Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế dạy tiết bài tập

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế dạy tiết bài tập

1. 1 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng TRÖÔØNG THPT PHAN BOÄI CHAÂU TOÅ VAÄT LÍ THIEÁT KEÁ DAÏY TIEÁT BAØI TAÄP Gv: NGUYEÃN TAÁN ÑOÀNG TOÅ: VAÄT LÍ Naêm hoïc: 2008- 2009
2. 2 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng MUÏC LUÏC Trang I/ PHAÀN MÔÛ ÑAÀU: 1- Lí do choïn ñeà taøi 3 2- Muïc ñích nghieân cöùu 3 3- Ñoái töôïng phaïm vi nghieân cöùu 3 4- Nhieäm vuï nghieân cöùu 3 5- Phöông phaùp nghieân cöùu 3 6- Noäi dung nghieân cöùu 3 II/ NOÄI DUNG SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM: Chöông 1: Cô sôû lí luaän lieân quan ñeán ñeà taøi: 3-4 1) Cô sôû phaùp lí 4 2) Cô sôû lí luaän 4 3) Cô sôû thöïc tieãn 4 Chöông 2: Thöïc traïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu 4-5 1) Khaùi quaùt phaïm vi 4 2) Thöïc traïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu 4-5 Chöông 3: Bieän phaùp, giaûi phaùp chuû yeáu ñeåthöïc 5-8 hieän ñeà taøi 1) Cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 5 2) Caùc giaûi phaùp chuû yeáu 5-8 III/ KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ: 1) Keát luaän 8 2) Kieán nghò 9 3) Ñaùnh giaù cuûa HÑKH caùc caáp 10 4) Danh muïc tham khaûo 11
3. 3 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng I/ PHAÀN MÔÛ ÑAÀU: 1) LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Vaät lyù laø khoa hoïc thöïc nghieäm, caùch tieáp caän vôùi moân hoïc ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu tö duy ( bao goàm caû tö duy thöïc teá laãn tö duy tröøu töôïng). Nhìn vaøo moät baøi taäp vaät lí hoïc sinh khoâng bieát neân baét ñaàu töø ñaâu ñeå coù phöông aùn thích hôïp tìm ra keát quaû. Hôn nöõa trong caùc taøi lieäu thieát keá giaùo aùn, baøi soaïn cuûa moät tieát baøi taäp haàu nhö khoâng coù vaø khoâng ñöôïc chuù troïng. Ña soá giaùo vieân khi ñeán tieát baøi taäp, goïi hoïc sinh leân giaûi moät vaøi baøi taäp trong saùch giaùo khoa, nhaän xeùt ghi ñieåm. Nhö theá khaû naêng giaûi baøi taäp vaät lí cuûa hoïc sinh bò haïn heïp, vieäc hình thaønh phöông phaùp giaûi baøi taäp vaät lí vôùi töøng loaïi baøi seõ khoù coù theå coù ôû hoïc sinh. Chính vì vaäy toâi choïn ñeà taøi: Daïy tieát baøi taäp vaät lí. 2) MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: Vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy nhaèm giuùp hoïc sinh cuûng coá ñöôïc kieán thöùc, reøn luyeän ñöôïc phöông phaùp giaûi caùc loaïi baøi taäp, naâng cao chaát löôïng hoïc taäp boä moân vaät lí. 3) ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU: - Caùc tieát baøi taäp cuûa moân vaät lí. - Chuù troïng nhöõng sai soùt veà kó naêng, kieán thöùc cuûa hoïc sinh trong caùc tieát lí thuyeát, ñeå coù phöông aùn ñeà xuaát cho phuø hôïp trong caùc tieát baøi taäp. 4) NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU: - Phaùt hieän nhöõng vöôùng maéc cuûa hoïc sinh khi giaûi moät baøi toaùn vaät lyù - Vaän duïng keát hôïp caùc phöông phaùp daïy hoïc ñeå ñöa ra caùch giaûi caùc baøi toaùn lieân quan. 5)PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: - Phöông phaùp ñieàu tra: thöïc traïng daïy tieát baøi taäp Vaät lyù caùc lôùp trong tröôøng THPT ( caû ban cô baûn vaø ban töï nhieân) - Phöông phaùp gôïi môû, phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh - Phöông phaùp thoáng keâ,so saùnh 6) NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU:
4. 4 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng Chöông 1: Cô sôû lí luaän lieân quan ñeán ñeà taøi Chöông 2: Thöïc traïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu. Chöông 3: Bieän phaùp, giaûi phaùp chuû yeáu ñeå thöïc hieän ñeà taøi. Chöông 4: Keát luaän vaø kieán nghò II/ NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI: Chöông 1: Cô sôû lí luaän lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu: 1)Cô sôû phaùp lí: Tieát baøi taäp naèm trong heä thoáng baøi giaûng ñöôïc quy ñònh roõ trong phaân phoái chöông trình giaûng daïy cuûa töøng khoái lôùp. Ñoù laø nhöõng quy ñònh phaùp lí maø giaùo vieân phaûi thöïc hieän trong quaù trình giaûng daïy moân Vaät lyù trong nhaø tröôøng phoå thoâng. 2) Cô sôû lí luaän: - Moãi moân hoïc coù nhöõng muïc tieâu rieâng. Chöông trình Vaät lyù coù muïc tieâu hoaøn thieän cho hoïc sinh kieán thöùc phoå thoâng, cô baûn ôû trình ñoä tuù taøi veà vaät lyù, caàn thieát ñeå ñi vaøo caùc ngaønh khoa hoïc, kyû thuaät vaø ñeå soáng trong moät xaõ hoäi coâng nghieäp hieän ñaïi, trong ñoù kyû naêng vaän duïng kieán thöùc: giaûi thích hieän töôïng, giaûi baøi taäp vaät lyù phoå thoâng laø moät trong nhöõng muïc tieâu khoâng theå thieáu ñoái vôùi moân hoïc. - Tieát baøi taäp nhaèm giuùp hoïc sinh cuûng coá , khaéc saâu kieán thöùc; qua ñoù hình thaønh söï höùng thuù hoïc taäp moân Vaät lyù, tính tích cöïc hoïc taäp vaø nghieân cöùu. 3) Cô sôû thöïc tieãn: - Trong caùc kyø thi, moân Vaät lyù ñöôïc toå chöùc thi traéc nghieäm neân vieäc hình thaønh phöông phaùp giaûi cho töøng loaïi ñôn vò kieán thöùc laø raát caàn thieát - Thoáng keâ chaát löôïng moân Vaät lyù coøn thaáp so vôùi caùc moân hoïc khaùc - Hoïc sinh tröôøng THPT Phan Boäi Chaâu khoâng thi tuyeån ñaàu vaøo, neân vieäc tieáp caän baøi taäp, tö duy töï hoïc khoù coù theå töï thöïc hieän ñöôïc. - Moät soá giaùo vieân coøn xem nheï tieát baøi taäp, chæ giaûi vaøi baøi taäp ôûSaùch giaùo khoa laø xong. Chính vì vaäy, vieäc daïy moät tieát baøi taäp theå hieän ñuùng muïc tieâu moân hoïc seõ goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc naâng cao chaát löôïng hoïc moân Vaät lyù. Chöông2: Thöïc traïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu:
5. 5 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng 1)Khaùi quaùt phaïm vi: Caùc tieát Baøi taäp trong chöông trình cuûa ba khoái lôùp 10, 11, 12. 2)Thöïc traïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu: - Tieát baøi taäp raát khoù daïy, ôû choã khoâng coù moät thieát keá naøo cuï theå, tuyø thuoäc vaøo khaû naêng tieáp thu cuûa hoïc sinh, cuûa chöông trình. Neáu khoâng xaùc ñònh ñuùng muïc tieâu raát deã ñi vaøo söï ñôn ñieäu. - Moät soá giaùo vieân coøn xem nheï tieát baøi taäp, chæ döøng laïi khi giaûi xong caùc baøi taäp ôû saùch giaùo khoa. - Thieát keá tieát daïy thöôøng khoâng coù söï khaùi quaùt, keát luaän veà töøng vaán ñeà, neân hoïc sinh khoù coù theå neâu leân ñöôïc phöông phaùp giaûi baøi taäp lieân quan. - Ña soá baøi taäp ôû saùch giaùo khoa chæ döøng laïi ôû möùc ñoä cuûng coá, vaø coøn thieáu so vôùi löôïng kieán thöùc ñaõ neâu trong lyù thuyeát. Do ñoù daãn ñeán tình traïng: hoïc sinh khaù gioûi khoâng theå phaùt huy ñöôïc khaû naêng, hoïc sinh ôû möùc ñoä trung bình trôû xuoáng thì beá taét khi gaëp daïng baøi taäp khaùc. - Tieát baøi taäp trong phaân phoái chöông trình coøn ít. - Kyû naêng vaän duïng kieán thöùc Toaùn cho vieäc giaûi baøi taäp coøn haïn cheá ñoái vôùi moät boä phaän khoâng nhoû hoïc sinh. - Trong boä saùch ban cô baûn, moät soá ñôn vò kieán thöùc khoâng trình baøy nhöng laïi cho baøi taäp trong saùch baøi taäp, neáu giaùo vieân khoâng chòu tìm hieåu thì hoïc sinh khoâng bieát ñaâu maø giaûi khi gaëp loaïi baøi taäp nhö vaäy. Chöông3: Bieän phaùp, giaûi phaùp chuû yeáu ñeå thöïc hieän ñeà taøi 1) Cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp: - Caên cöù vaøo yeâu caàu cuï theå cuûa vieäc daïy vaø hoïc moân Vaät lyù THPT - Caên cöù vaøo yeâu caàu naâng cao chaát löôïng, höùng thuù hoïc taäp - Caên cöù vaøo thöïc traïng cuûa vieäc daïy tieát baøi taäp vaø kyû naêng giaûi baøi taäp ñaõ neâu ôû treân. 2) Caùc giaûi phaùp chuû yeáu: a/ Chuaån bò :Ñeå coù moät tieát daïy baøi taäp toát caàn coù söï chuaån bò thaät chu ñaùo : • Tröôùc moãi tieát baøi taäp coù raát nhieàu tieát lyù thuyeát , trong moãi ñôn vò kieán thöùc cuûa lyù thuyeát caàn neâu baät ñöôïc noäi dung chính, ñöa ví duï minh hoaï ñeå töø ñoù hình thaønh phöông phaùp giaûi baøi taäp veà loaïi vaán ñeà ñoù.
6. 6 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng Ví du1ï: Trong baøi Caáu taïo cuûa haït nhaân nguyeân töû, saùch Vaät lyù 12 Naâng cao coù trình baøy: haït nhaân coù naêng löôïng lieân keát rieâng caøng lôùn thì caøng beàn vöõng. Giaùo vieân cho hoïc sinh tính naêng löôïng lieân keát rieâng cuûa hai haït nhaân 2 3 1 D vaø 1T , sau ñoù ruùt ra keát luaän : muoán so saùnh möùc ñoä beàn vöõng cuûa caùc haït nhaân thì so saùnh naêng löôïng lieân keát rieâng cuûa chuùng . Ví duï 2 : Tieát 53 chöông trình Vaät lyù 12 Cô baûn, ôû tieát 51vaø52 neâu leân hieän töôïng quang ñieän ngoaøi , hieän töôïng quang ñieän trong vaø thuyeát löôïng töû aùnh saùng. Noäi dung khoâng ñeà caäp deán phöông trình Eistein , nhöng trong saùch baøi taäp coù cho baøi taäp tính ñoäng naêng caùc electron quang ñieän. Do ñoù trong caùc tieát lyù thuyeát 51vaø 52, coù theå trình baøy cho hoïc sinh bieát caùc baøi taäp lieân quan nhö sau: 1.Tính giôùi haïn quang ñieän , hay naêng löôïng kích hoaït ( hieän töôïng quang ñieän trong) 1 2. Ñoäng naêng ban ñaàu cöïc ñaïi cuûa electron quang ñieän: hf = A + mv 2 2 0(max) 3. Vaän duïng thuyeát löôïng töû cho tia X , tính taàn soá cöïc ñaïi vaø böôùc soùng cöïc tieåu cuûa tia X : eU hc f = , = X (max) h  X (min) eU Cuoái moãi tieát lyù thuyeát neân daønh moät thôøi löôïng vöøa phaûi ñeå ruùt ra daïng baøi taäp cuûa baøi hoïc hoâm ñoù, cho baøi taäp töông öùng ñeå hoïc sinh veà laøm. */ Khi ñeán tieát baøi taäp , giaùo vieân neân löïa choïn loaïi vaø soá löôïng baøi taäp phuø hôïp ( khoâng nhaát thieát phaûi laø caùc baøi taäp ôû saùch giaùo khoa). */ Chuaån bò caùc baøi taäp naâng cao. Môû roäng moät vaán ñeà cho hoïc sinh khaù, gioûi. */ Chuaån bò phieáu hoïc taäp (hoaëc caùc baøi taäp traéc nghieäm) ñeå cuûng coá söï tieáp thu cuûa hoïc sinh, thoáng keâ nhöõng nhöõng thieáu soùt, ruùt kinh nghieäm cho caùc tieát sau. Nhö vaäy böôùc chuaån bò ñoùng vai troø raát quan troïng cho tieát leân lôùp sau naøy. b/ Soaïn baøi : */ Xaùc ñònh cho ñöôïc muïc tieâu cuûa tieát daïy: Sau tieát hoïc hoïc sinh phaûi hieåu vaø vaän duïng nhöõng kieán thöùc kyû naêng naøo. Tuyø theo trình ñoä cuûa töøng lôùp hoïc maø coù theå giaûm bôùt hay taêng theâm moät soá yeâu caàu. c/ Thöïc hieän tieát leân lôùp :
7. 7 Saùng kieán kinh nghieäm Nguyeãn Taán Ñoàng Coù theå tieán haønh theo caùc hoaït ñoäng chính sau ñaây: Hoaït ñoäng 1 : Ñöa ra caùc daïng baøi taäp - Hoïc sinh neâu laïi caùc daïng baøi taäp ñaõ trình baøy ôû caùc tieát tröôùc - Giaùo vieân giaûi thích theâm moät soá vaán ñeà maø hoïc sinh thaéc maéc - Toùm taét caùc vaán ñeà chính cuûa tieát hoïc hoâm ñoù. Hoaït ñoäng 2 : Caùc ví duï - Ñöa ra caùc ví duï phuø hôïp vôùi töøng loaïi baøi. - Hoïc sinh nhaän dieän baøi taäp vaø döïa vaøo nhöõng ñieàu ñaõ bieát ñeå vaän duïng. - Caû lôùp nhaän xeùt. - Giaùo vieân chænh söûa caùc sai soùt , thaéc maéc, keát luaän laïi vaán ñeà. Hoaït ñoäng 3 : Cuûng coá , ñaùnh giaù - Cho baøi taäp traéc nghieäm hay phieáu hoïc taäp kieåm tra söï tieáp thu cuûa hoïc sinh. - Choïn töøng loaïi hoïc sinh ñeå nhaän xeùt baøi laøm. - Tuyø theo noäi dung cuûa kieán thöùc coù theå môû roäng theâm cho hoïc sinh khaù gioûi. - Nhaän xeùt tieát hoïc, höôùng daãn baøi môùi. Ví duï : Caùc hoaït ñoäng cuûa tieát 25( lôùp 12 ban töï nhieân ) - Muïc tieâu: Giaûi ñöôïc caùc baøi toaùn cô baûn veà soùng cô vaø soùng döøng - Hoaït ñoäng 1: Tìm hieåu caùc daïng baøi taäp cô baûn: * Baøi 1: Xaùc ñònh caùc ñaïi löôïng cuûa phöông trình soùng: bieân ñoä , taàn soá, böôùc soùng, toác ñoä truyeàn soùng, vaän toác dao ñoäng . * Baøi 2: Vieát phöông trình soùng, ñoä leäch pha giöõa hai ñieåm naèm treân phöông truyeàn soùng. * Baøi 3 : Tìm bieân ñoä soùng taïi ñieåm M caùch nguoàn khoaûng d M . * Baøi 4 : Ñieàu kieän xaûy ra soùng döøng. - Hoaït ñoäng 2 : Caùc ví duï: * Baøi 1: Baøi 4 trang 78 SGK ( Vaän duïng loaïi baøi taäp 1) * Baøi 2: Trong moät moâi tröôøng ñaøn hoài coù nguoàn soùng cô truyeàn ñi theo phöông oy vôùi v = 24cm/s, bieân ñoä soùng coi nhö khoâng ñoåi. Phöông trình soùng taïi O laø u = 4cos( t )mm. O 4 4 a/ Vieát phöông trình soùng taïi M caùch O moät khoaûng 24cm.