Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán

1. THCS Nguyễn Minh Trí Ứng dụng CNTT trong dạy học toán ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC TỐN A – MỞ ĐẦU 1/ Lí do chọn đề tài: Thế giới hiện đại đang biến đổi một cách mạnh mẽ cùng với sự phát triển như vũ bão của cơng nghệ thơng tin đã khiến cho kiến thức nhân loại tăng lên nhanh chĩng. Xu thế quốc tế hĩa đang diễn ra trên quy mơ tồn cầu. Việt Nam cũng đang trên đường tồn cầu hĩa. Trong hồn cảnh như hiện nay, các nhà giáo dục phải gánh một nhiệm vụ quan trọng đĩ là phải đào tạo ra những con người lao động tự chủ, năng động, sáng tạo, cĩ năng lực giải quyết những vấn đề thực tế. Vì vậy, con người cần phải cĩ một tri thức, một tư duy nhạy bén để nắm bắt và sử dụng những tri thức đĩ trong cuộc sống hàng ngày. Muốn được như vậy con người cần phải tự học, tự nghiên cứu tìm hiểu những kiến thức. Hơn nữa việc đổi mới phương pháp dạy học địi hỏi người giáo viên cần phải tích cực nghiên cứu sử dụng đồ dùng dạy học hiện đại, ứng dụng cơng nghệ thơng tin, sử dụng các phần mềm ứng dụng trong dạy học Tốn cĩ hiệu quả nhằm đáp ứng nhu cầu dạy học. Đối với mơn Tốn thì việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin, sử dụng các phần mềm ứng dụng trong dạy học là một yêu cầu cấp thiết. Nĩ giúp giáo viên và học sinh hình thành thuật tốn, đồng thời gĩp phần phát triển tư duy cho học sinh. Cĩ những bài tốn nếu khơng cĩ máy tính điện tử hỗ trợ thì việc hình thành kiến thức cho học sinh gặp rất nhiều khĩ khăn (như bài tốn quĩ tích), tốn rất nhiều thời gian để giải (như bài tốn trắc nghiệm), cĩ thể khơng thể giải được, hoặc khơng đủ thời gian để giải Trong thực tế giảng dạy, sử dụng các phương pháp truyền thống chỉ thiên về giao tiếp một thầy - một trị sẽ dẫn đến một số học sinh lười suy nghĩ, thụ động tiếp thu kiến thức, ngại giao tiếp, khơng mạnh dạn và khơng linh hoạt. Do đĩ, hiệu quả dạy học chưa cao. Trong khi đĩ nhu cầu học hỏi của học sinh ngày càng cao, các em thích tìm hiểu ham học hỏi, khám phá những kiến thức mới lạ. Cịn về phía giáo viên lại khơng được đào tạo bài bản về nội dung này. Hầu hết các giáo viên đều tự học, tự tìm hiểu, tự nghiên cứu các kiến thức về cơng nghệ thơng tin nên gặp rất nhiều khĩ khăn trong việc sử dụng máy tính trong quá trình giảng dạy của mình. Chính vì vậy bản thân tơi đã nghiên cứu và thực hiện sáng kiến kinh nghiệm: “Ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học Tốn” để triển khai, học tập, vận dụng ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào giảng dạy đối với bộ mơn Tốn 6 trong năm học này nhằm nâng cao trình độ ứng dụng, sử dụng máy tính của bản thân và các đồng chí chí giáo viên cùng bộ mơn, vận dụng và áp dụng vào giảng dạy cĩ hiệu quả hơn. Đồng thời giúp học sinh khối 8 bước đầu làm quen với loại tốn trắc nghiệm nhằm nâng cao kết quả học tập của các em. 2/ Đối tượng nghiên cứu: - Các phần mềm Powerpoint, Sketchpad, Violet, Microsoft Word, phần mềm Equation and Calculation 3.0 - Học sinh Khối 8 trường THCS Nguyễn Minh Trí – Huyện Cao Lãnh – Đồng Tháp Trang 1
2. THCS Nguyễn Minh Trí Ứng dụng CNTT trong dạy học toán 3/ Phạm vi nghiên cứu: - Vận dụng các phần mềm nĩi trên vào chương trình Tốn THCS - Cách thức soạn, sử dụng giáo án điện tử của giáo viên trong tổ Tốn – Lý trường THCS Nguyễn Minh Trí - Việc học tập và kết quả đạt được của học sinh khối 8 trường THCS Nguyễn Minh Trí. 4/.Phương pháp nghiên cứu: - Tham khảo tài liệu viết về các phần mềm tốn học - Thường xuyên thực hành, vận dụng các phần mềm trên máy vi tính - Phương pháp phân tích hệ thống: để phân tích các mối liện hệ liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học, một số phần mềm tin học và ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học - Phương pháp quan sát điều tra: để tiến hành quan sát điều tra tình hình dạy và học, việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học. B - NỘI DUNG 1/.Cơ sở lý luận: - Căn cứ pháp lí của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng : chương trình giáo dục thể hiện mục tiêu giáo dục; quy định chuẩn kiến thức, kỹ năng, phạm vi và cấu trúc nội dung giáo dục phổ thơng, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục, cách thức đánh giá kết quả giáo dục đối với các mơn học ở mỗi lớp, mỗi cấp học của giáo dục phổ thơng (Điều 29, mục II- Luật giáo dục – 2005) - Chúng ta đang sống trong một thế giới với những phát minh khoa học vĩ đại cĩ khả năng làm thay đổi diện mạo của thế giới. Vì vậy để đào tạo ra những chủ nhân của những phát minh ấy thì phải cần đến sự nghiệp giáo dục. Giáo dục là một trong những cơng cụ mạnh nhất mà chúng ta cĩ trong tay để tạo nên tương lai. Chính vì vậy mà trong những năm gần đây Đảng và nhà nước ta xác định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu” mà trong đĩ giáo viên là nhân tố quyết định giáo dục (Nghị quyết TW khĩa VIII). Từ năm 2004 – 2005 bộ giáo dục và đào tạo triển khai thí điểm dự án đưa cơng nghệ thơng tin vào giảng dạy với việc ứng dụng giáo án điện tử và các thiết bị hỗ trợ giảng dạy như máy tính, projector, máy chiếu vật thể, Từ năm 2008 – 2009, bộ giáo dục và đào tạo quyết định chọn chủ đề năm học là: “Năm ứng dụng cơng nghệ thơng tin” để nâng cao chất lượng giảng dạy. Vì vậy việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào giảng dạy là việc làm cần thiết để đáp ứng yêu cầu giáo dục một cách hiệu quả. 2/.Cơ sở thực tiễn: - Trong thực tế giảng dạy, sử dụng các phương pháp truyền thống chỉ thiên về giao tiếp một thầy - một trị sẽ dẫn đến học sinh lười suy nghĩ, thụ động tiếp thu kiến thức, ngại giao tiếp, khơng mạnh dạn và khơng linh hoạt. Do đĩ hiệu quả giáo dục chưa cao. Việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào soạn giảng sẽ giúp cho học sinh và giáo viên thiết kế bài giảng cĩ hiệu quả cao hơn học sinh tiếp thu kiến thức trực quan sinh động giúp cho các em tự giác tích cực hơn trong học tập, ngồi ra qua bài giảng trên giáo án điện tử cịn thực hiện được các nội dung khĩ như : tốn trắc nghiệm, quĩ tích, cực trị, Trang 2
3. THCS Nguyễn Minh Trí Ứng dụng CNTT trong dạy học toán hình học cần sự minh họa sinh động của mơ hình hoặc hình vẽ nhờ đĩ học sinh hiểu nhanh hơn và nhớ lâu kết hợp lập luận suy diễn và minh họa, kiểm nghiệm bằng máy giúp hình thành kiến thức rèn luyện kĩ năng và phát triển tư duy của học sinh. - Trong mơi trường máy tính điện tử cộng phần mềm tốn học (mơi trường điện tốn) cĩ nhiều tác nhân (phương hướng, nguồn, dạng . . .) giúp kích thích học sinh hoạt động tìm tịi khám phá. Học sinh hình thành kiến thức mới bằng chính hoạt động thực hành của mình với khả năng xử lí thơng tin tức thì trong thời gian cực ngắn. Tự thân học sinh kiểm nghiệm với số lượng đủ lớn các trường hợp theo ý tưởng đã nêu ra, nhờ đĩ cĩ niềm tin vào tính chân lí và cảm nhận được sự thuyết phục của sự kiện biến đổi biểu thức, hợp lí của hình vẽ, tính đúng đắn của lời giải, định lí, cơng thức đưa ra. - Các thầy cơ giáo cần hướng dẫn học sinh các phần mềm tốn học như là một hệ thống cơng cụ để thực hành giải tốn và giúp nghiên cứu khái quát nhằm đi đến việc tìm ra các tính chất các quan hệ, hệ thức, cơng thức tốn học. - Với khả năng minh hoạ sinh động (bằng mơ hình trực quan, bằng đồ thị hố và các hình ảnh chuyển động - hình cơ hoạt . . .) giúp cho học sinh tiếp thu bài nhanh chĩng và nhẹ nhàng hơn tiếp thu những tính chất trừu tượng của các đối tượng tốn, các chủ đề khĩ trong chương trình Tốn phổ thơng. Đồng thời giúp các em biết cách làm tốn trắc nghiệm nhằm giúp các em đạt kết quả cao trong các kỳ kiểm tra thường xuyên và định kỳ. - Nhiều giáo viên chưa nắm được cách thiết kế, tổ chức dạy học trên máy tính cho phù hợp với nội dung bài học, chưa thiết kế được các việc làm cần thiết để động viên, khuyến khích học sinh tham gia vào việc giải quyết vấn đề của bài học. Việc tổ chức các hình thức dạy học cịn mang tính hình thức chưa phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong dạy học. - Cĩ một số giáo viên đã tự giác tích cực tự học, tự bồi dưỡng về cách soạn bài giảng trên máy tính điện tử và các phần mềm tốn học khác cũng như các ứng dụng của máy tính điện tử, khai thác tìm kiếm thơng tin trên Internet. - Nhà trường đã cĩ phịng máy tính, máy chiếu đa năng chuẩn bị tốt cho việc hưởng ứng chủ đề “Ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học” là những điều kiện thuận lợi để cho giáo viên cĩ điều kiện học tập trao đổi về cơng nghệ thơng tin. - Ban giám hiệu và cán bộ quản lí nhà trường đã quan tâm và động viên cán bộ giáo viên tích cực tham gia học tập cơng nghệ thơng tin, soạn thảo văn bản, bài giảng trên máy tính điện tử, tạo điều kiện để giáo viên được đi học tập nâng cao trình độ cơng nghệ thơng tin để ứng dụng vào giảng dạy. 3/ Nội dung vấn đề: Theo quan điểm thơng tin, học là một quá trình thu nhận thơng tin cĩ định hướng, cĩ sự tái tạo và phát triển thơng tin; dạy là phát thơng tin và giúp người học thực hiện quá trình trên một cách cĩ hiệu quả. Nếu nội dung bài học chỉ được truyền tới người học dưới dạng văn bản thì người học cĩ thể kém hứng thú. Nếu chỉ truyền tin một chiều, khơng cĩ sự hỏi đáp thì thơng tin thu được của người học cĩ thể phiến diện, khơng đầy đủ hoặc bị biến dạng, cĩ thể dẫn đến việc hiểu sai nội dung. Theo quan điểm cơng nghệ thơng tin, để đổi mới phương pháp dạy học, người ta tìm những “Phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thơng tin nhanh hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn”. Trang 3
4. THCS Nguyễn Minh Trí Ứng dụng CNTT trong dạy học toán Sử dụng phần mềm dạy học làm phương tiện hỗ trợ dạy học một cách hợp lí sẽ cho hiệu quả cao hơn. Bởi lẽ khi sử dụng phần mềm dạy học bài giảng sẽ sinh động hơn, sự tương tác hai chiều được thiết lập, học sinh được giải phĩng khỏi những cơng việc thủ cơng vụn vặt, tốn thời gian, dễ nhầm lẫn, nên cĩ điều kiện đi sâu vào bản chất bài học. 3.1. Vấn đề 1: Ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong việc soạn giáo án Trước đây, đối với giáo viên việc soạn giáo án là việc soạn thảo, ghi chép trên những cuốn tập hay sổ. Mỗi năm giáo viên phải sao chép lại cĩ sự chỉnh sửa. Việc làm đĩ đã chiếm một khoảng thời gian rất lớn của giáo viên. Vì vậy thời gian mà giáo viên cần để nghiên cứu tài liệu lại ít đi. Bên cạnh đĩ cĩ một số giáo viên cĩ nét chữ khơng đẹp cũng là một hạn chế. Tuy nhiên, hiện nay với thời đại cơng nghệ thơng tin đã phần nào giúp cho giáo viên tiết kiệm thời gian soạn giáo án và khắc phục nhược điểm viết chữ khơng đẹp của một số giáo viên. Với việc soạn giáo án trên máy vi tính đã làm cho giáo án của giáo viên rõ ràng, sạch đẹp hơn. Với việc soạn giáo án trên máy vi tính giáo viên chỉ cần đầu tư một năm để soạn, sau đĩ việc chỉnh sửa giáo án trong các năm sau lại rất nhanh chĩng (nếu giáo viên dạy cùng khối). Đối với bộ mơn Tốn, việc soạn giáo án bằng máy vi tính khơng những địi hỏi giáo viên hiểu, thực hành tốt phần Microsoft Word mà cịn địi hỏi giáo viên nắm một số phần mềm cơ bản như: Mathtype, Sketchpad. Phần mềm Mathtype sẽ cung cấp cho giáo viên các kí hiệu gĩc, phân số, lũy thừa Cịn phần mềm Sketchpad giúp cho giáo viên cĩ thể vẽ các hình trong hình học, vẽ đồ thị hàm số Thực tế hiện nay, đối với các giáo viên dạy Tốn đa phần việc soạn giáo án bằng máy vi tính khơng cịn xa lạ gì với giáo viên. Tuy nhiên khi soạn giáo án bằng máy vi tính giáo viên cũng gặp những khĩ khăn nhất định. Nhiều giáo viên cịn lúng túng khi sử dụng máy vi tính và các phần mềm văn phịng để soạn giáo án, chưa biết khai thác mạng internet để sưu tầm giáo án, tư liệu phục vụ cho giáo án. Trong đề tài này tơi xin giới thiệu phần mềm Equation and Calculation 3.0 để gõ cơng thức và tính tốn trực quan trong Word. + Cài đặt: Vào menu Start Control Panel Regional and Language Options trong phần standards and formats, chọn English nhấp OK (nếu bạn chưa thay đổi gì trong hộp thoại này thì để ngầm định). + Trong Word, bạn vào menu Tools Macro Security chọn Low trong thẻ Security Level + Giải nén file vừa tải về và chạy Equation and Calculation 3.0 exe để bắt đầu cài đặt. Cài đặt xong, bạn chọn Yes, restart the computer now để khởi động lại máy tính. + Sau khi cài đặt xong, trên thanh cơng cụ của Word sẽ xuất hiện thêm một thanh cơng cụ mới với các menu lệnh hồn tồn bằng tiếng Việt: tạo cơng thức, sửa cơng thức, khai triển, phân tích, đặt biến, biến đổi, tính tốn, giải phương trình, hệ phương trình, đồ thị, vẽ hình hình học, chèn kí tự đặc biệt, bảng chọn, trợ giúp. + Đây là một phiên bảng tiếng Việt nên chúng ta cĩ thể sử dụng dễ dàng. Nếu chưa nắm rõ chúng ta cĩ thể tìm hiểu thêm về các tính năng và hướng dẫn cụ thể trong menu Trợ giúp Bên cạnh những tác dụng hữu ích của các phần mềm ứng dụng, cịn cĩ những hạn chế làm giảm hiệu quả dạy học khi sử dụng giáo án bằng máy vi tính. Các phần mềm ứng dụng thường sử dụng Tiếng Anh nên việc vận dụng nĩ cịn hạn chế. Vì vậy để sử dụng nĩ được tốt thì địi hỏi giáo viên phải sử dụng thường xuyên, khắc sâu các biểu Trang 4