Sáng kiến kinh nghiệm Một vài đổi mới về phương pháp giảng dạy môn Âm nhạc ở Lớp 1

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một vài đổi mới về phương pháp giảng dạy môn Âm nhạc ở Lớp 1

1. Sáng kiến kinh nghiệm Tên đề tài: Một vài đổi mới về phương pháp giảng dạy môn âm nhạc ở lớp 1. Người thực hiện : Đỗ Mai Hương. Trường: Tiểu học Cát Linh - Đống Đa - Hà Nội Hà Nội 2002 - 2003 I - Đặt vấn đề: Âm nhạc ngày nay đã trở thành một trong những môn học chính thức của chương trình đào tạo ở phổ thông bắt đầu từ các lớp tiểu học. Âm nhạc còn là một nhu cầu trong đời sống tinh thần của trẻ, trẻ em tham gia ca hát là được hoạt động để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Những hình tượng âm thanh của bài hát, bản nhạc tác động vào cảm xúc của các em, giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng và có tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức rất tốt. Qua các bài học, các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được biết một số kiến thức phổ thông về âm nhạc Tất cả những điều đó sẽ tạo nên một trình độ văn hoá âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng những môn học khác giáo dục nhân cách, làm cho các nội dung học tập ở trường phổ thông có tính toàn diện, làm thăng bằng, hài hoà các hoạt động học tập của trẻ. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có công văn chính thức về việc giảm tải dạy và học. Vì vậy đội ngũ giáo viên đã và đang có những cố gắng đổi mới phương pháp dạy học để đảm bảo và nâng cao chất lượng 1 giờ lên lớp nhưng vẫn không làm các em quá sức. Các em vừa lĩnh hội được tri thức đồng thời vẫn hoạt động, vui chơi. Để làm được như vậy, người giáo viên phải say mê Âm nhạc, yêu mến trẻ, có những kiến thức âm nhạc cần thiết và phương pháp giáo dục Âm nhạc ở Tiểu học nói chung và ở lớp 1 nói riêng. II - Các bước tiến hành: Ở lớp 1, dạy âm nhạc cho các em chủ yếu là dạy hát, thông qua dạy hát để giáo dục âm nhạc. Trong giờ học, các em được tập hát sao cho đúng giai điệu, tiết tấu, những bài hát phù hợp với lứa tuổi. Đó là 12 bài hát có cấu trúc ngắn gọn, giai điệu đơn giản, tính chất nhẹ nhàng, vui tươi, nội dung lành mạnh, đượ sắp xếp từ dễ đến khó và tầm cữ giọng rất phù hợp với trẻ em lớp 1. Đồng thời, các em được làm quen với hát tập thể, biết hát đồng đều và hoà giọng cùng các bạn. Bên cạnh đó các em được nghe và biết cách phân biệt những âm thanh cao thấp, dài ngắn với tốc độ khác nhau.
2. Thông qua việc tập hát và các hoạt động kết hợp với âm nhạc giúp các em phát triển năng lực nghe nhạc, năng lực cảm thụ âm nhạc, giáo dục cho các em những tình cảm trong sáng, lành mạnh, phát triển năng lực trí tuệ, làm cho đời sống tinh thần các em phong phú, giúp các em phát triển toàn diện hơn. Chính vì những đặc điểm như trên đây, ngay từ đầu năm học tôi đã nghiên cứu để tìm ra phương pháp dạy sao cho phù hợp với nội dung dạy từng tiết dạy đồng thời tạo sự hứng thú học tập của học sinh. Các em được học những tiết học nhẹ nhàng, thoải mái và hiệu quả. Để cụ thể tôi xin trình bày một giờ âm nhạc cụ thể của học sinh lớp 1. Tiết 27: Học hát: Bài hoà bình cho bé (tiếp theo) A/ mục tiêu: Để dạy tiết này sao cho sinh động, gây được hứng thú học tập cho học sinh trước hết tôi các định mục tiêu của bài. Đây là bài hát ca ngợi cuộc sống hoà bình. Bài có giai điệu vui tươi, nhịp nhàng, có những hình tượng đẹp và gợi cảm trong lời ca. Ở tiết trước các em đã được làm quen với giai điệu và lời ca của bài. Ở tiết này, giáo viên hướng dẫn các em hát đúng theo sắc thái tình cảm của bài và hướng dẫn các em một số động tác phụ hoạ đơn giản. Để từ đó, các em có thể biểu diễn trước đông người và tham gia các trò chơi âm nhạc vui thích. Bên cạnh đó, các em còn được giới thiệu về cách đánh nhịp 2/4 để các em có thể hiểu được tay chỉ huy của giáo viên trong các giờ học hát. Đồng thời các em cũng được làm quen với việc hát kết hợp với đánh nhịp. Tóm lại, các nội dung của tiết học này bổ xung, hỗ trợ cho nhau làm cho các em được luyện tập bài hát dưới nhiều hình thức, dưới nhiều khía cạnh, làm cho tiết học sinh động nhẹ nhàng và hiệu quả. B/ Sự chuẩn bị giáo viên Sự chuẩn bị của giáo viên là một bước rất quan trọng góp phần đáng kể tạo nên thành công của một tiết học. Ở bài này tôi chuẩn bị như sau: 1. Về phần ôn tập bài hát: Tôi tập bài hát chuẩn xác, có sắc thái biểu cảm bài hát để có thể hát mẫu cho học sinh. Ngoài ra tôi còn chuẩn bị 1 đôi phách, 1 trống nhỏ, 1 song loan để học sinh biểu diễn kết hợp gõ nhạc cụ trước lớp. (100% học sinh của trường đã có phách riêng của mình). Đàn oóc gan điện tử làm một nhạc cụ rất cần thiết. Nó được sử dụng trong suốt cả tiết học. Để đôi tay có thể làm động tác phụ họa, hoặc chỉ huy học sinh hát, tôi ghi âm giai điệu bài hát vào bộ nhớ của đàn. 2. Về phần tập vận động phụ hoạ Tôi chuẩn bị sẵn 4 động tác phụ hoạ cho 4 câu hát của bài. Động tác 1: 2 tay từ từ đưa từ dưới thẳng lên cao nghiêng sang trái rồi sang phải (mô phỏng tay phất lá cờ). Động tác này ứng với câu hát 1.
3. Động tác 2: 2 tay giang rộng sang hai bên làm động tác như cánh chim đang bay 2 lần. Động tác ứng với câu hát 2. Động tác 3: Vỗ tay theo nhịp. Khi vỗ tay hơi nghiêng đầu và tay sang trái rồi sang phait theo nhịp. Khiu nghiêng về bên nào thì chân đó đưa lên phía trước rồi lại đưa về (theo phách). Động tác 4: 2 tay đưa lên cao trên đầu taọ thành vòng tròn (hai đầu bàn tay chạm vào nhau, 2 bàn tay ngửa lên trên) 3. Để thuận lợi cho việc giới thiệu cách đánh nhịp 2/4, tôi vẽ sơ đồ cách đánh nhịp vào giấy khổ to. Khi cần thì dùng nam châm dính lên bảng như một chiếc bảng phụ vừa gọn nhẹ lại vừa cơ động. Phương pháp dạy môn Hát - nhạc cho học sinh tiểu học nói chung và môn âm nhạc cho học sinh lớp 1 nói riêng là một khoa học sư phạm. Để giảng dạy tốt bộ môn này, giáo viên cần có những kiến thức âm nhạc vững vàng và biết vận dụng 1 cách sáng tạo các phương pháp dạy học để đạt được thành công trong các giờ dạy của mình. Sau khi đã xác định rõ mục tiêu và chuẩn bị chu đáo cho giờ học, tôi cảm thấy tự tin để bước vào bài giảng. C/ Vào bài a/ Hoạt động 1: Ôn tập bài hát. Tôi cho cả lớp hát theo đàn (2 lần liên tục) để các em nhớ lại giai điệu và lời ca của bài. Sau đó tôi cho các em hát thi đua theo nhóm (tổ 1, 2 và tổ 3, 4) kết hợp vỗ tay theo phách. Với hình thức hát thi đua, các em hào hứng và cố gắng hơn vì nhóm nào cũng muốn đội mình giành phần thắng. Sau khi 2 nhóm hát xong, giáo viên nhận xét ưu điểm khuyết điểm của từng nhóm và cho điểm đánh giá để các em biết được cái chưa được của mình để lần sau cố gắng hơn. Để tránh sự lặp đi lặp lại làm các em nhàm chán, tôi cho các em thay đổi hình thức hát. Các tổ sẽ hát nối tiếp nhau: Tổ 1: Hát câu hát 1. Tổ 2: Hát câu hát 2. Tổ 3: Hát câu hát 3. Tổ 4: Hát câu hát 4. Khi các em đã thuộc bài hát rồi, tôi cho các em hát kết hợp gõ phách theo tiết tấu lời ca. (Mỗi em đã được mua 1 đôi phách để sử dụng trong các giờ học trên lớp và để luyện tập thêm khi ở nhà). Đây là một hình thức để rèn luyện về nhịp điệu, tiết tấu rất tốt. Nó giúp các em khắc sâu tiết tấu của bài hát một cách hứng thú và dễ dàng. Ngoài thanh phách, các nhạc cụ gõ khác như trống, song loan, tôi cũng dùng với số lượng ít khi các em lên biểu diễn trước lớp để các em được làm quen với nhieèu âm sắc khác nhau.
4. Khi các em đã gõ tiết tấu của bài thành thạo rồi, tôi lại yêu cầu các em phải lưu ý cả mặt biểu diễn: Khi hát các em không chỉ đứng yên mà phải nhún chân theo nhạc nhịp nhàng, hát câu hát 1 các em gõ phách, hơi nghiêng sang trái, đầu cũng hơi nghiêng. Sang câu hát 2 lại nghhiêng sang phải. Cứ thế lần lượt cho đến hết bài. Như vậy trông lớp sinh động và đáng yêu hơn. b/ Hoạt động 2: Tập vận động phụ hoạ Sau khi các em đã ngôn ngữắm vững giai điệu, lời ca và tiết tấu của bài hát, tôi hướng dẫn các em một vài động tác múa phụ hoạ. Bởi vì đặc điểm của học sinh tiểu học nói chung nhất là lớp 1 nói riêng là các em rất thích hoạt động. Nếu suốt cả tiết học các em phải ngồi nghiêm sẽ gây cho các em 1 sự căng thẳng, gò bó, không gây được hứng thú học tập ở các em. Khi hát kết hợp làm động tác múa phụ hoạ tôi thấy các em rất thích và học rất nhanh những động tác do giáo viên hướng dẫn. Đặc biệt có những em còn sáng tạo thêm những động tác mới rất đẹp và phù hợp. Do đó, đây cònlà 1 hình thức để phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc của học sinh. c/ Hoạt động 3: Biểu diễn Sau khi cho cả lớp hát + múa bài hát (2 lần). Tôi lại thay đổi hình thức biểu diễn: các em không hát tại chỗ mà lên biểu diễn trước lớp. Tôi cho các em thi đua giữa các bạn nam và các bạn nữ. Đại diện cho các em nam(4 em) lên hát + múa phụ hoạ. Đại diện cho các em nữ (4 em) lên hát + múa phụ hoạ. Sau đó tôi cho các em khác nhận xét phần biểu diễn của các bạn. Đa số các em nhận xét tương đối tốt. Các em đã chỉ ra được những bạn hát đúng và múa đẹp, những bạn còn sai sót. Sau đó tôi gọi lên biểu diễn theo tinh thần xung phong. Đa số các em rất hào hứng và thích được lên biểu diễn trước lớp. Với hình thức này, các em được rèn luyện tính bạo dạn, tự tin và và khả năng biểu diễn trước đông người. d/ Hoạt động 4: giới thiệu đánh nhịp 2/4 Tôi dính bảng phụ có vẽ sơ đồ cách đánh nhịp lên bảng để học sinh quan sát. 2 1 Sau đó, tôi hướng dẫn các em cách đánh nhịp và được quan sát giáo viên làm mẫu rồi thì các em sẽ được thực hành dưới sự điều khiển của giáo viên. (Các em đánh nhịp, giáo viên đếm theo phách). Khi các em đánh nhịp tương đối thành thạo rồi thì giáo viên mới cho các em ghép với nhạc và hát.
5. Qua hình thức này, các em hiểu được tay chỉ huy của giáo viên trong quá trình tập hát và khắc sâu thêm bài hát mà các em đã được học. Để củng cố bài học tôi cho các em chơi trò chơi âm nhạc. Tôi dùmg phách (hoặc trống) gõ theo tiết tấu 1 câu hát trong bài và cho học sinh nhận xét xem đó là tiết tấu của câu hát nào? (Hình tiết tấu này được nhắc lại trong cả bài hát). Đây là một hình thức khắc sâu hơn về tiết tấu của bài hát. tôi đánh trên đàn giai điệu của 1 câu hát và cho học sinh nhận xét đó là câu hát nào trong bài (giáo viên làm 2 câu: c1 và c3 giống nhau, câu 4) Đây là hình thức chẳng những giúp các em ghi sâu giai điệu của bài hát mà còn rèn luyện và phát triển tai nghe nhạc của các em. Nếu những trò chơi trong giờ học của các em thể hiện tốt thì sự thành công của giờ học càng cao. Các em được tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng, thoải mái và hào hứng. Kết thúc tiết học tôi cho cả lớp cùng hát múa lại bài hát. III - Kết quả Với hình thức giảng dạy như trên, tôi luôn nhận được sự ủng hộ của học sinh. Các em rất yêu thích môn học này. Nhiều năm qua, tôi luôn được công nhận là Giáo viên dạy giỏi của trường. Năm học 200- 2001 tôi được công nhận là Giáo viên dạy giỏi cấp Quận. Trong đợt hội diễn văn nghệ vừa qua do Công đoàn ngành Giáo dục Quận Đống Đa tổ chức, tôi cùng tập thể giáo viên và học sinh của trường tham gia đạt 2 giải A1. Tuy nhiên, quá trình giảng dạy môn Âm nhạc còn nhiều bổ xung và phát triển nên tôi nghĩ mình phải thường xuyên rèn luyện và bồi dưỡng để giảng dạy tốt hơn. Cho đến giờ, khối 1 trường tôi có kết quả như sau: - Các em đều thích môn âm nhạc. - Đa số các em hát đúng bài hát và sử dụng nhạc cụ gõ thành thạo - 50% loại giỏi. - 45%loại khá. - 5%loại trung bình. - Nhiều em có thể bồi dưỡng làm nòng cốt văn nghệ của trường. IV - Rút ra bài học kinh nghiệm Xã hội ngày càng phát triển, đòi hỏi trình độ của mỗi người cũng phải được nâng cao về mọi mặt. Do đó tôi nghĩ mình cần phải cố gắng nhiều hơn nữa để giảng dạy ngày một tốt hơn. Vì những trăn trở đó, tôi rút ra một vài kinh nghiệm nhỏ sau: Đối với giáo viên - Tăng cường dự giờ, học hỏi đồng nghiệp.