý cũng gây nghiên qua cơ chế thể dịch, dễ thấy nhất ở người nghiện rượu, nhưng thường có sự phối hợp của hai cơ chế này trong quá trình gây nghiện. * GV dẫn dắt để HS thấy quá trình dẫn đến nghiện ma tuý thường diễn ra qua 5 giai đoạn: + Dùng ma tuý thấy dễ chịu; không có thì thấy nhạt nhẽo thèm muốn . + Ma tuý đã trở thành nhu cầu, thiếu nó thì thèm muốn không chịu nỗi. + Dùng liều lượng ma tuý ngày càng tăng. + Đấu tranh cai ma tuý – không cai được – cai lai, khốn khổ về tinh thần, đau đớn về thể xác, kiệt quệ về tài chính. + Khủng hoảng, có những hành vi thiếu tự tin, nguy hiểm. * GV phân tích để HS hiểu cơ chế và quá trình cai nghiện. + Cơ chế cai nghiện: Cai nghiện là dừng cung cấp chất độc ma tuý vào cơ thể, phá huỷ phản xạ có điều kiện với chất ma tuý, phục hồi lại chức năng tự nhiên ( phản xạ vô điều kiện ), tuyến não dưới tiếp tục tiết ra chất endoocphin. + Quá trình cai nghiện: Các trung tâm cai nghiện đã tiến hành quá trình điều trị cai nghiện khoa học và công phu như sau: - Cắt cơn nghiện bằng cách phối hợp các phương pháp cổ truyền và hiện đại (cắt phản xạ có điều kiện mới được thiết lập với ma tuý). Lê Hữu Khương: THPT Lê Hoàn 8