Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào giảng dạy Vật lí 7

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào giảng dạy Vật lí 7

1. Đề tài nghiên cứu khoa học Năm học 2009-2010 A. PhÇn më ®Çu 1. LÝ do chon ®Ò tµi VÊn ®Ò m«i tr­êng sèng hiÖn nay ®· v­ît ra ngoµi ph¹m vi sinh th¸i häc th«ng th­êng mµ nã ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò kinh tÕ, trÝnh trÞ, x· héi cña toµn cÇu. B¶o vÖ m«i tr­êng trë thµnh nhiÖm vô cÊp b¸ch ®èi víi mäi ng­êi, mäi d©n téc, mäi quèc gia trªn toµn hµnh tinh. §Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy th× c«ng viÖc gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt, tinh tÕ nhÊt, vµ cã tÝnh bÒn v÷ng vµ s©u réng nhÊt trong sè c¸c biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu b¶o vÖ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc. Trong sè c¸c m«n häc ë tr­êng THCS th× m«n VËt lÝ lµ mét trong nh÷ng m«n häc thùc nghiÖm, nã cung cÊp cho häc sinh rÊt nhiÒu c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thÕ giíi tù nhiªn nãi chung vµ vÒ m«i tr­êng nãi riªng. V× thÕ qua m«n häc nµy, mçi khi cung cÊp mét ®¬n vÞ kiÕn thøc c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng th× ng­êi thÇy cã thÓ tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc nµy hoÆc tõng bµi gi¶ng cña m×nh. §Ó viÖc tÝnh hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo trong tõng bµi gi¶ng cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt th× theo t«i, ngay tõ líp 7 lµ mét trong nh÷ng líp ®Çu cÊp häc mµ c¸c em míi ®­îc lµm quen víi m«n VËt lÝ chóng ta cÇn ph¶i lµm sao ®Ó kh«ng nh÷ng g©y ®­îc sù høng thó häc tËp cho c¸c em vÒ m«n häc nµy, mµ chóng ta cßn cã thÓ lång ghÐp kiÕn thøc vÒ m«i tr­êng vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó råi tõ ®ã x©y dùng ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho c¸c em. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt ch¨n chë cña t«i tr­íc nh÷ng giê d¹y VËt lÝ nãi chung vµ d¹y ch­¬ng tr×nh VËt lÝ 7 nãi riªng v× thÕ mµ t«i chän ®Ò tµi “ TÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo gi¶ng d¹y VËt lÝ 7 ” 2. NhiÖm vô cña ®Ò tµi. T×m ra nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc trong ch­¬ng tr×nh VËt lÝ 7 cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng vµ ®Ó tõ ®ã t×m c¸c ph­¬ng ph¸p phï hîp nh»m gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho häc sinh còng nh­ giíi thiÖu kinh nghiÖm “tÝch hîp b¶o vÖ m«i tr­êng vµo gi¶ng d¹y VËt lÝ 7” cho c¸c ®ång nghiÖp. 3. §èi t­îng nghiªn cøu. §èi t­îng nghiªn cøu trong tÒ tµi nµy lµ c¸c bµi häc cña ch­¬ng tr×nh VËt lÝ líp 7 cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng ®Ó tõ ®ã gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho c¸c em häc sinh líp 7. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tµi a, Chän ®Ò tµi Do ®Æc thï cña bé m«n lµ m«n khoa häc thùc nghiÖm h¬n n÷a tr­íc vÊn ®Ò m«i tr­êng bÞ « nhiÔm ngµy cµng trÇm träng nh­ hiÖn nay nªn ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu GV: Nguyễn Văn Thường – Tr THCS Hải Dương 1
2. Đề tài nghiên cứu khoa học Năm học 2009-2010 tiªn ®i d¹y häc nhÊt lµ d¹y häc m«n VËt lÝ t«i ®· b¾t ®Çu suy nghÜ ®Ó t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo gi¶ng d¹y bé m«n VËt lÝ THCS. b, LËp ®Ò c­¬ng. - T«i läc ra mét c¸ch cã tr×nh tù c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc VËt lÝ líp 7 cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng. - lªn kÕ ho¹ch vµ v¹ch ra c¸c ph­¬ng ph¸p tÝch hîp gi¶ng d¹y b¶o vÖ m«i tr­êng vµo tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc m×nh ®· läc ra. c. Hoµn chØnh ®Ò tµi. - T«i lu«n suy nghÜ vµ tham kh¶o c¸c ý kiÕn cña ®ång nghiÖp còng nh­ t×m ®äc c¸c tµi liÖu liªn quan ®Ó t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p h÷u liÖu h¬n trong vÊn ®Ò tÝch hîp gi¶ng d¹y b¶o vÖ m«i tr­êng vµo bé m«n VËt lý 7. - Th«ng qua gi¶ng d¹y thùc nghiÖm t«i còng ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh vµ qua ®©y t«i còng ®· ®óc rót ra ®­îc 1 sè kinh nghiÖm cho b¶n th©n khi ¸p dông ®Ò tµi nµy. B: Néi dung. Ch­¬ng I. C¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi. 1. VÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña ®Ò tµi. §Ò tµi “TÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo gi¶ng d¹y VËt lÝ 7” lµ 1 ®Ò tµi c¸ nh©n nã ®­îc ®óc rót trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ vËn dông tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc cña c¸ nh©n. Theo t«i “TÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo gi¶ng d¹y vËt lÝ 7” lµ 1 vÊn ®Ò rÊt quan träng nh»m gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho c¸c em häc sinh ngay tõ nh÷ng líp ®Çu cÊp häc, còng qua ®©y chóng ta cã thÓ nhê c¸c em mang c¸c th«ng ®iÖp b¶o vÖ m«i tr­êng vÒ tõng gia ®×nh, tõng ®Þa ph­¬ng, vµ tõng ng­êi ch­a cã sù am hiÓu vÒ m«i tr­êng ®Ó råi tõ ®ã mäi ng­êi sÏ quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sù « nhiÔm m«i tr­êng còng nh­ hä sÏ sèng vµ lµm viÖc th©n thiÖn h¬n ®èi víi m«i tr-êng. 2. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. Trong thùc hiÖn gi¶ng d¹y m«n VËt lý THCS, t«i nhËn thÊy m×nh kh«ng chØ cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc VËt lý c¬ b¶n phæ th«ng cho c¸c em mµ m×nh cÇn ph¶i gióp c¸c em h×nh thµnh nh©n c¸ch, gióp c¸c em h×nh thµnh mèi quan hÖ tèt ®Ñp kh«ng chØ gi÷a c¸c em víi thÇy c«, víi b¹n bÌ, víi x· héi mµ cßn gi÷a c¸c em víi m«i tr­êng nãi chung, m«i tr­êng tù nhiªn nãi riªng. H¬n n÷a, kh¸i niÖm m«i tr­êng lµ mét kh¸i niÖm rÊt réng mµ tr×nh ®é hiÓu biÕt cña c¸c em líp 7 cßn rÊt h¹n chÕ vµ bªn c¹nh ®ã thêi gian cña mçi tiÕt häc chØ cã 45 phót. V× thÕ tr­íc giê lªn líp, ngoµi viÖc ph¶i ®äc kÜ s¸ch gi¸o khoa ng­êi thÇy GV: Nguyễn Văn Thường – Tr THCS Hải Dương 2
3. Đề tài nghiên cứu khoa học Năm học 2009-2010 gi¸o cÇn ph¶i ®äc rÊt nhiÒu c¸c tµi liÖu, s­u tÇm nhiÒu tranh ¶nh vµ t­ liÖu cã liªn quan ®Õn nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc vÒ m«i tr­êng mµ m×nh cÇn tÝch hîp vµo trong gi¶ng d¹y. Ngoµi ra, víi c¬ së vËt chÊt cña nhµ tr­êng nh­ hiÖn nay còng rÊt ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, qua ®©y t«i mong Ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng còng nh­ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ®Ó ®Ò tµi cña t«i ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña nã. ch­¬ng II T×nh h×nh chung vµ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ 1.T×nh h×nh chung. Tr­íc sù « nhiÔm m«i tr­êng nh­ hiÖn nay, ®Ó b¶o vÖ chÝnh m×nh vµ c¸c ng­êi th©n cña m×nh, th× con ng­êi ph¶i cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng th«ng qua nh÷ng viÖc lµm cô thÓ. Lµ mçi häc sinh líp 7 ®ang ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng tuy c¸c em ®ang cßn rÊt nhá bÐ, nhiÒu lóc nhËn thøc vÒ m«i tr­êng còng ®ang cßn rÊt h¹n chÕ, nh­ng cã rÊt nhiÒu viÖc lµm ®Ó c¸c em cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo phong trµo b¶o vÖ m«i tr­êng ®ang ®­îc thùc hiÖn ë kh¾p mäi n¬i trªn toµn thÕ giíi. §Ó ®ång hµnh víi toµn thÕ giíi trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng, Bé Gi¸o Dôc vµ ®µo t¹o n­íc ta ®· vµ ®ang ph¸t ®éng phong trµo “Tr­êng häc th©n thiÖn, m«i tr­êng xanh – s¹ch - ®Ñp”. Qua phong trµo nµy kh«ng nh÷ng h­íng dÉn cho c¸c em trång nhiÒu c©y xanh, vÖ sinh c¸ nh©n, vÖ sinh tr­êng líp, vÖ sinh ®­êng lµng ngâ xãm mµ cßn gióp c¸c em h×nh thµnh ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng ngay tõ khi c¸c em ®ang cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng. Lµ mét gi¸o viªn gi¶ng bé m«n VËt lÝ t«i kh«ng ngõng häc hái, t×m tßi nh÷ng t­ liÖu vÒ B¶o VÖ M«i Tr­êng còng nh­ t×m hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®Ó råi tõ ®ã tÝch hîp vµo trong tõng bµi gi¶ng cña m×nh nh»m h×nh thµnh ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho c¸c em häc sinh nhÊt lµ c¸c em häc sinh líp 7. MÆc dï t«i ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµ trong gi¶ng d¹y VËt lÝ 7 nh­ng kÕt qu¶ thu ®­îc còng ch­a kh¶ quan bëi v× ®å dïng thÝ nghiÖm cßn thiÕu rÊt nhiÒu, m¸y chiÕu ®a n¨ng ch­a cã, camara ch­a cã bªn c¹nh ®ã tranh ¶nh vµ c¸c t­ liÖu vÒ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng hoµn toµn kh«ng cã.Bªn c¹nh ®ã ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cña c¸c em häc sinh còng nh­ cña c¸c bËc phô huynh ®ang cßn rÊt h¹n chÕ. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ a, M«i tr­êng tr­êng häc - DiÖn tÝch cña tr­êng häc hẹp kh«ng cã nhiÒu n¬i ®Ó trång c©y xanh - Hệ thông tường rào xung quanh chư xây dựng. - S©n tr­êng tuy ®­îc bª t«ng hãa nh­ng mặt bằng rất thấp, hÖ thèng cèng tho¸t n­íc qu¸ kÐm nªn th­êng xuyªn g©y Èm ­ít trong s©n tr­êng nhÊt lµ vÒ mïa m­a, bªn c¹nh ®ã c©y xanh rÊt Ýt mµ tØ lÖ bª t«ng hãa cao nªn vÒ mïa hÌ th× rÊt nãng. GV: Nguyễn Văn Thường – Tr THCS Hải Dương 3
4. Đề tài nghiên cứu khoa học Năm học 2009-2010 - Tr­êng ®­îc x©y dùng gÇn gần đường và trên nền đát ruộng và hàng năm thường bị nghập lụt nên rất bẩn ¶nh h­ëng rÊt lín c«ng viÖc d¹y vµ häc cña nhµ tr­êng, - C¸c hé d©n sông quanh tr­êng ch¨n nu«i gia sóc gia cÇm ch­a cã quy ho¹ch nªn ®· lµm « nhiÔm ®Õn m«i tr­êng n­íc vµ m«i tr­êng kh«ng khÝ cña nhµ tr­êng. b. §å dïng d¹y häc. - Trong nh÷ng bµi cã thÓ tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng th× hÇu nh­ kh«ng cã thÝ nghiÖm vµ tranh ¶nh t­ liÖu liªn quan. - Tuy ®· cã m¸y chiÕu ®a n¨ng nh­ng ch­a cã, camara vµ m¸y ¶nh kØ thuËt sè ®Ó gióp gi¸o viªn ®i thu thËp t­ liÖu ¶nh vÒ m«i tr­êng vµ sù « nhiÔm m«i tr­êng ë mét sè n¬i hiÖn nay. c. NhËn thøc vÒ m«i tr­êng. - ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cña häc sinh vµ c¸c bËc phô huynh trªn ®Þa bµn ®ang cßn rÊt kÐm nh­: Nh÷ng vËt dông ®ùng thuèc trõ s©u ®­îc nÐm vung v·i kh¾p n¬i, khu vùc chuång tr¹i ®ang cßn n»m xen lÉn gi÷a c¸c khu d©n c­, ch­a cã c¸c b·i ®æ r¸c c«ng céng, Ch­¬ng III Nh÷ng néi dung thÝch hîp 1Bµi 1. NHẬN BIẾT ÁNH SÁNH – NGUỒN SÁNG VÀ VẬT SÁNG §Þa chØ tÝch hîp: Ta nh×n thÊy mét vËt khi cã ¸nh s¸ng tõ vËt ®ã truyÒn vµo m¾t ta. GV? C¸c em cã biÕt v× sao c¸c b¹n häc sinh ë thµnh phè bÞ cËn nhiÒu h¬n c¸c b¹n häc sinh ë n«ng th«n kh«ng? HS: Tr¶ lêi, HD: ë thµnh phè, do nhµ cao tÇng che ch¾n nªn c¸c häc sinh th­êng ph¶i häc tËp, lµm viÖc vµ vui ch¬i d­íi ¸nh ®Ìn ®iÖn (¸nh s¸ng nh©n t¹o) hoÆc ¸nh s¸ng khuÕch t¸n nªn m¾t th­êng dÓ bÞ cËn,. Cßn c¸c häc sinh ë n«ng th«n häc tËp, lµm viÖc vµ vui ch¬i d­íi ¸nh s¸ng chñ yÕu lµ ¸nh s¸ng tù nhiªn v× thÕ mµ Ýt bÞ cËn h¬n. GV? §Ó kh¾c phôc hiÖn t­îng trªn th× c¸c häc sinh thµnh phè cÇn ph¶i lµm g×? HD: C¸c häc sinh thµnh phè cÇn cã kÕ ho¹ch häc tËp vµ vui ch¬i, d· ngo¹i ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu ¸nh s¸ng tù nhiªn. Tãm l¹i: Do m«i tr­êng ¸nh s¸ng ë thµnh phè bÞ « nhiÔm, nªn ¸nh s¸ng tù nhiªn cã c­êng ®é chiÕu s¸ng thÊp h¬n so víi b×nh th­êng nªn ph¶i sö dông nhiÒu nguån s¸ng nh©n t¹o nªn dÔ m¾c c¸c tËt khóc x¹ vÒ m¾t. 2. Bµi 3 øng dông cña ®Þnh luËt truyÒn th¼ng ¸nh s¸ng a. §Þa chØ tÝch hîp: Bãng tèi n»m phÝa sau vËt c¶n, kh«ng nhËn ®­îc ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng truyÒn tíi. b. Ph­¬ng ph¸p tÝch hîp GV? Trong sinh ho¹t vµ häc tËp ta cÇn lµm nh­ thÕ nµo ®Ó kh«ng cã bãng tèi. GV: Nguyễn Văn Thường – Tr THCS Hải Dương 4
5. Đề tài nghiên cứu khoa học Năm học 2009-2010 HD: Trong sinh ho¹t vµ häc tËp ta cÇn ®¶m b¶o ®ñ ¸nh s¸ng, kh«ng cã bãng tèi. V× vËy, cÇn l¾p ®Æt nhiÒu bãng ®Ìn nhá thay v× l¾p ®Æt mét bãng ®Ìn lín. GV? V× sao ng­êi ta nãi ë c¸c thµnh phè th­êng bÞ « nhiÔm ¸nh s¸ng? HD: ë c¸c thµnh phè th­êng bÞ « nhiÔm ¸nh s¸ng lµ do qu¸ nhiÒu lo¹i nguån s¸ng cã c­êng ®é chiÕu s¸ng kh¸c nhau. GV? Sù « nhiÔm ¸nh s¸ng nµy cã g©y t¸c h¹i g× cho con ng­êi. HD: Sù « nhiÔm ¸nh s¸ng g©y ra c¸c t¸c h¹i cho con ng­êi nh­: Lµm cho con ng­êi lu«n bÞ mÖt mái, ¶nh h­ëng ®Õn t©m lÝ, l·ng phÝ n¨ng l­îng, mÊt an toµn giao th«ng vµ sinh häat. ? Lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m thiÓu ¸nh sang ®« thÞ? HD: §Ó gi¶m thiÓu ¸nh s¸ng ®« thÞ cÇn ph¶i: + Sö dông nguån s¸ng võa ®ñ víi yªu cÇu. + T¾t ®Ìn khi kh«ng cÇn thiÕt hoÆc sö dông chÕ ®é hÑn giê. + C¶i tiÕn dông cô chiÕu s¸ng phï hîp, cã thÓ tËp trung ¸nh s¸ng vµo n¬i cÇn thiÕt. + L¾p ®Æt c¸c lo¹i ®Ìn ph¸t ra ¸nh s¸ng phï hîp víi sù c¶m nhËn cña m¾t. 3. Bµi 5 ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng a. §Þa chØ tÝch hîp: G­¬ng ph¼ng lµ mét phÇn cña mÆt ph¼ng ph¶n x¹ ®­îc ¸nh s¸ng. b. Ph­¬ng ph¸p tÝch hîp. ? C¸c mÆt n­íc trong xanh cña c¸c dßng s«ng, ao, hå cã vai trß g×? HD:C¸c mÆt n­íc trong xanh cña c¸c dßng s«ng, ao, hå nã kh«ng nh÷ng lµ nh÷ng chiÕc g­¬ng ph¼ng tù nhiªn ®Ó t«n lªn vÏ ®Ñp cho quª h­¬ng mµ nã cßn gãp phÇn quan GV: Nguyễn Văn Thường – Tr THCS Hải Dương 5