Sáng kiến kinh nghiệm Luyện tính nhẩm cho học sinh Lớp 2

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Luyện tính nhẩm cho học sinh Lớp 2

1. PhÇn I ĐẶT VẤN ĐỀ XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn triÓn khai thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ c¸c bé m«n häc líp 1,2 3 theo ch­¬ng tr×nh do bé tr­ëng bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ban hµnh mµ ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn nay ®ang ®­îc toµn x· héi quan t©m ë møc cao nhÊt vÒ néi dung ch­¬ng tr×nh, chÊt l­îng d¹y häc. ChÊt l­îng gi¸o dôc ®µo t¹o trong c¸c nhµ tr­êng ®· ®­îc n©ng cao lªn song vÉn cßn h¹n chÕ : häc sinh ch­a khai th¸c hÕt kh¶ n¨ng tiÒm Èn trong néi dung bµi häc ®Ó tõ ®ã t×m ra ch×a kho¸ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò . §èi víi gi¸o viªn thêi gian gÇn ®©y ®· ®­îc tham gia c¸c líp häc båi d­ìng thay s¸ch. NhiÒu thÇy c« ®· ®­îc c«ng nhËn lµ gi¸o viªn d¹y giái c¸c cÊp , tuy nhiªn cßn kh«ng Ýt thÇy c« ch­a khuyÕn khÝch häc sinh häc tËp mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o ®Æc biÖt lµ vËn dông kiÕn thøc ®· häc trong ®ßi sèng. VÒ nhËn thøc mçi gi¸o viªn ph¶i thÊy ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc. Chính vì vậy để đánh giá đúng kết quả ban đầu, tôi tiến hành khảo sát chất lượng giải toán có lời văn đối với học sinh lớp 2 kết quả khảo sát đạt được như sau: TS HS TÝnh nhÈm nhanh TÝnh nhÈm chËm Ch­a tÝnh nhÈm ®­îc khảo sát TS % TS % TS % 21 5 23,8 7 33,3 9 42,9 ®¸p øng viÖc ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y häc n¨m häc 2010 t«i ®· thùc hiÖn ®Ò tµi nµy cho thÊy kÕt qu¶ d¹y häc ®· ®­îc n©ng lªn , b­íc ®Çu khuyÕn khÝch häc sinh häc tèt h¬n. Qua mét n¨m thö nghiÖm bæ sung nhiÒu thiÕu sãt, ®óc rót kinh nghiÖm , n¨m häc 2011 t«i tiÕp tôc vËn dông ®Ò tµi “LuyÖn tÝnh nhÈm cho häc sinh líp 2” trong gi¶ng d¹y m«n to¸n 2 2
2. phÇn céng , trõ cã nhí trong ph¹m vi 100, nh»m trang bÞ cho häc sinh mét t­ duy míi, mét ph­¬ng ph¸p míi khoa häc vµ ­u viÖt. §èi t­îng nghiªn cøu häc sinh líp 2A Ph¹m vi ¸p dông líp 2A cña tr­êng tiÓu häc Thu Cóc 2. Thêi gian thùc hiÖn n¨m häc 2011- 2012. PhÇn II Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 1/ Cơ sở lý luận . - Xã hội loài người nói chung đang bước vào thế kỷ XXI một thế kỷ mà khoa học công nghệ có những bước nhảy vọt kinh tế tri thức ngày càng chiếm ưu thế trong quá trình và nhận thức sản xuất toàn cầu hoá nền kinh tế là một xu thế khách quan, sự tranh chấp quốc tế trên mọi lĩnh vực ngày càng gay gắt, trước tình hình thế giới có những biến đổi và sự phát triển mạnh mẽ. Đại hội đảng IX của Đảng đã xác định “con đường công nghiệp hoá - hiện đại hoá cần và có thể rút ngắn thời gian vừa có những tuần tự vừa có những nhảy vọt. Phát huy tối đa nguồn nhân lực, trí tuệ của người Việt Nam. Coi phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng để phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá”. - Căn cứ vào luật giáo dục và chương trình tiểu học mới . - Chỉ thị số 14/2001/CT-TTg ngày 11/6/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Bậc tiểu học là bậc đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách ở học sinh. Đây là bậc cung cấp những tri thức ban đầu về tự nhiên xã hội, trang bị những phương pháp kỹ năng ban đầu về hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn bồi dưỡng phát huy tình cảm thói quen và đức tính tốt đẹp cuỉa con người Việt Nam. Trong các môn học ở tiểu học đều có mối quan hệ với nhau, hỗ trợ cho nhau.Cùng với môn Tiếng việt môn toán có vị trí rất quan 3
3. trọng. Môn toán giúp học sinh tiểu học phát triển tư duy lô gíc bồi dưỡng và phát triển những thao tác tư duy trí tuệ cần thiết để nhận thức thế giới thực như; khái quát hoá, trừu tượng hoá. Nó rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề giúp học sinh phát triển trí thông minh tư duy học tập, linh hoạt sáng tạo. Đặc biệt tÝnh nhÈm toán có một vị trí rất quan trọng trong chương trình toán phổ thông học sinh tiểu học được làm quen với toán ngay từ lớp 1 và liên tục những năm học tiếp theo, đến hết lớp 5. 2 Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò Trong các môn học bắt buộc ở tiểu học, môn toán là một trong những môn học chiếm thời lượng nhiều nhất. Gi¸o viªn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña tiÕt d¹y, t¨ng c­êng luyÖn tËp thùc hµnh , h×nh thµnh kÜ n¨ng to¸n häc cho häc sinh , song viÖc khuyÕn khÝch häc sinh tÝnh b»ng nhiÒu c¸ch, lùa chän c¸ch tÝnh cßn h¹n chÕ. Häc sinh thuéc b¶ng céng trõ , n¨m ®­îc thuËt tÝnh , ch­a thÊy ®­îc sù ®a d¹ng phong phó cña c¸c bµi tËp , kh¶ n¨ng vËn dông céng trõ nhÈm trong ®ßi sèng chËm . Để giúp các em giải tốt toán có lời văn trước hết người giáo viên phải tìm hiểu kỹ các kiến thức của từng học sinh trong lớp xem các em có kỹ năng tÝnh nhÈm toán đến đâu từ đó áp dụng các biện pháp thực hiện để giải quyết vấn đề. Các biện pháp thực hiện trong việc dạy tÝnh nhÈm to¸n líp 2 là: - Nhận thức đúng đắn về việc đổi mới phương pháp giảng dạy môn toán. - Xây dựng các bước cơ bản khi dạy tÝnh nhÈm ở lớp 2. - Hướng dẫn học sinh thực hiện các bước tÝnh nhÈm . - Sử dụng đồ dùng, phục vụ cho việc tÝnh nhÈm . 4
4. - Tổ chức các trò chơi, thi tÝnh nhÈm theo nhóm trong giờ học toán. - Tăng cường dự giờ và học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp . - Phối hợp giữa gia đình và nhà trường . Tôi thấy rằng nếu áp dụng vào thực tế các biện pháp trên thì học sinh sẽ thùc hiÖn tèt viÖc tÝnh nhÈm ë líp 2 . 3.C¸c biÖn ph¸p míi ( c¸ch lµm míi)®· thùc hiÖn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò §¬n vÞ c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ c¸c tiÕt d¹y v× vËy trong qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn ph¶i nghÜ ®Õn tõng tiÕt häc .BÊt cø tiÕt häc nµo còng cã mét sè bµi tËp ®Ó cñng cè , thùc hµnh trùc tiÕp c¸c kiÕn thøc míi, gi¸o viªn võa gióp häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc kÜ n¨ng c¬ b¶n nhÊt võa h×nh thµnh ®­îc ph­¬ng ph¸p häc tËp cho c¸c em . Cïng víi viÖc ®æi míi vÒ cÊu tróc, néi dung s¸ch gi¸o khoa, trong mçi tiÕt häc gi¸o viªn tæ chøc h­íng dÉn häc sinh ho¹t ®éng häc tËp gióp c¸c em n¾m ®­îc kiÐn thøc c¬ b¶n vÒ phÐp céng trõ cã nhí trong ph¹m vi 100, khuÕn khÝch häc sinh t×m ra kÕt qu¶ b»ng nhiÒu c¸ch .§ång thêi h×nh thµnh vµ rÌn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh vÒ céng trõ, ®Æc biÖt lµ kÜ n¨ng tÝnh vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng qua c¸ch céng trõ nhÈm. Víi c¸ch céng trõ nhÈm gióp häc sinh kh¾c s©u kiÕn thøc thÊy ®­îc sù ®a d¹ngvµ phong phó cña c¸c bµi tËp , tõ ®ã tËp cho häc sinh thãi quen khai th¸c néi dung tiÒm Èn trong tõng bµi tËp, lùa chän c¸ch gi¶i tèt nhÊt cho bµi lµm cña m×nh , vËn dông ngay c¸ch céng trõ nhÈm cña tiÕt häc tr­íc trong c¸c tiÕt d¹y tiÕp liÒn, vËn dông trong ®êi sèng mét c¸ch chñ ®éng, linh ho¹t vµ s¸ng t¹o. Khi d¹y to¸n céng trõ cã nhí trong ph¹m vi 100 cho häc sinh líp 2 t«i lu«n yªu cÇu häc sinh tÝnh b»ng nhiÒu c¸ch trong ®ã cã vËn dông tÝnh nhÈm ®Ó t×m nhanh kÕt qu¶ . C¸c b­íc ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: A- phÐp céng : C¸c bµi d¹ng 9 +5; 29+5;49+25 5
5. *bµi 9 céng víi mét sè : 9+5 - häc sinh thùc hiÖn tÝnh 9+5 b»ng c¸c thao t¸c trªn que tÝnh, cã thÓ tr¶ lêi theo nhiÒu c¸ch ®Ó t×m ra kÕt qu¶ 9+5 = 14 - ®Æt tÝnh råi tÝnh 9 +5 14 Häc sinh n¾m ®­îc thuËt tÝnh - Dùa vµo h×nh vÏ sgk (trang 15) khuyÕn khÝch häc sinh t×m ra c¸ch lµm nhanh nhÊt :”t¸ch 1 ë sè sau ®Ó cã 9 céng víi 1 b»ng10 , lÊy 10 céng víi sè cßn l¹i cña sè sau”. C¸ch thùc hiÖn nµy yeu cÇu häc sinh ph¶i huy ®éng c¸c kiÕn thøc ®· häc ë líp 1 (9+1=10, 5 gåm 1 vµ 4)®Ó tù ph¸t hiÖn néi dung míi vµ chuÈn bÞ c¬ së cho viÖc l¹p b¶ng céng cã nhí. - LËp b¶ng céng d¹ng 9 céng víi mét sè vµ häc thuéc ch¼ng h¹n 9+2= 9+3= 9+4= 9+9= +C¸ch 1” Häc sinh tù t×m ra kÕt qu¶ b»ng c¸c thao t¸c trªn que tÝnh . +C¸ch 2: Cho häc sinh nhËn xÐt vÒ c¸c phÐp tÝnh ? ( sè h¹ng thø nhÊt cña c¸c phÐp tÝnh ®Òu lµ 9) khi céng 9 víi mét sè t¸ch 1 ë sè sau ®Ó cã 9 +1 = 10 céng víi sè cßn l¹i cña sè sau råi tÝnh nhÈm . Víi c¸ch nµy häc sinh kh¾c s©u kiÕn thøc, tr¸nh l¹m dông ®å dïng trùc quan. 6
6. Häc thuéc c«ng thøc còng chØ lµ b­íc ®Çu chiÕm lÜnh kiÕn thøc, gi¸o viªn gióp häc sinh nhËn ra: häc kh«ng ph¶i chØ ®Ó biÕt mµ häc cßn ®Ó lµm, ®Ó vËn dông. Th«ng qua hÖ thèng bµi tËp häc sinh biÕt c¸ch vËn dông nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ®É häc ®Ó lµm bµi, gi¸o viªn khuyÕn khÝch häc sinh t×m kÕt qu¶ b»ng nhiÒu c¸ch , nhËn xÐt ®­a ra c¸ch gi¶i nhanh nhÊt Ch¼ng h¹n: Bµi tËp 1: TÝnh nhÈm trang 15 9+3= 9+6= 9+8 = 9+7= 9+4= 3+9= 6+9= 8+9= 7+9= 4+9= C¸ch 1: Trªn c¬ së häc thuéc b¶ng céng häc sinh tù t×m ra kÕt qu¶ ë mçi phÐp tÝnh. C¸ch 2: Dùa vµo c¸ch tÝnh nhÈm häc sinh tù nªu kÕt qu¶ råi ®äc (ch¼ng h¹n : 9+1 =10, 10 +2 =12) - §iÒn ngay 9+3=12 (v× khi ®æi chç c¸c sè h¹ng trong mét tæng th× tæng kh«ng thay ®æi) - Bµi tËp 3 TÝnh (trang 15) 9+6+3= 9+9+1= 9+4+2= 9+5+3= Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh chän ph­¬ng ph¸p gi¶i, ch¼ng h¹n : 9+9 +1 =18 +1 =19 Hay 9+9+1=9+10=19 Bµi 29 +5 C¸ch 1 (SGK) 29 +5 =? 29 *9 céng 5 b»ng 14, viÕt 4 nhí 1 + 5 *2 thªm 1 b»ng 3, viÕt 3. 34 -C¸ch 2 VËn dông c¸ch tÝnh nhÈm cña bµi 9+5 c¸c em cã thÓ tÝnh nh­ sau: 29 +5 = 7
7. 29 +1+4=30+4=34 -Bµi 49 +25 C¸ch 1 (SGK) 49 +25 = 49 * 9 céng 5 b»ng 14, viÕt 4 nhí 1. +25 *4 céng 2 b»ng 6, thªm 1 b»ng 7, viÕt 7. 74 C¸ch 2 TÝnh nhÈm:49+25=49+1+24=50+24=74 *C¸c bµi d¹ng 8+5;7+5;6+5; 28+5;47+5;26+5; 38+25;47+25;36+15 Thùc hiÖn t­¬ng tù d¹ng nh­ trªn : Häc sinh ghi nhí: muèn céng nhÈm hai sè ta lµm trßn chôc mét sè. Khi thªm vµo sè cã hµng ®¬n vÞ lín h¬n bao nhiªu ®¬n vÞ ®Ó sè ®ã trßn chôc th× ph¶i bít ®i ë sè h¹ng kia bÊy nhiªu ®¬n vÞ. B -PhÐp trõ C¸c bµi d¹ng 11-5 ; 31- 5 ;51-15 Bµi 11trõ ®i mét sè 11-5 -Häc sinh thùc hiÖn tÝnh 11-5 b»ng c¸c thao t¸c trªn que tÝnh, cã thÓ tr¶ lêi b»ng nhiÒu c¸ch ®Ó t×m ra kÕt uq¶ 11-5 ®Æt tÝnh råi tÝnh 11 (Häc sinh n¾m ®­îc thuËt tÝnh) -5 6 -Dùa vµo h×nh vÏ SGK trang 48 häc sinh t×m ra c¸ch tÝnh nhÈm: 11-5 =11-1- 4=10-4=6 -H­íng d·n thùc hiÖn c¸c thao t¸c 11-5 =(11+5)-(5+5) = 16 - 10 = 6 8
8. Ph¸t hiÖn c¸ch trõ nhÈm : muèn trõ nhÈm ta lµm trßn chôc sè trõ: khi thªm vµo sè trõ bao nhiªu ®¬n vÞ ®Ó sè ®ã trßn chôc th× ph¶i thªm vµo sè bÞ trõ bÊy nhiªu ®¬n vÞ. Bµi tËp 1: TÝnh nhÈm trang 48 9+2= 8+3= 7+4= 6+5= 2+9= 3+8= 4+7= 5+6= 11-9= 11-2= 11-8= 11-3= 11-7= 11-4= 11-5= 11-6= -C¸ch 1 : trªn c¬ së thuéc b¶ng céng trõ häc sinh tù t×m ra kÕt qu¶ mçi phÐp tÝnh -C¸ch 2: Dùa vµo kiÕn thøc ®· häc häc sinh cã thÓ ®iÒn ngay 9 +2 = 11 ; 2 +9 =11 Cßn 11-9 ; 11-2, cÇn ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi phÐp céng 9 +2=11; 2+9 =11 vµ c¸ch t×m mét sè h¹ng khi biÕt sè h¹ng kia vµ tæng. C¸c cét cßn l¹i thùc hiÖn t­¬ng tù. Dùa vµo c¸ch tÝnh nhÈm bµi 11-5, häc sinh vËn dông tÝnh nhÈm trong c¸c bµi tiÕp theo. Bµi 31-5 C¸ch 1 §Æt tÝnh 31-5 =? 31 *1 kh«ng trõ ®­îc 5 lÊy 11 trõ 5 b»ng 6 viÕt 6 nhí 1 - 5 26 *3 trõ 1 b»ng 2 viÕt 2 C¸ch 2 tÝnh nhÈm 31-5 =(31+5) -(5+5)= 36 - 10 = 26 Bµi 51-15 C¸ch 1 (SGK) 51 -15=? 52 *1 kh«ng trõ ®­îc 5 lÊy 11-5 b»ng 6 viÕt 6 nhí 1. -15 *1 thªm 1 b»ng 2, 5 trõ 2 b»ng 3, viÕt 3 36 9