Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử

1. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1/ Lý do chọn đề tài: Trước sự phát triển mạnh mẽ nền kinh tế tri thức khoa học, công nghệ thông tin như hiện nay, một xã hội thông tin đang hình thành và phát triển trong thời kỳ đổi mới như nước ta đã và đang đặt nền giáo dục và đào tạo trước những thời cơ, thách thức mới. Để hòa nhập tiến độ phát triển đó thì giáo dục và đào tạo luôn đảm nhận vai trò hết sức quan trọng trong việc “đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài” mà Đảng, Nhà nước đã đề ra, đó là “đổi mới giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội”. Những năm gần đây, cùng với việc thay bộ sách giáo khoa mới và việc sử dụng phương pháp tích cực nhằm phát huy trí lực học sinh một cách chủ động, sáng tạo, thực hiện cuộc vận động “Hai không” với bốn nội dung , do đó đòi hỏi mỗi thầy cô giáo cần phải ngày càng tự hoàn thiện mình để phù hợp với nhu cầu đổi mới. Nhằm đáp ứng được mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh, con đường duy nhất là nâng cao chất lượng học tập của học sinh ngay từ nhà trường phổ thông. Là giáo viên ai cũng mong muốn học sinh của mình tiến bộ, lĩnh hội kiến thức dễ dàng, phát huy tư duy sáng tạo, rèn tính tự học, thì môn toán là môn học đáp ứng đầy đủ những yêu cầu đó. Việc học toán không phải chỉ là học như SGK, không chỉ làm những bài tập do Thầy, Cô ra mà phải nghiên cứu đào sâu suy nghĩ, tìm tòi vấn đề, tổng quát hoá vấn đề và rút ra được những điều gì bổ ích. Dạng toán phân tích đa thức thành nhân tử là một dạng toán rất quan trọng của môn đại số 8 đáp ứng yêu cầu này, là nền tảng, làm cơ sở để học sinh học tiếp các chương sau này, nhất là khi học về rút gọn phân thức đại số, quy đồng mẫu thức nhiều phân thức và việc giải phương trình, Tuy nhiên, vì lý do sư phạm và khả năng 1
2. nhận thức của học sinh đại trà mà chương trình chỉ đề cập đến bốn phương pháp cơ bản của quá trình phân tích đa thức thành nhân tử thông qua các ví dụ cụ thể, việc phân tích đó là không quá phức tạp và không quá ba nhân tử. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để học sinh giải bài toán phân tích đa thức thành nhân tử một cách chính xác, nhanh chóng và đạt hiệu quả cao. Để thực hiện tốt điều này, đòi hỏi giáo viên cần xây dựng cho học sinh những kĩ năng như quan sát, nhận xét, đánh giá bài toán, đặc biệt là kĩ năng giải toán, kĩ năng vận dụng bài toán, tuỳ theo từng đối tượng học sinh, mà ta xây dựng cách giải cho phù hợp trên cơ sở các phương pháp đã học và các cách giải khác, để giúp học sinh học tập tốt bộ môn. Xuất phát từ những lý do trên, cùng với những đòi hỏi của xã hội, chất lượng dạy và học ngày càng phải được nâng cao, và bằng những kinh nghiệm dạy và học toán, tôi xin mạnh dạn lựa chọn đề tài “ Dạy học các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử ” với hy vọng đóng góp một phần nhỏ bé công sức của mình về việc dạy học theo phương pháp mới, giúp học sinh không bỡ ngỡ khi gặp các dạng toán phân tích đa thức thành nhân tử, giúp học sinh học tốt hơn, hứng thú hơn với bộ môn toán nói chung và các bài toán về phân tích đa thức thành nhân tử nói riêng. 2/ Mục đích nghiên cứu: Góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở bậc Trung học cơ sở. Trang bị cho học sinh lớp 8 một cách có hệ thống các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử, nhằm giúp cho học sinh có khả năng vận dụng tốt dạng toán này. Học sinh có khả năng phân tích thành thạo một đa thức thành nhân tử Phát huy khả năng suy luận, phán đoán và tính linh hoạt của học sinh Thấy được vai trò của việc phân tích đa thức thành nhân tử trong giải toán từ đó giáo dục ý thức tự học và tìm tòi sáng tạo trong quá trình học tập của học sinh. Rèn luyện cho học sinh tính tư duy, tính độc lập, tính sáng tạo và linh hoạt, tự mình tìm ra kiến thức mới, không những tìm ra phương pháp làm 2
3. toán ở dạng cơ bản, các phương pháp thông thường mà còn phải dùng một số phương pháp khó hơn. Rèn luyện cho học sinh với khả năng sáng tạo, ham thích học bộ môn toán và giải được các dạng bài tập mà cần phải thông qua phân tích đa thức thành nhân tử , nâng cao chất lượng học tập, đạt kết quả tốt trong các kỳ thi. Đào tạo nguồn nhân lực có tri thức vững vàng, ứng dụng được tri thức vào thực tiễn cuộc sống. 3/ Nhiệm vụ nghiên cứu: - Trang bị cho học sinh lớp 8 một cách có hệ thống các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử, nhằm giúp cho học sinh có khả năng vận dụng tốt dạng toán này. - Học sinh có khả năng phân tích thành thạo một đa thức thành nhân tử - Phát huy khả năng suy luận, phán đoán và tính linh hoạt của học sinh - Thấy được vai trò của việc phân tích đa thức thành nhân tử trong giải toán từ đó giáo dục ý thức học tập của học sinh. - Góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở bậc Trung học cơ sở. - Đào tạo nguồn nhân lực có tri thức vững vàng, ứng dụng được tri thức vào thực tiễn cuộc sống. Tìm hiểu nội dung dạy học về các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử. - Tìm hiểu ứng dụng của việc phân tích đa thức thành nhân tử trong việc giải các bài toán có liên quan. -Tìm hiểu mạch kiến thức về phần đại số mà các em đã được học từ lớp 7. Điều tra thực trạng: Điều tra việc nắm kiến thức của học sinh về phần phân tích đa thức thành nhân tử. Thường xuyên kiểm tra đánh giá để nhận sự phản hồi của học sinh, qua đó thấy được những sai lầm mà các em hay mắc phải đối với bài toán phân tích đa thức thành nhân tử để tìm hướng khắc phục, tìm ra những phương pháp phù hợp giúp nâng cao chất lượng giảng dạy. 3
4. 4/ Phạm vi và đối tượng nghiên cứu: Khi viết đề tài này tôi đã nghiên cứu tại trường THCS Đan Hà - Huyện Hạ Hòa - Tỉnh Phú Thọ. Phạm vi là học sinh lớp 8B của toàn trường. 5/ Phương pháp nghiên cứu: +) Phương pháp nghiên cứu lý luận: - Nghiên cứu các tài liệu, giáo trình về phương pháp dạy học Toán, các tài liệu có liên quan đến đề tài. - Nghiên cứu và hệ thống các kiến thức cơ bản về phân tích đa thức thành nhân tử. Cụ thể là các tài liệu rất thiết thực đối với học sinh phổ thông cơ sở như: + Sách giáo khoa lớp 6, 7, 8, 9 + Sách giáo viên 7, 8, 9. + Sách bồi dưỡng thường xuyên và các tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh. +) Phương pháp điều tra, phỏng vấn: - Xin ý kiến các đồng nghiệp có kinh nghiệm trong quá trình xây dựng, hoàn thiện đề tài. +) Phương pháp thực nghiệm sư phạm: - Tổ chức thực nghiệm 2 tiết nhằm đánh giá hiệu quả của đề tài. 4
5. PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lí luận của vấn đề Trong bối cảnh đổi mới Giáo dục nói chung, Giáo dục THCS nói riêng thì đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc mang tính tất yếu khách quan. Nghị quyết TW 2 (Khóa VIII) khẳng định: “ Phải đổi mới phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học đảm bảo điều kiện thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”. Luật giáo dục điều 28 khoản 2 đã chỉ rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Trong qúa trình giảng dạy bộ môn Toán ở trường THCS đây là một trong những nội dung được nhiều giáo viên nghiên cứu ở những mức độ khác nhau và họ cũng đã thu được những kết quả nhất định. Song việc thực hiện được kết quả như thế nào còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Trong việc dạy và học bộ môn Toán giáo viên cần phải rèn cho học sinh tính tư duy, tính độc lập, tính sáng tạo và linh hoạt tự tìm tòi ra kiến thức mới, và không chỉ với các phương pháp cơ bản, thông thường mà còn phải hình thành lên một số phương pháp khó hơn, phải có những thủ thuật riêng đặc trưng từ đó giúp các em có hứng thú học tập, ham mê học Toán và phát huy năng lực sáng tạo khi gặp các dạng Toán khó. Đây là một thuận lợi cho cả giáo viên và học sinh trong đổi mới cách dạy và học. Bản thân tôi không có tham vọng đi sâu và nghiên cứu tất cả các phương pháp hay các dạng bài quá khó không phù hợp đối với học sinh THCS.Trong thực tế giảng dạy Toán ở trường THCS việc làm cho học sinh có kỹ năng giải các bài toán về phân tích đa thức thành nhân tử và các bài toán 5
6. liên quan là công việc rất quan trọng và không thể thiếu được. Để làm được điều này thì người thầy phải cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản về các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử. 2. Thực trạng của vấn đề: Qua thực tế giảng dạy giảng dạy bộ môn toán 8 kết hợp với dự giờ các giáo viên trong và ngoài trường, đồng thời qua các đợt kiểm tra, các kì thi chất lượng bản thân tôi nhận thấy các em học sinh chưa có kỹ năng thành thạo khi làm các dạng bài tập như: Cộng trừ các phân thức không cùng mẫu, tìm tập xác định, rút gọn phân thức, giải phương trình, quy đồng mẫu thức các phân thứ, tính giá trị lớn nhất, nhỏ nhất, biến đổi đồng nhất biểu thức hữu tỉ vì để giải được các dạng toán đó thì cần phải có kỹ năng phân tích đa thức thành nhân tử. Qua thực tế giảng dạy và kết hợp kiểm tra, dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy: Khi gặp các dạng bài tập như, rút gọn phân thức, cộng trừ phân thức không cùng mẫu, tìm tập xác định, giải phương trình tích các em gặp rất nhiều lúng túng. Ví dụ 1: (Trong tiết 25: Luyện Tập (Toán 8 tập 1)) Khi giáo viên đưa 2 bài tập. Yêu cầu học sinh rút gọn phân thức: x xy x y x 2 xy x y Nhiều học sinh thể hiện sự lúng túng khi gặp ví dụ trên, có rất ít học sinh giơ tay phát biểu, chỉ có một vài học sinh khá, giỏi. GV đặt câu hỏi gợi ý: Để rút gọn phân thức trên ta làm như thế nào? HS: Phân tích tử và mẫu thành nhân tử Sau khi gợi ý, nhiều học sinh đã đưa ra lời giải tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn tồn tại nhiều lời giải như sau: 2 x xy x y = x(x y 1) y (lời giải sai- phân thức chưa được rút gọn) x 2 xy x y x(x y 1) y Nguyên nhân: do học sinh thiếu kỹ năng phân tích đa thức thành nhân tử (mặc dù vừa được học xong các phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử) 6