Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục môi trường qua môn Địa lí Lớp 11

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục môi trường qua môn Địa lí Lớp 11

1. A. PHẦN MỞ ĐẦU I. TÍNH CẤP THIẾT: Để bảo vệ môi trường, cái nôi sinh thành của mình, con người đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có biện pháp giáo dục môi trường (GDMT ). GDMT đựơc xem là một biện pháp có hiệu quả cao, bởi vì nó giúp con người có được biện pháp đúng đắn trong việc khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức trong việc thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Hiện nay, việc giáo dục môi trường qua giảng dạy trong các trường học, nhất là các trường THPT có ý nghĩa và chiếm vị trí đặc biệt. Nhà trường là nơi đào tạo thế hệ trẻ, những người chủ tương lai đất nước, những người sẽ thực hiện khai thác, sử dụng, cải tạo và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên (TNTN) và môi trường đất nước mình. Nếu họ có nhận thức đầy đủ các vấn đề về môi trường, thì khi ra đời, dù bất cứ lĩnh vực nào, hoạt động nào họ đều có thể thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường một cách có hiệu quả. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®· ®­îc ®Ò cËp ë trªn. T«i chän nghiªn cøu "Giáo dục môi trường qua môn Địa lí lớp 11" nhằm nâng cao nhận thức của học sinh về vai trò của môi trường II. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Thực tế, trong năm học trước với việc lồng ghép các kiến thức về môi trường vào chương trình giảng dạy Địa lí 10, học sinh đã có được cái nhìn đúng đắn và toàn diện về vấn đề môi trường. Song vần cần tiếp tục khắc sâu nội dung kiến thức này cho học sinh ở lớp 11 và 12 để nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh trong việc BVMT. Việc lống ghép kiến thức về môi trường vào giảng dạy địa lý 11 chỉ thể hiện lồng ghép và một số mục nhỏ mang tính chất liên hệ chứ không thể hiện rộng trong toàn bài và cũng chỉ lồng ghép vào một số bài dạy không dàn trải toàn bộ chương trình địa lí lớp 11,nên hiệu quả giáo dục môi trường chưa cao và chưa được thường xuyên. III. Môc ®Ých , nhiÖm vô nghiªn cøu 1. Môc ®Ých Giáo dục HS nhận thức được vai trò của môi trường thông qua giảng dạy Địa lí lớp 11 một cách có hiệu quả. H­íng dÉn häc sinh nhận biết :Loại bài kiến thức môi trường được lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học và được tích hợp vào kiến thức địa lí Gãp phÇn giáo dục HS nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn trong việc BVMT. 2. NhiÖm vô Phân loại và xác định các loại bài tích hợp và lồng ghép kiến thức về môi trường qua môn địa lí 11. Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua giảng dạy và học tập môn Địa lí 11 Liên hệ thực tế việc bảo vệ môi trường ở địa phương tỉnh nhà. 1
2. IV. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn c­u 1. §èi t­îng: Gi¸o viªn tham gia gi¶ng d¹y §Þa lÝ THPT Häc sinh THPT trong viÖc båi d­ìng kiÕn thøc về môi trường thông qua môn Địa lí 2. Ph¹m vi nghiªn c­u: ¸p dông cho viÖc giáo dục môi trường qua m«n §Þa lÝ Ph¹m vi tích hợp giáo dục môi trương trong giảng dạy Địa lí V. PHƯƠNG PHÁP VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU: 1. Thời gian nghiên cứu: Năm học 2013 - 214 2. Phương pháp nghiên cứu: a. Ph­¬ng ph¸p thu thËp tµi liÖu: T×m hiÓu, thu thËp tµi liÖu tõ s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn, giáo dục môi trường trong môn Địa lí b. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm: So¹n gi¸o ¸n vµ gi¶ng d¹y thùc nghiÖm ë mét sè líp , ®ång thêi kiÓm tra häc sinh lÊy kÕt qu¶ lµm c¨n cø. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ph¶i tæ chøc ®­îc lồng ghép giáo dục môi trường. c. Ph­¬ng ph¸p tæng hîp: Tæng hîp mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Ó h×nh thµnh lý luËn cña ®Ò tµi , v©n dông ®Ò tµi vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt 2
3. B. PHẦN néi dung I. ThuËn lîi, khã kh¨n: 1. ThuËn lîi: - Häc sinh cã ®Çy ®ñ s¸ch gi¸o khoa §Þa lÝ 11, tËp b¶n ®å ®Þa lÝ 11. - Ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ trang thiÕt bÞ vËt chÊt vµ häc sinh gióp ®ì t«i thu thËp tranh ¶nh ®Ó t«i cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®Ò tµi. - Sở giáo dục đào tạo Lào Cai tổ chức cho giáo viên giảng dạy đi tập huấn tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí ,ngoài ra có hướng dẫn cụ thể tích hợp bảo vệ môi trường trong từng mục ,trong từng bài dạy. - Phßng ®å dïng d¹y häc cã nhiÒu tranh ¶nh, b¶n ®å. - Häc sinh th«ng minh, h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh, ham häc hái nhÊt lµ c¸c tiÕt d¹y cã gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng. 2. Khã kh¨n: - Mét sè em cßn chưa chú ý học m«n §Þa lý nªn häc bµi kh«ng kÜ, trong líp kh«ng chó ý nghe gi¶ng, kh«ng ph¸t biÓu x©y dùng bµi. - S¸ch tham kh¶o vÒ gi¸o dôc bảo vệ môi trường kh«ng nhiÒu. - Tr×nh ®é häc sinh kh«ng ®Òu. II. C¬ së lý luËn: 1. Kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng: Tõ khi xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt, con ng­êi cã nhiÒu mèi quan hÖ chÆt chÏ víi tù nhiªn. Tr­íc hÕt, con ng­êi lµ mét bé phËn cña tù nhiªn. Con ng­êi lÊy bÒ mÆt Tr¸i §Êt lµm n¬i sinh sèng, tån t¹i vµ ph¸t triÓn - ®ã chÝnh lµ m«i tr­êng. Cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng, nh­ng t«i thÊy kh¸i niÖm cña Allaby n¨m 1994 lµ ®Çy ®ñ h¬n c¶: “M«i tr­êng bao gåm tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ®êi sèng sinh vËt tån t¹i trong ®ã. M«i tr­êng cña con ng­êi bao gåm c¶ lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi, c«ng nghÖ, kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, v¨n ho¸, lÞch sö vµ mÜ häc”. Tãm l¹i: M«i tr­êng lµ thÓ thèng nhÊt bao gåm c¸c thµnh phÇn tù nhiªn nh­: §Þa h×nh, ®Þa chÊt, khÝ hËu, thuû v¨n, ®éng thùc vËt vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ kÜ thuËt do con ng­êi t¹o ra. V× m«i tr­êng lµ mét thÓ thèng nhÊt nªn bÊt cø mét thay ®æi nµo cña mét thµnh phÇn trong m«i tr­êng ®Òu lµm thay ®æi c¸c thµnh phÇn kh¸c vµ cã thÓ lµm thay ®æi s©u s¾c toµn bé m«i tr­êng. 2. Kh¸i niÖm vÒ bảo vệ môi trường vµ t×nh h×nh m«i tr­êng cña n­íc ta vµ thÕ giíi: a- Kh¸i niÖm: - B¶o vÖ m«i tr­êng (theo nghÜa chung) ®ã lµ bảo vệ môi trường tù nhiªn vµ môi trường nh©n t¹o cña con ng­êi (Gerasimov). - B¶o vÖ m«i tr­êng (theo nghÜa cô thÓ) ®ã lµ viÖc sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chèng « nhiÔm m«i tr­êng. b- T×nh h×nh m«i tr­êng n­íc ta vµ thÕ giíi: - HiÖn nay, c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng ngµy cµng xÊu ®i và ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn sù sèng cña con ng­êi trong hiÖn t¹i vµ ¶nh h­ëng ®Õn t­¬ng lai. - Nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n ngµy cµng c¹n kiÖt: 3
4. DÇu má: N¨m 1990 tr÷ l­îng toµn cÇu lµ 137.249 tØ tÊn, nay ®· khai th¸c h¬n 60% tr÷ l­îng. KhÝ ®èt ®· khai th¸c h¬n 60% tr÷ l­îng. ë ViÖt Nam, nguån kho¸ng s¶n phong phó cã 5.000 má quÆng. Tuy nhiªn, khai th¸c kho¸ng s¶n bõa b·i, ch­a hîp lÝ, cßn ®Ó sãt l¹i trong lßng ®Êt rÊt nhiÒu nh­ má thiÕc mÊt 21- 27%, má s¾t mÊt 16- 34%. - Nguån tµi nguyªn ®Êt bÞ gi¶m chÊt l­îng: Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 1,43 tØ ha ®Êt trång l­¬ng thùc vµ thùc phÈm. B×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp ch­a ®­îc 0,3ha ®Êt trång. Trong khi ®ã, ®Êt chuyªn dïng t¨ng (x©y dùng thªm c¸c thµnh phè, c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, nhµ ë ). ë ViÖt Nam, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, b×nh qu©n d­íi 0,1ha/ ng­êi. ChÊt l­îng ®Êt bÞ gi¶m, bÞ xãi mßn, b¹c mÇu, röa tr«i. - Nguån n­íc bÞ « nhiÔm trÇm träng do viÖc sö dông n­íc kh«ng hîp lý, kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ do c¸c chÊt th¶i cña c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp (thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá, ph©n ho¸ häc), n­íc th¶i sinh ho¹t, sù cè tµu chë dÇu Nguån n­íc bÞ c¹n kiÖt c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã kho¶ng 50 quèc gia thiÕu n­íc dïng, nhÊt lµ §øc, Hoa K× ë ViÖt Nam, hiÖn nay nguồn n­íc đang bÞ « nhiễm. VÝ dô: ë khu gang thÐp Th¸i nguyªn, n­íc s«ng cÇu bÞ nhiÔm bÈn kh¸ nÆng. ë khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt ViÖt Tr×, n­íc s«ng Hång bÞ nhiÔm bÈn nÆng do n­íc th¶i cña ho¸ chÊt. ë Hµ Néi n­íc s«ng T« LÞch bÞ nhiÔm bÈn nÆng do n­íc th¶i sinh ho¹t, c«ng nghiÖp cña néi thµnh Hµ Néi. - Kh«ng khÝ và tài nguyên rừng bÞ « nhiÔm Tãm l¹i: Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ c¹n kiÖn vµ « nhiÔm m«i tr­êng sèng lan réng trªn kh¾p thÕ giíi. Do ®ã, b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng ®· trë thµnh nhiÖm vô cÊp b¸ch cña c¶ loµi ng­êi. 3. Gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng qua m«n §Þa lÝ trong nhµ tr­êng phæ th«ng trung häc c¬ së: a- Môc ®Ých, néi dung cña viÖc gi¸o dôc môi trường: - VÒ nhËn thøc: Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ m«i tr­êng ®Ó häc sinh thùc hiÖn nhiÖm vụ bảo vệ môi trường. Gióp häc sinh: + Cã nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ mèi quan hÖ kh¨ng khÝt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c thµnh phÇn tù nhiªn còng nh­ tù nhiªn víi x· héi. + Cã nh÷ng hiÓu biÕt t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ tù nhiªn vµ m«i tr­êng sèng cña n­íc m×nh. + HiÓu vµ n¾m v÷ng nh÷ng chñ tr­¬ng vµ luËt lÖ c¬ b¶n cña Nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò môi trừng. - VÒ th¸i ®é, hµnh vi: Tõng b­íc x©y dùng cho häc sinh t×nh c¶m yªu mÕn thiªn nhiªn, cã ý thøc gi÷ g×n, b¶o vÖ nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ cña d©n téc. Ph¶i lµm cho viÖc BVMT trë thµnh phong c¸ch sèng cña c¸c em vµ ph¶i cã th¸i ®é chèng c¸c ho¹t ®éng ph¸ ho¹i m«i tr­êng. 4
5. - VÒ kÜ n¨ng vµ biÖn ph¸p: Trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vµ kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng, c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng tù nhiªn. Nh÷ng kiÕn thøc vÒ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn mét c¸ch hîp lý, tr¸nh khai th¸c, sö dông bõa b·i lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn. Nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ, phôc håi vµ lµm giµu thªm m«i tr­êng tù nhiªn, h¹n chÕ t¸c ®éng ph¸ ho¹i sù c©n b»ng sinh th¸i trong m«i tr­êng, chèng nh÷ng hµnh ®éng lµm « nhiÔm m«i tr­êng. b- NhiÖm vô cña viÖc gi¸o dôc môi trường trong nhµ tr­êng phæ th«ng. Mçi gi¸o viªn cÇn ph¶i trang bÞ cho m×nh ®Çy ®ñ c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng vµ chuÈn bÞ tèt c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kÕt hîp néi dung gi¸o dôc môi trường. §ång thêi gi¸o viªn ph¶i lu«n lµ tÊm g­¬ng vÒ ho¹t ®éng m«i tr­êng ®Ó häc sinh noi theo, biÕt tæ chøc, l·nh ®¹o häc sinh thùc hiÖn tèt nhiÖm vô bảo vệ môi trường. VËy nhiÖm vô chÝnh cña gi¸o dục môi trường trong nhµ tr­êng phæ th«ng lµ: Gi¸o dôc cho häc sinh cã ý thøc, th¸i ®é, hµnh vi ®óng ®¾n ®èi víi m«i tr­êng vµ bảo vệ môi trường. c- Nguyªn t¾c gi¸o dôc môi trường qua m«n §Þa lÝ trong nhµ tr­êng: - Ph¶i t«n träng tÝnh ®Æc thï cña m«n häc. Néi dung gi¸o dục môi trường ph¶i lång ghÐp vµo bé m«n mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng g­îng Ðp. - Nh÷ng kiÕn thøc môi trường ®­a vµo néi dung bµi gi¶ng §Þa lÝ ph¶i tr¸nh trïng lÆp, võa søc häc sinh. - KiÕn thøc môi trường ®­a vµo m«n häc ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc thùc tiÔn vÒ m«i tr­êng cña ®Þa ph­¬ng còng nh­ ®Êt n­íc. Tãm l¹i: §ã lµ 3 nguyªn t¾c cÇn thiÕt vµ quan träng khi ®­a néi dung gi¸o dôc môi trường qua m«n §Þa lÝ lớp 11 trong nhà trường III. Giải quyết vấn đề Gi¸o dôc môi trường qua môn Địa lí lớp 11 cã hai h×nh thøc: - H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸. - H×nh thøc trªn líp. 1. H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸: Đây không phải là hình thức phổ biến trong giảng dạy bộ môn Địa lí lớp 11 Thông qua bài thực hành, giáo viên có thể gaio bài tập cho các em về nhà s­u tÇm tranh ¶nh, bµi viÕt vÒ nh÷ng phong c¶nh ®Ñp cña ®Êt n­íc, c¸c tranh ¶nh « nhiÔm m«i tr­êng n­íc, kh«ng khÝ Tæ chøc cho c¸c em ch¬i trß ch¬i bảo vệ môi trường nh­: thi nh÷ng bµi h¸t, bµi th¬ nãi vÒ môi trường, h¸i hoa d©n chñ tr¶ lêi c¸c c©u hái vÒ m«i tr­êng. Tæ chøc cho c¸c em tham gia lao ®éng: vÖ sinh tr­êng líp, ch¨m sãc, t­íi c©y ë bån hoa Qua ®ã gi¸o dôc cho c¸c em cã ý thøc, hµnh vi x©y dùng m«i tr­êng xanh – s¹ch - ®Ñp vµ cã tr¸ch nhiÖm bảo vệ môi trường. C¸c em häc sinh cßn tham gia lµm s¹ch ®­êng lµng, ngâ xãm vµo s¸ng chñ nhËt hµng tuÇn, vµo ngµy quèc tÕ lao ®éng, trong dÞp TÕt Nguyªn §¸n ®Ó gãp phÇn x©y dùng lµng v¨n ho¸. Qua c¸c buæi lao ®éng nµy gióp c¸c em cã ý thøc kh«ng vøt r¸c bõa b·i ra ®­êng, ra tr­êng häc, ra ao hå, biÕt bảo vệ môi trường. 5