Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực giải toán cho học sinh Lớp 6

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực giải toán cho học sinh Lớp 6

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2013- 2014 PHẦN I - MỞ ĐẦU 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của đất nước, đặc biệt là sự phát triển như vũ bảo của khoa học kĩ thuật. Theo hướng đó, ngành giáo dục phải thay đổi tầm nhìn và phương thức hoạt động là yêu cầu tất yếu vì sản phẩm của giáo dục là nhân cách của con người. Nó quyết định vận mệnh tương lai của một đất nước, điều này thể hiện rõ: “Coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu cùng với khoa học công nghệ là yếu tố quyết định góp phần phát triển khoa học và xã hội”. Do đó cần phải đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo của Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong giáo dục, môn Toán có một vị trí quan trọng. Trong nhà trường các tri thức toán giúp học sinh học tốt các môn học khác, trong đời sống hàng ngày giúp các em có được các kĩ năng tính toán, vẽ hình, đọc, vẽ biểu đồ, đo đạc, ước lượng, từ đó giúp con người có điều kiện thuận lợi để tiến hành hoạt động lao động trong thời kì công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Thực tế, đa số học sinh đều rất ngại học toán so với các môn học khác, đặc biệt là học sinh đầu cấp THCS. Do lần đầu tiên tiếp xúc với môi trường mới, khi học đa số các em vận dụng kiến thức tư duy còn nhiều hạn chế, khả năng suy luận chưa nhiều, khả năng phân tích chưa cao do đó việc giải toán của các em gặp nhiều khó khăn. Vì thế ít học sinh giải đúng, chính xác, gọn và hợp lí. Mặc khác trong quá trình giảng dạy do năng lực, trình độ giáo viên mới chỉ dạy cho học sinh ở mức độ truyền thụ trên tinh thần của sách giáo khoa mà chưa có phân loại dạng toán, chưa khái quát được cách giải mỗi dạng toán cho học sinh. Do đó muốn bồi dưỡng năng lực giải toán cho học sinh phải diễn đạt mối quan hệ những dạng toán này đến dạng toán khác. Vì vậy nhiệm vụ của người thầy giáo không phải là giải bài tập cho học sinh mà vấn đề đặt ra là người thầy là người định hướng, hướng dẫn cho học sinh cách tiến hành giải bài toán, với những lí do đó tôi mạnh dạng chọn đề tài: “Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực giải toán cho học sinh lớp 6” 2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - Học sinh lớp 6C trường THCS Hồng Dương - Phạm vi nghiên cứu : Trong suốt năm học 2013-2014 GV: TRẦN THỊ NGỌC Trường THCS Hồng Dương 1
2. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2013- 2014 3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Nghiên cứu nhằm đề ra các biện pháp sư phạm giúp cho học sinh có năng lực giải toán chương III: Phân số trong chương trình số học 6, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán 6 nói riêng và Toán THCS nói chung. 4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU -Để đạt được mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ làm sáng tỏ một số vấn đề như sau: -Làm sáng tỏ cơ sở lí luận về năng lực giải Toán. -Đề xuất các biện pháp sư phạm để bồi dưỡng năng lực giải Toán cho HS. -Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của đề tài. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Tham khảo các tài liệu có liên quan. - Rút kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy của bản thân. - Sưu tầm, tra cứu, học hỏi từ đồng nghiệp. - Vận dụng một số phương pháp chung của bộ môn, từ đó đưa ra một số biện pháp cụ thể đã áp dụng được trong thực tế giảng dạy và đạt hiệu quả. PHẦN II – NỘI DUNG A. CỞ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Trong quá trình dạy học ở trường THCS Hồng Dương tôi nhận thấy đa số học sinh chưa phát huy hết năng lực giải toán của mình, nhất là học sinh đầu cấp THCS đối với môn số học 6 là bước khởi đầu quan trọng nhất để hình thành khả năng phân tích giải toán cho học sinh. Qua khảo sát cho học sinh làm bài kiểm tra ở lớp 6C của trường THCS Hồng Dương (chưa áp dụng đề tài ) Tổng số Giỏi Khá Trung Dưới trung bình bình 38 3 10 15 10 % 7,9 26,3 39,5 26,3 Tôi rút ra được một số kết luận như sau: 1.Về phía GV Trong quá trình dạy và học trong trường THCS hiện nay còn một vài giáo viên không xem trọng việc tự học ở nhà của học sinh mà thường giáo viên chỉ hướng dẫn một cách sơ sài, giáo viên chưa phát huy hết tác dụng của đồ dùng dạy học, đặt câu hỏi chưa rõ ràng hoặc chưa sát với yêu cầu bài toán, chưa đưa ra được GV: TRẦN THỊ NGỌC Trường THCS Hồng Dương 2
3. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2013- 2014 các bài toán tổng hợp ở cuối chương làm cho học sinh không có thời gian học bài và làm bài tập ở nhà và tạo áp lực cho học sinh gặp nhiều khó khăn Bên cạnh đó một số giáo viên chưa chú trọng nhiều đến năng lực giải toán cho học sinh tìm nhiều cách giải, sáng tạo ra bài toán mới. 2. Về phía HS Khả năng tính toán của các em chưa linh hoạt, chưa vận dụng hợp lí các phương pháp giải, hợp logic, khả năng phân tích, dự đoán kết quả của một số em còn hạn chế và khả năng khai thác bài toán. Học sinh không nắm vững được những kiến thức đã học, một số học sinh không có khả năng phân tích một bài toán từ những gì đề bài yêu cầu sau đó tổng hợp lại, không chuyển đổi được từ ngôn ngữ bình thường sang ngôn ngữ số học hoặc không tìm ra phương pháp chung để giải dạng toán về phân số, từ đó cần có khả năng so sánh các cách giải để trình bày lời giải cho hợp lí. Nhiều học sinh một bài giải không xác định được đáp án đúng và sai. Vận dụng các cách giải đó để có thể tạo ra một bài toán mới tổng quát hơn. 3. Nguyên nhân -Do học sinh bị mất căn bản của phần kiến thức về số tự nhiên và số nguyên. -Cách trình bày lời giải một bài toán chưa thật chặt chẽ và thực hiện các phép tính chưa chính xác nên hướng dẫn học sinh cần phải thực hiện cho hợp lí. -Chưa có phương pháp học tập hợp lí; Chưa xác định đúng các dạng toán; -Chưa có thời khóa biểu học ở nhà cụ thể; Không giải được nhiều bài tập ở lớp. B. GIẢI PHÁP. I/ Bồi dưỡng kiến thức cơ bản về phân số cho HS 1. Cơ sở xác định biện pháp Việc bồi dưỡng kiến thức cơ bản là một công việc cực kỳ quan trọng vì kiến thức cơ bản là nền tảng quyết định đến khả năng học tập của các em, đặc biệt môn Toán càng quan trọng hơn vì lượng kiến thức của bộ môn Toán có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Do đó trong quá trình dạy học cần rèn luyện giúp HS nắm vững các kiến thức cơ bản về phân số từ đó có cơ sở để giải các bài toán có liên quan. 2. Nội dung của biện pháp Để bồi dưỡng kiến thức cơ bản có hiệu quả thì chúng ta cần: -Xác định được đối tượng cần bồi dưỡng kiến thức. -Kế hoạch của việc cần bồi dưỡng kiến thức. -Nội dung bồi dưỡng kiến thức. -Đánh giá hiệu quả qua việc bồi dưỡng kiến thức. 3. Yêu cầu của biện pháp Trong quá trình học tập đa số các em dễ bị mất các kiến thức cơ bản, do các em cho rằng các kiến này không quan trọng lắm nên thường không chú trọng. Trong quá trình dạy học GV cần chú trọng đến việc bồi dưỡng các kiến thức cơ bản GV: TRẦN THỊ NGỌC Trường THCS Hồng Dương 3
4. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2013- 2014 cho các em để nhằm giúp cho các em nắm vững các kiến thức. Từ đó các em có nền tảng vững chắc và cũng là cơ sở giúp cho các em học tập một cách tốt hơn. Muốn vậy, trong quá trình giải toán GV có thể thông qua hệ thống câu hỏi để HS nắm lại các kiến thức đã học. 4. Các ví dụ minh họa Ví dụ 1 ( Ví dụ 2 phương pháp giải toán 6 tập 2 tr 149 ) 4 1 7 3 1 4 3 7 Tính: a) C : . b) D . : 5 3 5 4 5 7 5 5 Gợi ý câu a GV:Yêu cầu học sinh nêu thứ tự thực hiện phép toán GV:Trong dấu ngoặc là phép toán gì ? Cách thực hiện của chúng ra sao ? GV: Trong quá trình thực hiện các phép tính ta cũng cần chú ý đến việc rút gọn để giúp cho bài toán trở nên dễ tính hơn. GV: Để thực hiện phép chia hai phân số ta làm như thế nào ? Gợi ý câu b. GV: Yêu cầu học sinh nêu thứ tự thực hiện phép toán ? GV: Hãy cho biết thứ tự ưu tiên cho dấu ngoặc nào trước ? GV: Trong dấu ngoặc gồm những phép toán nào ? Thứ tự thực hiện của chúng ra sao ? 4 1 7 4 7 4 1 4 a) C : . : : .( 5) 4 5 3 5 5 35 5 5 5 3 1 4 3 7 3 1 4 3 5 3 1 4 3 b) D . : . . . 4 5 7 5 5 4 5 7 5 7 4 5 7 7 3 1 1 3 2 3 . . 4 5 7 4 35 70 Trong quá trình giải bài toán GV cần đặt ra các câu hỏi có liên quan đến kiến thức trọng tâm của dạng toán để áp dụng giải bài tập. Các bài toán trên chúng ta đã sử dụng các kiến thức nào để giải ? Để nhằm giúp HS khắc sâu các kiến thức. Qua bài toán trên nhằm rèn khả năng tính toán cho HS, giúp cho các nắm vững thứ tự thực hiện các phép tính trong toán đồng thời cũng rèn luyện khả năng tư duy cho các em. Đặc biệt trong quá trình dạy học GV cần đặt nhiều câu hỏi gợi ý cho sinh nhằm giúp cho các em nắm vững kiến thức. Ví dụ 2 ( Bài tập 92 phương pháp giải toán 6 tập 2 tr 157 ) Quãng đường từ nhà đến trường dài 1200m. An đi xe đạp được 3 quãng 5 đường thì bị hỏng xe. An đành phải gửi xe và đi bộ đến trường. Tính quãng đường An đi xe đạp và đi bộ. GV: TRẦN THỊ NGỌC Trường THCS Hồng Dương 4
5. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2013- 2014 Gợi ý bài toán GV: Đây là bài toán liên quan đến kiến thức nào ? GV: Xác định đâu là b và đâu là m ? n GV: Quãng đường An đi bộ chiếm bao nhiêu phần quãng đường từ nhà đến trường ? Giải: 3 Quãng đường An đi xe đạp là 1200. 720 (m). 5 2 Quãng đường An đi bộ là 1200. 480 (m). 5 Qua bài toán rèn luyện cho HS khả năng phân tích đúng bài toán và biết cách giải đúng bài toán, cho HS thấy được mối quan hệ giữa toán học và thực tế. Do đó trong quá trình dạy học GV cần tạo được sự tò mò, hứng thú và muốn khám phá sự hiểu biết của mình để nhằm làm tăng khả năng học tập cho các em. II/ Bồi dưỡng năng lực định hướng đường lối giải bài toán 1. Cơ sở xác định biện pháp Công việc định hướng tìm đường lối giải bài toán là một vấn đề khó khăn cho những học sinh yếu, kém và kể cả những học sinh khá, giỏi. Để giải quyết tốt bài toán thì cần phải có định hướng giải đúng. Do đó việc định hướng giải bài toán là một vấn đề rất cần thiết và quan trọng. 2. Nội dung biện pháp Khi giải bài toán thì chúng ta cần phải biết đường lối giải nhưng không phải bài toán nào cũng dễ tìm thấy đường lối giải. Do đó việc tìm ra đường lối giải là một vấn đề nan giải, nó là một quá trình rèn luyện lâu dài. Ngoài việc nắm vững các kiến thức cơ bản thì việc thực hành cũng rất quan trọng. Nhờ quá trình thực hành đó giúp cho HS hình thành nên những kỹ năng, kỹ xảo và định hướng được đường lối giải bài toán. Do đó nó đòi hỏi người dạy, người học phải có tính nghiêm túc, cẩn thận và kiên nhẫn cao. 3. Yêu cầu của biện pháp Việc xác định đường lối giải chính xác sẽ giúp cho HS giải quyết các bài toán một cách nhanh chóng, dễ hiểu, ngắn gọn và tránh mất được thời gian. Chính vì vậy, đòi hỏi mỗi GV cần phải rèn luyện cho HS khả năng định hướng đường lối giải bài toán là điều không thể thiếu trong quá trình dạy học Toán. 4. Các ví dụ minh họa Ví dụ 1 ( Bài tập 168d ôn tập Toán 6 tr 92 ) 5 18 Tính: 0,75 24 27 GV: TRẦN THỊ NGỌC Trường THCS Hồng Dương 5