SKKN Chế tạo bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ đệm phục vụ cho dạy học bộ môn Âm nhạc ở Tiểu học

Nội dung text: SKKN Chế tạo bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ đệm phục vụ cho dạy học bộ môn Âm nhạc ở Tiểu học

1. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ: Dân tộc Việt Nam là một dân tộc vốn cĩ năng khiếu nghệ thuật và một truyền thống yêu âm nhạc từ rất lâu đời. Với người Việt Nam, âm nhạc cần thiết như cơm ăn nước uống, như khơng khí để thở. Bởi vậy, cha ơng ta đã tận dụng mọi cơ hội để “làm” âm nhạc nhằm tơ điểm cho cuộc sống thêm tươi đẹp. Qua tìm hiểu về nhạc khí dân tộc Việt, tơi nhận thấy, hầu như mọi vật liệu sẵn cĩ trong thiên nhiên đều cĩ thể trở thành nhạc khí dưới những đơi tay khéo léo của người Việt. Tất cả các nguyên vật liệu từ thực vật, động vật cho đến khống sản đều được người Việt khai thác để làm nhạc cụ, tạo nên những màu âm đa dạng và mang tính đặc trưng của âm nhạc Việt Nam. Bên cạnh những nhạc cụ cổ truyền phong phú đa dạng về loại hình, cấu trúc, âm sắc, âm lượng là sự đa dạng về phương thức, kĩ thuật diễn tấu cũng như tập quán sử dụng mang một nét đặc trưng riêng của người Việt . Nhờ lịng say mê âm nhạc, sự thơng minh tìm tịi sáng tạo khơng mệt mỏi của ơng cha ta. Ngày nay, chúng ta cĩ thể tìm thấy trong hệ nhạc khí cổ truyền Việt Nam tất cả những nhạc khí cực kì đơn sơ cho tới những nhạc cụ hồn thiện độc đáo. Là một giáo viên được phân cơng trực tiếp giảng dạy mơn âm nhạc. Tơi nhận thấy, để kế thừa truyền thống của cha ơng, giữ gìn bản sắc văn hĩa dân tộc, đồng thời phát huy tính tích cực, rèn luyện sự khéo léo, tỉ mỉ, lịng kiên trì và ĩc sáng tạo cho cả người dạy và người học. Người giáo viên cần phải coi trọng việc chế tạo và sử dụng đồ dùng dạy học một cách thường xuyên, nghiêm túc nhằm đạt được mục tiêu: “ Đổi mới phương pháp là đổi mới đồ dùng dạy học”, mang lại hiệu quả cao nhất cho các tiết dạy âm nhạc. Đĩ chính là lí do để tơi đề xuất và hồn thành tốt việc chế tạo và đưa vào sử dụng bộ nốt nhạc cùng các nhạc cụ gõ đệm trong giảng dạy bộ mơn âm nhạc ở trường tiểu học Tiền Phong và đĩ cũng chính là lí do để tơi hồn thành sáng kiến kinh nghiệm: “ Chế tạo bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ đệm phục vụ cho dạy học bộ môn âm nhạc ở tiểu học” PHẦN II: NỘI DUNG I. Cơ sở lí luận : Khuơng nhạc, khĩa son, hình nốt, dấu lặng đơn, lặng đen gọi chung là các kí hiệu âm nhạc (hay bộ nốt nhạc) được dùng để dạy cho các em tập làm quen với các kiến thức âm nhạc đơn giản ở bậc tiểu học. Bên cạnh đĩ, thanh phách, song loan, mõ, trống, sênh, là những nhạc cụ được kích âm nhằm mục đích giữ nhịp cho bài hát và là 1
2. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn phương tiện phục vụ cho các hoạt động biểu diễn văn nghệ. Tất cả các phương tiện, đồ dùng dạy học kể trên đều được chế tạo từ các vật liệu đơn giản, dễ kiếm và được sử dụng một cách cĩ hiệu quả trong dạy học âm nhạc tạo ra khơng khí học tập vui tươi, thoải mái, gĩp phần làm sinh động các hoạt động biểu diễn, nâng cánh cho tiếng hát các em hay hơn. Việc tập cho các em làm và sử dụng thành thạo bộ nhạc cụ gõ đệm và coi nĩ như một thứ đồ chơi trẻ em thơng qua các trị chơi được tổ chức trong quá trình dạy học âm nhạc, các hoạt động văn nghệ ngoại khĩa sẽ mang lại sân chơi mới lạ, hấp dẫn nhằm đẩy mạnh các hoạt động văn hĩa văn nghệ trong nhà trường. Trong những năm học gần đây, BGD, SGD và PGD Lục Nam những văn bản cụ thể quy định hướng dẫn việc làm và sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học âm nhạc nhằm đổi mới phương pháp dạy học và phát huy tính tích cực ở người học, đồng thời khuyến khích người dạy tìm tịi, sáng tạo và khai thác sử dụng các thiết bị đồ dùng một cách cĩ hiệu quả. Căn cứ vào quyết định số 12/2003- QĐ/BGD & ĐT ban hành ngày 23/3/2003 về việc làm và sưu tầm một số ĐDDH tự phục vụ cho hoạt động dạy học của giáo viên. Qua quá trình thực dạy mơn âm nhạc ở trường TH Phương Sơn tơi rất tâm đắc với việc nghiên cứu và chế tạo bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ đệm. Tơi cho rằng đây là một việc cần sớm được thực hiện và triển khai rộng rãi đến tồn thể đội ngũ giáo viên âm nhạc. Bởi vì, chúng khơng những gĩp phần làm phong phú các thiết bị dạy học âm nhạc trong nhà trường, khắc phục sự đơn điệu, hạn chế của các thiết bị cũ mà chúng cịn phù hợp với đối tượng học sinh ở khối lớp 3,4,5, đáp ứng kịp thời việc đổi mới PPDH. Ngồi ra, các phương tiện đồ dùng dạy học âm nhạc nĩi ở trên khơng phải chỉ cĩ người dạy mới làm được mà người học cũng cĩ thể làm để tự phục vụ cho việc học của mình. Thơng qua quá trình làm và sử dụng bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ. Người dạy và người học tự rèn luyện cho mình sự tỉ mỉ, khéo léo, niềm đam mê, ĩc sáng tạo và lịng kiên trì trong suốt quá trình dạy và học. Đĩ chính là những cơ sở, lí luận tạo tiền đề cho việc nghiên cứu và chế tạo các thiết bị đồ dùng phục vụ giảng dạy âm nhạc tại trường TH Phương Sơn của bản thân tơi. II. Thực trạng: Trường TH Phương Sơn là một trường nằm ở phía tây của huyện Lục Nam. Trường lớp khang trang, cơ sở vật chất và các trang thiết bị khá đầy đủ để phục vụ cho việc dạy và học. Ngay từ đầu năm học, nhà trường đã sớm triển khai việc làm và sử dụng đồ dùng dạy học vào đổi mới phương pháp và coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, là tiêu chí để đánh giá giáo viên. Bên cạnh đĩ nhà trường cịn luơn nhận được sự quan tâm ủng hộ cuả các cấp, ban ngành, hội cha mẹ học sinh về việc hỗ trợ cơ sở vật chất đặc biệt là sự đầu tư các trang thiết bị phục vụ giảng dạy. Từ đĩ, tạo ra 2
3. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn động lực thúc đẩy phong trào làm, sưu tầm và sử dụng các thiết bị đồ dùng dạy học của giáo viên được diễn ra thường xuyên. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy mơn âm nhạc tơi càng nhận thức sâu hơn tầm quan trọng của việc làm và sử dụng các thiết bị dạy học, tạo cho tơi niềm đam mê nghiên cứu chế tạo ra các nhạc cụ gõ đệm và bộ nốt nhạc phục vụ tốt cho giảng dạy. Bên cạnh những thuân lợi kể trên cịn một số những khĩ khăn như: Các thiết bị dạy học âm nhạc chưa phù hợp với tình hình thực tế. Mà cụ thể là các nhạc nhạc cụ gõ cĩ số lượng khá khiêm tốn, đơn điệu, âm thanh quá lớn ( khi sử dụng đơng ) vừa làm ảnh hưởng lớp học bên cạnh, vừa ảnh hưởng đến sức khỏe của người dạy và người học. Riêng đối với khối lớp 3, khi dạy các bài về kí hiệu âm nhạc. GV phải dạy chay làm cho các tiết học trở nên nhàm chán, buồn tẻ, khơng gây hứng thú cho học sinh. Từ đĩ, các em khơng thích học vì rất khĩ thuộc nốt nhạc. Để khắc phục những khĩ khăn nêu trên đồng thời giúp học sinh thỏa mãn hứng thú bằng những bài tập thực hành, những trị chơi bổ ích. Tơi cho rằng việc chế tạo bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ đệm phục vụ cho giảng dạy âm nhạc cần sớm được thực hiện và phổ biến rộng rãi tới đội ngũ GV đang làm nhiệm vụ giảng dạy bộ mơn âm nhạc ở tất cả các trường tiểu học. III. Biện pháp thực hiện Để cĩ được bộ nốt nhạc nam châm và các nhạc cụ gõ đệm, chúng ta cần thực hiện như sau: 1. Bộ nốt nhạc bằng nam châm: Vật liệu: Giấy đề can (2-3 tờ với nhiều màu sắc khác nhau), nam châm lá, băng keo 2 mặt, bút lơng, bút màu, keo dán 2 mặt. Cách làm: Vẽ các kí hiệu âm nhạc lên tấm giấy đề can, dùng kéo cắt chúng theo nét vẽ. Sau đĩ, lấy keo 2 mặt dán các hình đã cắt lên tờ nam châm lá. Cắt nam châm lá theo hình đã dán vào giấy đề can để được các nốt nhạc và các kí hiệu âm nhạc bằng nam châm. Đây là các đồ dùng, dùng vào việc dạy nốt nhạc ở lớp 3 cũng như tập đọc nhạc ở lớp 4&5. Cách sử dụng: Dùng kí hiệu âm nhạc bằng nam châm gắn lên bảng để thực hiện các bài giới thiệu khuơng nhạc, khĩa son, hình nốt VD: Khi dạy tập nhận biết nốt nhạc trên khuơng (âm nhạc ở lớp 3). GV chỉ cần vừa nĩi tên nốt vừa gắn hình nốt vào vị trí dịng kẻ nhạc ở trên bảng mà khơng cần mất nhiều thì giờ để vẽ mẫu. Khi dạy các bài học tập kẻ khuơng nhạc và viết khĩa son, tập viết nốt nhạc trên khuơng, ơn tập nốt nhạc. GV sử dụng các nốt nhạc để tổ chức các trị chơi củng cố vừa giúp học sinh thuộc bài tại lớp, vừa làm cho khơng khí lớp học sơi nổi. Ngồi ra, chúng ta cịn cĩ 3
4. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn thể sử dụng các nốt nhạc bằng nam châm để ghép thành các bài tập đọc nhạc rất sinh đơng mà khơng cần đến tranh vẽ của thiết bị, cũng như khi dạy các tiết ơn tập đọc nhạc ở lớp 4, 5. 2. Bộ nhạc cụ gõ đệm bằng gáo dừa: Vật liệu: Gáo dừa khơ, sơn, cọ vẽ, giấy nhám. Cách làm: Lựa những chiếc gáo dừa khơ và dày, dùng dao gọt sạch lớp xơ dừa bám bên ngồi, cạo sạch phần cùi dừa cịn sĩt lại bên trong. Dùng giấy nhám chà cho nhẵn và bĩng rồi lấy sơn vẽ lên mặt gáo tùy theo ý thích. Đây khơng chỉ là bộ nhạc cụ dùng để gõ đệm cho bài hát mà nĩ cịn được sử dụng làm đạo cụ múa phụ họa cho các bài dân ca Khơ Me. Cách sử dụng: Dùng 2 tay cầm 2 chiếc gáo dừa, gỏ vào nhau hoặc đập vào gáo dừa của người bên cạnh theo nhịp hoặc tiết tấu bài hát, bài múa dân ca Khơ Me. 4
5. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn 3. Trống lắc: Vật liệu: Vỏ hộp trà hoặc vỏ lon bia, bi xe đạp cũ hoặc sỏi, đá nhỏ, giấy đề can màu. Cách làm: Lấy 2 hộp trà hoặc 2 vỏ lon bia cắt phần đáy, bỏ một số bi hoặc sỏi vào trong rồi luồn đáy nọ vào đáy kia cho khít. Dùng giấy đề can trang trí theo ý thích.Tương tự như vậy ta cĩ thể sử dụng một số vật liệu khác để chế tạo như: vỏ chai nước suối, vỏ hộp thuốc Đây là những nhạc cụ cĩ âm thanh rất vui và dễ chịu, dù các em sử dụng với số lượng đơng cũng khơng gây tiếng ồn làm ảnh hưởng tới các lớp học bên cạnh. - Cách sử dụng: Dùng tay lắc hoặc dùng dùi gõ vào mặt trống theo nhịp, hoặc phách để giữ nhịp cho bài hát. Cĩ thể dùng phối hợp với các nhạc cụ gõ khác để tổ chức biểu diễn bài hát. 4. Chũm chọe: Vật liệu: Vỏ hộp bánh pi da, dây dứa Cách làm: Cắt từ hộp bánh 2 hình trịn đường kính 20cm, dùng kìm cuốn mép lại, đục lỗ ở giữa, đập cho cong giống nắp vung nồi sau đĩ luồn dây qua 2 lỗ đã đục. Cách sử dụng: Dùng tay kẹp vào 2 đầu dây và đập chúng vào nhau. Cũng với những hình trịn cắt từ hộp bánh ta sẽ gõ mép lên 2cm để làm thanh la. 5.Vịng Lắc- sênh tiền: Vật liệu: Lắp chai bia hoặc chai nước ngọt, dây kẽm nhỏ,thanh nhựa Cách làm: Đục lỗ thủng ở giữa các nắp chai, lấy đoạn kẽm dài khoảng 3- 5 cm xâu lại rồi cột thành vịng trịn làm thành vịng lắc. 5
6. S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Tr­¬ng ThÞ TuyÕn Với các nắp chai đã đục sẵn ta dùng thanh nhựa cắt từ vỏ can nhựa để kẹp làm thành sênh tiền. Cách sử dụng: dùng tay lắc hoặc vỗ nhẹ như trống lắc của học sinh mẫu giáo. 6. Thanh phách : Dùng tre khơ cắt thành các đoạn ngắn khoảng 25- 30cm, vĩt cho thật nhẵn. 7. Mõ: Lấy đoạn gốc tre, đẽo sạch lớp rễ rồi dùng giấy nhám trà cho bĩng. Ngồi bộ nốt nhạc và các nhạc cụ gõ ra tơi cịn tận dụng các vật liệu dư thừa chế tạo thêm những sản phẩm phụ như: hoa, chiếc thẻ âm nhạc . làm phần thưởng âm nhạc trong các hoạt động biểu diễn và trị chơi âm nhạc. 6