Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6

1. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” I. ĐẶT VẤN ĐỀ Ta đã biết Toán học là một môn khoa học mang tính tư duy trừu tượng cao độ là một trong những khoa học cổ nhất của loài người, nó xuất phát từ thực tế cuộc sống, trước hết là nhu cầu đếm rồi sau đó từ các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn phức tạp hơn, phạm vi ứng dụng của Toán học ngày càng rộng lớn. Toán học luôn dựa vào thực tiễn, lấy thực tiễn là nguồn động lực và mục tiêu phục vụ cuối cùng. Ngược lại toán học có tác dụng mạnh mẽ đối với thực tiễn cuộc sống, sản xuất và các ngành khoa học kĩ thuật. Hiện nay vấn đề đẩy mạnh nghiên cứu, giảng dạy, ứng dụng Toán học vào các lĩnh vực đời sống xã hội Việt Nam được quan tâm, thực hiện theo phương châm “lấy ứng dụng làm mục tiêu, lấy toán học làm công cụ”. Vậy nên để đáp ứng được các nhu cầu nảy sinh từ thực tiễn cuộc sống bản thân mỗi một người thầy dạy Toán cần dạy toán cho học sinh biết liên hệ được thực tế vừa là một yêu cầu vừa là một hoạt động hết sức cần thiết hiện nay. Một thực trạng chung hiện nay trong công tác giảng dạy môn Toán là giáo viên tuy đã có quan tâm đến việc nghiên cứu khai thác đưa các bài toán thực tế vào dạy học toán để kích thích tính tích cực của học sinh nhưng do giáo viên còn nhiều hạn chế nên chủ yếu vận dụng các bài tập trong sách giáo khoa. Bên cạnh đó thường qua các kì thi các bài toán thực tế ít được xuất hiện nên giáo viên ít quan tâm đưa vào trong việc giảng dạy ôn tập cho học sinh. Một phần do các em học sinh tuy cũng nhận thức được rằng toán học rất cần thiết cho cuộc sống và các em cũng tò mò muốn biết về ứng dụng của toán học trong thực tế cuộc sống. Nhưng các em cũng sẽ nghĩ rằng môn toán là môn học khó, vốn kiến thức thực tế còn hạn hẹp lúng túng khi tóm tắt hay phân tích tìm lời giải cho bài toán có nội dung thực tế. Nếu giáo  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 1
2. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” II. NỘI DUNG Kinh nghiệm cho thấy không có hoạt động nào thúc đẩy mạnh mẽ động cơ học tập của các học sinh bằng các tình huống thực tế, nó lôi cuốn hấp dẫn tạo điều kiện cho các em thực hiện tốt các hoạt động sáng tạo tri thức trong quá trình học tập về sau. Tôi chỉ đưa ra một vài bài tập điển hình khác nhau ở chương trình toán lớp 6 và áp dụng cho học sinh trường THCS Chu Văn An, xã Tân An, huyện ĐakPơ, tỉnh Gia Lai. Những bài tập dưới đây chủ yếu liên quan đến thực tiễn cuộc sống, gần gũi xung quanh học sinh, giúp các em hứng thú hơn trong học tập, ghi nhớ kiến thức một cách có chủ đích, đảm bảo tính chân thực không đòi hỏi quá nhiều tri thức bổ sung. Thông qua đó học sinh cũng thấy được sự liên môn giữa toán học với các môn học khác như: hóa học, sinh học, địa lí, và chạm đến ý thức trách nhiệm của học sinh khi nhận thức được vấn đề tầm quan trọng của toán học nảy sinh trong thực tế cuộc sống. Các bài tập dưới đây được sử dụng chủ yếu vào việc củng cố kiến thức, đây là việc quan trọng để giáo viên kiểm tra và đánh giá kết quả dạy học của mình thông qua việc lĩnh hội kiến thức thực tế của học sinh. Các bài tập này liên quan đến kiến thức vừa xây dựng để học sinh hiểu sâu kiến thức và nhớ lâu và để các em thấy được toán học rất gần gũi với cuộc sống. Sau đây là những bài toán cụ thể tôi đã nghiên cứu tìm hiểu và đưa ra: Bài toán 1: Áp dụng củng cố bài “Phép cộng và phép nhân”. Toán 6 tập 1. Đề: Quán chè của mẹ Lan bán tất cả các ngày trong tuần. Mỗi ngày thường (từ thứ 2 đến thứ 6) bán được 150 ly. Riêng thứ bảy và chủ nhật thì quán đông gấp đôi ngày thường. Hỏi tháng 12 năm 2017 quán chè của mẹ Lan bán lời được bao nhiêu tiền, biết rằng mỗi ly chè lời 1200 đồng?  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 3
3. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” Với bài toán đơn giản như trên học sinh sẽ rất thích thú khi tìm ra được kết quả đúng. Giáo viên có thể mở rộng: Em có thể áp dụng với những bài tương tự trong cuộc sống như: Tính số tiền lời của một quán bán phở hay quán cháo trong 1 tháng hay một năm v.v Bài toán 2: Áp dụng củng cố bài “ Phép trừ và phép chia”. Toán 6 tập 1. Đề: Đợt nghỉ lễ 30/4 và 1/5 năm 2018, một nhóm bạn 15 người tổ chức đi du lịch. Sau khi đã hợp đồng xong, vì lí do cá nhân nên 3 người có việc gấp không thể tham gia được. Vậy nên 12 người còn lại mỗi người phải đóng thêm 200.000 VNĐ so với dự tính ban đầu. Hỏi chi phí chuyến đi là bao nhiêu? (chi phí chuyến đi chia đều cho mỗi người) Với bài toán này giáo viên hướng dẫn học sinh giải theo các bước lập luận tính toán theo trình tự như sau: Bước 1. Xác định được tổng số tiền 12 bạn đóng thêm là bao nhiêu ( tương ứng với số tiền với 3 người phải đóng)? Bước 2. Số tiền mỗi bạn phải đóng lúc đầu là bao nhiêu? Bước 3. Tính tổng số tiền chi phí cho chuyến đi? Bài giải hoàn chỉnh Tổng số tiền mà 12 bạn đóng thêm là: 200000. 12 = 2 400 000 (đồng) Số tiền mỗi bạn phải đóng lúc đầu là: 2400000: 3 = 800 000 (đồng) Chi phí cho chuyến đi là: 800000. 15 = 12 000 000 (đồng) Vậy chi phí cho chuyến đi là 12 000 000 đồng Bài toán 3: Áp dụng củng cố bài “Luyện tập: Phép trừ và phép chia”. Toán 6 tập 1. Đề: Giả sử gia đình em định lát gạch men cho nền nhà một căn phòng hình chữ nhật có chiều dài là 6m, chiều rộng là 5m bằng những viên  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 5
4. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” Đề: Trong một tiết học Toán thầy giáo lấy ra một tờ giấy A 4 và cắt làm đôi thành hai phần bằng nhau. Lần thứ hai thầy lại cắt làm đôi hai mảnh đó. Lần thứ ba thầy lại cắt làm đôi mỗi mảnh đã có. Hỏi cứ như vậy cho đến lần thứ 10 thì thầy giáo có được bao nhiêu mảnh giấy? Bài toán này khá đơn giản và rất dễ hiểu nhưng thực ra kết quả giải ra rất đáng kinh ngạc và rất thú vị ngoài sức tưởng tượng của học sinh. Qua đó cho học sinh thấy rằng đôi khi có những việc thật nhỏ nhưng nếu kết hợp lại thì có thể tạo nên một sức mạnh to lớn. Và qua đó cũng cho ta thấy rằng đừng bao giờ xem thường bất cứ một điều gì dù là nhỏ nhất. Giáo viên hướng dẫn: Giáo viên và học sinh cùng hoạt động thực hành cắt giấy, sau mỗi lần cắt cho học sinh đếm kết quả được bao nhiêu mảnh giấy và ghi ra, học sinh sẽ thấy được lần sau sẽ cắt được gấp đôi lần trước đó và dự đoán được kết quả sau 10 lần cắt cũng như sau n lần cắt. Bài giải hoàn chỉnh Lần thứ nhất thầy giáo cắt được: 1.2 = 2 (1.2 = 21) Lần thứ hai thầy giáo cắt được: 2.2 = 4 (2.2 = 21. 2 = 22) Lần thứ ba thầy giáo cắt được: 4.2 = 8 (4.2 = 22. 2 = 23) Lần thứ tư thầy giáo cắt được: 8.2 = 16 (8.2 = 23. 2 = 24) Lần thứ 10 thầy giáo cắt được: 512.2 = 1024 (512.2 = 29. 2 = 210) Vậy sau 10 lần cắt thì thầy giáo đã có 1024 mảnh giấy. Điều thú vị trong bài toán này là học sinh tìm ra được quy luật của bài toán nếu thầy giáo cắt mảnh giấy n lần thì kết quả học sinh sẽ đoán được ngay là ta cắt được 2n mảnh giấy.  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 7
5. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” Bài toán 6: Áp dụng củng cố bài “Tìm giá trị phân số của một số cho trước”. Toán 6 tập 2. Đề: Nhà bà Năm nuôi một đàn gia cầm gồm gà và vịt có tất cả 120 con. Biết rằng số gà mái gấp 3 lần số gà trống, 60% số gia cầm là vịt. Hỏi mỗi loại có bao nhiêu con? Bài toán này cũng rất gần gũi với các em học sinh ở vùng nông thôn. Giáo viên hướng dẫn học sinh giải theo các bước lập luận như sau: Bước 1. Xác định được 60% số vịt là bao nhiêu con? Bước 2. Tính số gà bao nhiêu con. Bước 3. Ta biết số gà mái gấp 3 lần số gà trống có nghĩa là số gà mái chiếm 3 phần và gà trống chiếm 1 phần, tổng số phần là 4. Ta tìm được ngay số gà trống. Bước 4. Tìm được số gà mái. Bài giải hoàn chỉnh Số vịt là: 120.60% = 72 (con) Số gà là: 120 – 72 = 48 (con) Số gà trống là: 48 : 4 = 12 con Số gà mái là : 12 . 3 = 36 (con) * Một số giải pháp để thực hiện giảng dạy có hiệu quả các bài toán trên như sau: - Đối với giáo viên: + Giáo viên cần tăng cường lựa chọn, lồng ghép đưa thêm các bài toán có nội dung sát thực tế để học sinh có điều kiện áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Cần xây dựng nguồn tư liệu phong phú về ứng dụng của nội dung toán học trong thực tiễn, làm cơ sở cho việc dạy học cho học sinh của trường mình được áp dụng rộng rãi.  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 9
6. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” III. KẾT LUẬN 1. Tính hiệu quả của đề tài Sau khi áp dụng các bài toán trên vào trong tiết dạy cho học sinh lớp 6 trường THCS Chu Văn An tôi nhận thấy : - Đa số các em đã yêu thích giờ học Toán học, nhiều học sinh tích cực say mê xây dựng bài, học sinh bị lôi cuốn trong những tiết học toán. - Kích thích được tính tò mò chịu khó học tập không bỏ ngỏ các kiến thức toán học, học sinh thể hiện được quan điểm riêng, có tính sáng tạo không còn né tránh như trước đây - Các em cũng có hứng thú hơn trong việc giải quyết những khó khăn trong việc tính toán thực tế của gia đình cũng như xung quanh cuộc sống. - Là cầu nối tương tác giữa giáo viên và học sinh được gần nhau hơn. - Điều đáng mừng là trong năm học này có rất nhiều em (9 học sinh) có hứng thú học tập và đạt kêt quả học sinh giỏi bộ môn toán lớp 6. Kết quả cụ thể đạt được trung bình môn Toán khối 6 cuối năm học 2017 – 2018 sau khi áp dụng đề tài như sau: 8.0-10 6.5-7.9 5.0-6.4 3.5-4.9 0-3.4 TB trở lên Số/ HS SL % SL % SL % SL % SL % SL % 6A5/ 36 9 25 10 27.78 17 47.22 0 0 0 0 36 100 2. Khả năng ứng dụng: Với đề tài này cũng có thể áp dụng rộng rãi cho mọi đối tượng học sinh trường THCS Chu Văn An cũng như các đối tượng học sinh các trường khác. * Khi nghiên cứu đề tài “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” tôi đã có thêm những hiểu biết của mình để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của bản thân trong những năm tiếp theo. Ngoài SGK và SBT tôi còn tham khảo thêm bài tập nâng cao ở các sách chuyên  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 11
7. Đề tài: “Vận dụng bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn Toán 6” MỤC LỤC Mục Tên đề mục Trang I Đặt vấn đề 1 II Nội dung 3 1 Bài toán 1 củng cố phép cộng và phép nhân 3 2 Bài toán 2 củng cố phép trừ và phép chia 5 3 Bài toán 3 củng cố luyện tập phép trừ và phép chia 5 4 Bài toán 4 củng cố lũy thừa với số mũ tự nhiên 6 5 Bài toán 5 củng cố tìm giá trị phân số 8 6 Bài toán 6 củng cố tìm giá trị phân số 9 III Kết luận 11  Người thực hiện: Hà Văn Anh Trang 13